Πέτρωμα

Ως πετρώματα χαρακτηρίζονται τα υλικά από τα οποία αποτελείται ο στερεός φλοιός της Γης, το ανώτερο δηλ. στρώμα της λιθόσφαιρας. Μερικά εξ' αυτών εμφανίζονται κατά συμπαγείς μάζες, όπως ο γρανίτης ή ο ασβεστόλιθος. Άλλα είναι δυνατόν να αποτελούνται από μαλακότερα ή ασύνδετα υλικά όπως η άμμος, η άργιλος κλπ, ενώ κάποια άλλα είναι ρευστά, όπως το νερό και το πετρέλαιο.

Ασβεστολιθικό πέτρωμα που εμφανίστηκε στην επιφάνεια.

Τα πετρώματα σχηματίζονται από ένα ή περισσότερα ορυκτολογικά συστατικά.

Κατηγορίες πετρωμάτων

Ανάλογα με τον τρόπο σχηματισμού τους τα πετρώματα διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

• Τα εκρηξιγενή ή πυριγενή ή μαγματογενή ή ενδογενή πετρώματα
• Τα ιζηματογενή πετρώματα και
• Τα μεταμορφωσιγενή πετρώματα.

Από την παραπάνω ονομαστική σειρά των κατηγοριών των πετρωμάτων καθίσταται έκδηλος και ο τρόπος δημιουργίας τους, καθώς αντικατοπτρίζουν της διεργασίες που συντελέστηκαν κατά τον χρόνο σχηματισμού τους.

Ποσοτικά μεγέθη εμφάνισης πετρωμάτων

Στατιστικές μελέτες έδειξαν ότι τα πυριγενή πετρώματα αποτελούν το 95% του γήινου φλοιού και 17% των πετρωμάτων της γήινης επιφάνειας. Οι ίδιες μελέτες υπολογίζουν περί τα 7% του φλοιού της Γης τα μεταμορφωμένα, ενώ όσον αφορά τα ιζηματογενή το 76% της επιφάνειάς της.

Παραλία στην οποία φαίνονται διαβρωμένοι βράχοι και άμμος

Θραύσματα πετρωμάτων

Μερικά είδη θραυσμάτων πετρωμάτων που συναντώνται στην επιφάνεια της γης είναι:

• πέτρα: υλικό το οποίο δημιουργείται από γεωλογικές διαδικασίες και προέρχεται από πετρώματα. Είναι το πρώτο υλικό που χρησιμοποίησε τεχνολογικά ο άνθρωπος για την κατασκευή εργαλείων στην παλαιολιθική εποχή και νεολιθική εποχή.
• βράχος: αποκαλείται το σύνολο της φυσικής δημιουργίας όγκου με απόλυτη συνοχή, και αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου συνόλου, των πετρωμάτων. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι η ένωση των μεμονωμένων κόκκων σ' ενα συνεκτικό αρμό με μια συνδετική ύλη. Έτσι δημιουργούνται στο πέτρωμα δυνάμεις που είναι πολύ μεγαλύτερες από τις δυνάμεις συνοχής του πετρώματος.
• βράχια: συστάδα από βράχους, συνήθως συναντάται σε χαράδρες και σε άγριες βραχώδεις ακτές.
• κροκάλα: Τμήμα πετρώματος σμιλευμένο από την επίδραση κίνησης νερού. Συναντάται σε κοίτες ποταμών, Δέλτα ποταμών και στα βάθη λιμνών, από όπου εξορύσσεται για εμπορικούς σκοπούς, σε παράκτιες περιοχές και είναι ενδιάμεσο στάδιο κατακερματισμού και διάβρωσης απότομων παράκτιων πλαγιών και σε χοντρή και ψιλή άμμο. Το πέτρωμα που προκύπτει από τη συγκόλληση κροκαλών ονομάζεται κροκαλοπαγές και είναι χαρακτηριστικός σχηματισμός επικλύσεως, δηλ. κάλυψης μιας περιοχής από (συνήθως θαλάσσια) ύδατα. Είναι επίσης ευρύτερα γνωστή και ως βότσαλο.
• Λατύπη: (αλλιώς χαλίκι): Πέτρωμα κατακερματισμένο με φυσικούς τρόπους σε μικρά γωνιώδη τεμάχια. Δημιουργείται με τεχνικούς τρόπους.
• σκόπελος: Γεωγραφικός χαρακτηρισμός κατά θέση, βράχου που εξέχει από την επιφάνεια της θάλασσας, μικρότερος σε μέγεθος της βραχονησίδας.
• ύφαλος: Γεωγραφικός χαρακτηρισμός κατά θέση, βράχου του οποίου η κορυφή δεν εξέχει της επιφάνειας της θάλασσας. Ο όρος δεν αφορά απόλυτα μόνο βράχια, π.χ. κοραλλιογενείς ύφαλοι.

Σημείωση: Η χαρτογράφηση σκοπέλων και υφάλων γίνεται πάντα σε κατάσταση ρηχίας

Κύκλος μετασχηματισμού των πετρωμάτων

Σε βάθος γεωλογικών χρόνων, με την αντίθετη δράση δυνάμεων δημιουργίας και καταστροφής, εξωγενών (π.χ. αποσάθρωση, διάβρωση) και ενδογενών διεργασιών (π.χ. κίνηση λιθοσφαιρικών πλακών), παρατηρείται μια αέναη και δυναμικά μεταβαλλόμενη κατάσταση μετάπτωσης- μετασχηματισμού των πετρωμάτων από μία κατηγορία σε μία άλλη. Κάθε ένας από τους μετασχηματισμούς μπορεί να διακοπεί σ' ένα στάδιο, γι' αυτό και πολλές φορές τα όρια της μεταξύ τους διάκρισης ενδεχομένως να μην είναι ξεκάθαρα.

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   πέτρωμα