Remove ads
Η πίτσα (ιταλικά: pizza) είναι πιάτο ιταλικής προέλευσης, το οποίο αποτελείται από μια συνήθως στρογγυλή, επίπεδη βάση ζύμης με βάση το σιτάρι με προζύμι, με τομάτες, τυρί και συχνά διάφορα άλλα υλικά (όπως διάφορα είδη λουκάνικου, γαύρο, μανιτάρια, κρεμμύδια, ελιές, λαχανικά, κρέας, ζαμπόν, κ.ά.), η οποία στη συνέχεια ψήνεται σε υψηλή θερμοκρασία, παραδοσιακά σε ξυλόφουρνο.
Στην Ιταλία, η πίτσα που σερβίρεται σε ένα εστιατόριο παρουσιάζεται χωρίς να έχει κοπεί σε φέτες και τρώγεται με τη χρήση μαχαιριού και πιρουνιού.[1][2] Σε πιο χαλαρά περιβάλλοντα, ωστόσο, κόβεται σε φέτες για να τρώγεται κρατώντας το κομμάτι στο χέρι.
Ο όρος pizza καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 10ο αιώνα σε ένα λατινικό χειρόγραφο από τη νότια ιταλική πόλη Γκαέτα στο Λάτιο, στα σύνορα με την Καμπανία.[3][4] Η σύγχρονη πίτσα εφευρέθηκε στη Νάπολη και το πιάτο και οι παραλλαγές του έγιναν από τότε δημοφιλείς σε πολλές χώρες.[5] Έχει γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή τρόφιμα στον κόσμο και ένα κοινό είδος φαστ φουντ στην Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική και στην Αυστραλία. Διατίθεται σε πιτσαρίες, εστιατόρια που προσφέρουν μεσογειακή κουζίνα, μέσω παράδοσης πίτσας και ως φαγητό του δρόμου.[5] Διάφορες εταιρείες τροφίμων πωλούν έτοιμες πίτσες, οι οποίες μπορεί να είναι κατεψυγμένες, για να ξαναζεσταθούν σε φούρνο.
Το 2017, η παγκόσμια αγορά πίτσας ήταν 128 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.[6]
Ο «Σύλλογος Αληθινής Ναπολιτάνικης Πίτσας» (Associazione Verace Pizza Napoletana) είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1984 με έδρα τη Νάπολη και στοχεύει στην προώθηση της παραδοσιακής ναπολιτάνικης πίτσας.[7] Το 2009, κατόπιν αιτήματος της Ιταλίας, η ναπολιτάνικη πίτσα καταχωρήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως εγγυημένο παραδοσιακό ιδιότυπο προϊόν[8][9] και το 2017 η τέχνη της παρασκευής της συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.[10]
Ο Ραφαέλε Εσπόζιτο θεωρείται συχνά ο πατέρας της σύγχρονης πίτσας.[11][12][13][14]
Remove ads
Τρόφιμα παρόμοια με την πίτσα έχουν παρασκευαστεί από τη Νεολιθική Εποχή.[15] Καταγραφές ανθρώπων που προσθέτουν άλλα συστατικά στο ψωμί για να το κάνουν πιο γευστικό μπορούν να βρεθούν σε όλη την αρχαία ιστορία. Τον 6ο αιώνα π.Χ., οι Πέρσες στρατιώτες της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Δαρείου του Μέγα έψηναν ψωμιά με τυρί και χουρμάδες πάνω από τις ασπίδες μάχης τους.[16][17] Η σύλληψη όμως της ιδέας της πίτσας (στρογγυλή βάση από ζύμη ψωμιού και επάνω στρώση από τυρί, ελαιόλαδο, λαχανικά και μυρωδικά)[18][19] πιθανώς έχει ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα,[20][21][22][23] όπου το φαγητό αυτό ονομάζονταν πλακούντας και στα Βυζαντινά χρόνια πίττα.[24] Μια πρώιμη αναφορά σε ένα φαγητό που μοιάζει με πίτσα εμφανίζεται στην Αινειάδα, όταν η Κελαινώ, βασίλισσα των Άρπυιων, προλέγει ότι οι Τρώες δεν θα έβρισκαν ηρεμία μέχρι να αναγκαστούν από την πείνα να φάνε τα τραπέζια τους (Βιβλίο III). Στο Βιβλίο VII, ο Αινείας και οι άνδρες του σερβίρουν ένα γεύμα που περιλαμβάνει στρογγυλά κέικ (όπως πίτα) με μαγειρεμένα λαχανικά. Όταν τρώνε το ψωμί, συνειδητοποιούν ότι αυτά είναι τα «τραπέζια» που προφήτευσε η Κελαινώ.[25] Η πρώτη αναφορά της λέξης «πίτσα» προέρχεται από ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο γραμμένο στα λατινικά και χρονολογείται τον Μάιο του 997 μ.Χ. από την Γκαέτα, το οποίο απαιτεί την πληρωμή «δώδεκα πίτσες, μια χοιρινή σπάλα και ένα χοιρινό νεφρό την ημέρα των Χριστουγέννων, και 12 πίτσες και ένα ζευγάρι κοτόπουλα την ημέρα του Πάσχα».[26]
Η σύγχρονη πίτσα αναπτύχθηκε από παρόμοια πιάτα με πλατόψωμα στη Νάπολη, τον 18ο ή τις αρχές του 19ου αιώνα.[27] Πριν από εκείνη την περίοδο, το πλατόψωμο συχνά ολοκληρώνονταν με συστατικά όπως σκόρδο, αλάτι, λαρδί και τυρί. Είναι αβέβαιο πότε προστέθηκαν για πρώτη φορά οι τομάτες και υπάρχουν πολλοί αντικρουόμενοι ισχυρισμοί.[27] Μέχρι το 1830 περίπου, η πίτσα πωλούνταν από υπαίθρια περίπτερα και έξω από αρτοποιεία πίτσας.
Ένας δημοφιλής σύγχρονος μύθος υποστηρίζει ότι η αρχετυπική πίτσα, η πίτσα Μαργαρίτα, επινοήθηκε το 1889, όταν το Βασιλικό Ανάκτορο του Καποντιμόντε ανέθεσε στον Ναπολιτάνο pizzaiolo (παρασκευαστή πίτσας) Ραφαέλε Εσπόζιτο να δημιουργήσει μια πίτσα προς τιμήν της επισκέπτριας βασίλισσας Μαργαρίτας. Από τις τρεις διαφορετικές πίτσες που δημιούργησε, η βασίλισσα προτίμησε έντονα μια πίτσα με τα χρώματα της ιταλικής σημαίας —κόκκινο (τομάτα), πράσινο (βασιλικός) και λευκό (μοτσαρέλα). Υποτίθεται ότι αυτό το είδος πίτσας ονομάστηκε τότε από τη βασίλισσα,[28] αν και μεταγενέστερες έρευνες έθεσαν υπό αμφισβήτηση αυτόν τον μύθο.[29] Μια επίσημη επιστολή αναγνώρισης από τον «προϊστάμενο υπηρεσίας» της βασίλισσας παραμένει εκτεθειμένη στο κατάστημα του Εσπόζιτο, που τώρα ονομάζεται Pizzeria Brandi.[30]
Remove ads
Μέχρι το 2021, σύμφωνα με το Βιβλίο Γκίνες:
- Η μεγαλύτερη πίτσα στον κόσμο παρασκευάστηκε στη Ρώμη τον Δεκέμβριο του 2012 και είχε μέγεθος 1.261 τετραγωνικά μέτρα. Η πίτσα ονομάστηκε «Ottavia» σε φόρο τιμής στον πρώτο Ρωμαίο αυτοκράτορα Οκταβιανό Αύγουστο και έγινε με βάση χωρίς γλουτένη.[31]
- Η μεγαλύτερη πίτσα στον κόσμο είχε μήκος 1.930,39 μέτρα. Κατασκευάστηκε στη Φοντάνα της Καλιφόρνια το 2017.[32]
- Η πιο ακριβή εμπορικά διαθέσιμη πίτσα στον κόσμο που αναγνωρίζεται από το Βιβλίο Γκίνες κοστίζει 2.700 δολάρια ΗΠΑ και πωλήθηκε στο Industry Kitchen στη Νέα Υόρκη, από τις 24 Απριλίου 2017. Είναι φτιαγμένη από ζύμη με μαύρο μελάνι καλαμαριού και από πάνω λευκό τυρί Στίλτον του Ηνωμένου Βασιλείου, γαλλικό φουά γκρα και τρούφες, χαβιάρι Ossetra από την Κασπία Θάλασσα, χαβιάρι Almas και φύλλα χρυσού 24 καρατίων.[33]
Remove ads
Ορισμένες πίτσες που παράγονται μαζικά από αλυσίδες πίτσας έχουν επικριθεί ότι έχουν μια ανθυγιεινή ισορροπία συστατικών. Η πίτσα μπορεί να είναι πλούσια σε αλάτι και λίπος και είναι υψηλή σε θερμίδες. Το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών αναφέρει μέση περιεκτικότητα σε νάτριο 5.101 mg ανά 36 εκατοστά πίτσας σε αλυσίδες γρήγορου φαγητού.[34] Υπάρχουν ανησυχίες για ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην υγεία.[35][36]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads