Ο Μισάνθρωπος (Μολιέρος)

Ο Μισάνθρωπος (γαλλικός τίτλος: Le Misanthrope) είναι έμμετρη πεντάπρακτη κωμωδία του Μολιέρου που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1666 στο θέατρο του Παλαί Ρουαγιάλ στο Παρίσι. Ο υπότιτλος Ο χολερικός εραστής (ou l'Atrabilaire amoureux) δεν εμφανίζεται στις δημοσιευμένες εκδόσεις αλλά μόνο στη χειρόγραφη άδεια εκτύπωσης του έργου.^[2]

Ο μισάνθρωπος

Εικονογράφηση του 1719
Συγγραφέας	Μολιέρος
Τίτλος	Le Misanthrope
Υπότιτλος	ou l’Atrabilaire amoureux
Γλώσσα	Γαλλικά[1]
Ημερομηνία δημιουργίας	1666
Ημερομηνία δημοσίευσης	1666
Μορφή	θεατρικό έργο
Εμπνευσμένο από	O Δύσκολος
Χαρακτήρες	Αλσέστ, Αρσινόε, Σελιμέν, Φιλέντ, Ορόντ, Ελιάντ, Κλιτάντρ, Φρουρός, Ντι Μπουά, Μπάσκ και Ακάστ
Τόπος	Παρίσι
LC Class	OL27741696W
LΤ ID	225265
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το έργο σατιρίζει την υποκρισία της γαλλικής αριστοκρατικής κοινωνίας, αλλά αποκτά και έναν πιο σοβαρό τόνο όταν επισημαίνει και στηλιτεύει γενικότερα τα ελαττώματα των ανθρώπων. Διαφέρει από τα περισσότερα άλλα έργα του Μολιέρου εστιάζοντας περισσότερο στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και των ανθρώπινων παθών παρά στην εξέλιξη της πλοκής. Αν και δεν είχε μεγάλη επιτυχία στο κοινό της εποχής του, που περιλάμβανε κυρίως αριστοκράτες και αποτελούσε έναν καθρέφτη του εαυτού τους, επιβιώνει ως το πιο γνωστό έργο του Μολιέρου σήμερα.^[3]

Επειδή τόσο ο Ταρτούφος (1664) όσο και ο Δον Ζουάν (1665), δύο από τα προηγούμενα έργα του Μολιέρου, είχαν ήδη απαγορευτεί λόγω της οξείας κριτικής τους, θεωρείται ότι ο συγγραφέας άμβλυνε τις ιδέες του για να κάνει το έργο πιο αποδεκτό κοινωνικά. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μεγάλη ασάφεια σχετικά με το αν ο κύριος χαρακτήρας Αλσέστ παρουσιάζεται ως ήρωας για την ασυμβίβαστη ειλικρίνειά του ή ως ένας δονκιχωτικός ανόητος ιδεολόγος.^[4]

Ο τύπος του μισάνθρωπου υπήρξε προσφιλής στην ιστορία της λογοτεχνίας από τον Αριστοφάνη, τον Μένανδρο: Ο Δύσκολος, τον Σαίξπηρ: Τίμων ο Αθηναίος αλλά και στη σημερινή κωμωδία. Ο Μισάνθρωπος του Μολιέρου χρησιμοποιείται για να στηλιτεύσει τα «κακώς κείμενα», προκαλεί το γέλιο και συγχρόνως προβληματίζει αν και μέσα από την υπερβολή ο συγγραφέας γελοιοποιεί σε κάποιο βαθμό την εμμονή του πρωταγωνιστή του για ειλικρίνεια.^[3]

Ο Μολιέρος έχει γίνει στόχος πολλών αντιφατικών κρίσεων για τον Μισάνθρωπο όλα αυτά τα χρόνια. Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Ζακ Ρουσσώ υποστήριξε στην Επιστολή προς τον ντ'Αλαμπέρ για τα Θεάματα ότι ήταν το καλύτερο έργο του Μολιέρου, αλλά διαφωνούσε με τη διακωμώδηση του Αλσέστ. Πίστευε ότι το κοινό έπρεπε να ταυτιστεί και να υποστηρίξει τα υψηλά ιδανικά του ήρωα αντί να γελάει με τις ατυχίες του.

Υπόθεση

Προς μεγάλη απογοήτευση των φίλων και των συντρόφων του, ο αριστοκράτης Αλσέστ απορρίπτει την ευγένεια, την κολακεία και τις κοινωνικές συμβάσεις της γαλλικής κοινωνίας του 17ου αιώνα και δεν συμμορφώνεται με τις συμβουλές του φίλου του Φιλέντ, που αποτελεί τη φωνή της λογικής στο έργο, ο οποίος τον προτρέπει να είναι μετριοπαθής και να προσαρμοστεί ως ένα βαθμό. Η άρνησή του να υποκριθεί τον κάνει τρομερά αντιδημοφιλή και θρηνεί για την απομόνωσή του σε έναν κόσμο που τον βλέπει ως επιφανειακό και ευτελή, λέγοντας νωρίς στην Πράξη Α': «...Η ανθρωπότητα έχει γίνει τόσο ρηχή, / θέλω να έρθω σε ρήξη με το σύνολο της ανθρώπινης φυλής».^[5]

Παρά τις πεποιθήσεις του ωστόσο, ο Αλσέστ είναι ερωτευμένος με την κοκέτα και άστατη Σελιμέν, μια νεαρή χήρα της οποίας η εξυπνάδα και η επιπολαιότητα αποτελούν επιτομή των αυλικών τρόπων που ο Αλσέστ περιφρονεί. Η Σελιμέν ενθαρρύνει πολλούς θαυμαστές της που την πολιορκούν και παρόλο που ο Αλσέστ την επιπλήττει συνεχώς, αυτή αρνείται να αλλάξει, κατηγορώντας τον ότι δεν είναι κατάλληλος για την κοινωνία επειδή μισεί την ανθρωπότητα.^[6]

Από εικονογράφηση του 1773

Παρά τη δυσάρεστη φήμη του ως μισάνθρωπου, ο Αλσέστ έχει επιτυχία στις γυναίκες, ιδιαίτερα στη συνετή Αρσινόη και την τίμια Ελιάνθη. Αλλά αν και αναγνωρίζει τις ανώτερες αρετές τους, η καρδιά του εξακολουθεί να χτυπά για τη Σελιμέν. Τα βαθιά συναισθήματά του γι' αυτήν χρησιμεύουν πρωτίστως για να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές εκφράσεις του για την ανθρωπότητα, αφού το γεγονός ότι τρέφει τέτοια συναισθήματα τον συμπεριλαμβάνει ανάμεσα σε εκείνους που τόσο έντονα επικρίνει.

Όταν ο Αλσέστ με την ωμή ειλικρίνεια του προσβάλλει τον ισχυρό ευγενή Ορόντη για ένα σονέτο του, καλείται στο δικαστήριο για να ζητήσει συγγνώμη. Αρνούμενος να κάνει ψεύτικες φιλοφρονήσεις, κατηγορείται και ταπεινώνεται. Συγχρόνως, αρνείται να επισκεφθεί τους δικαστές και χάνει μια άλλη δίκη που εκκρεμούσε με κάποιον που διεκδικούσε το σπίτι του και απογοητευμένος από τη δικαστική απόφαση και την απώλεια του σπιτιού του αποφασίζει να φύγει μακριά από τον κόσμο.^[7]

Η Αρσινόη, στην προσπάθειά της να κερδίσει την προσοχή του, του δείχνει ένα ερωτικό γράμμα που έγραψε η Σελιμέν σε έναν άλλο θαυμαστή της. Ανακαλύπτει τότε ότι η Σελιμέν τον κοροϊδεύει. Έχει γράψει πανομοιότυπα ερωτικά γράμματα σε πολλούς θαυμαστές (μεταξύ των οποίων και στον Ορόντη) και αθέτησε τον όρκο της να τον προτιμήσει από όλους. Της θέτει τους όρους του: θα τη συγχωρήσει και θα την παντρευτεί αν φύγει μαζί του στο κτήμα του, μακριά από το Παρίσι. Η Σελιμέν, παρόλο που ανταποκρίνεται στον έρωτά του, αρνείται, πιστεύοντας ότι είναι πολύ νέα και όμορφη για να αφήσει πίσω την κοινωνία και όλους τους θαυμαστές της. Ο φίλος του Αλσέστ, ο Φιλέντ, από την πλευρά του, αρραβωνιάζεται την Ελιάνθη. Ο Αλσέστ αποφασίζει να απομακρυνθεί μόνος του από την κοινωνία και το έργο τελειώνει με τον Φιλέντ και την Ελιάνθη να τρέχουν για να τον πείσουν να επιστρέψει.^[8]

Μεταφράσεις στα ελληνικά

Το έργο έχει μεταφραστεί αρκετές φορές στα ελληνικά πάντα με τον τίτλο: Ο Μισάνθρωπος. Μερικές από τις μεταφράσεις:

• μετάφραση: Κώστας Βάρναλης εκδόσεις Κέδρος, 1967
• μετάφραση: Ιωάννης Ισιδωρίδης-Σκυλίτσης, εκδόσεις Δαμιανός, 2006 ^[9]
• μετάφραση: Νίκος Ζιώγας, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017
• μετάφραση: Χρύσα Προκοπάκη, εκδόσεις ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης), 2018
• Ραδιοφωνική διασκευή, μετάφραση: Κώστας Βάρναλης^[10]

Παραπομπές

1. catalog for the project of the Conseil québécois du théâtre. 22  Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19  Φεβρουαρίου 2021.
2. . «commentairecompose.fr/le-misanthrope-resume/».
3. . «fractalart.gr/o-misanthropos-toy-molieroy».
4. . «culturenow.gr/Ο Μισάνθρωπος, του Μολιέρου στο Θέατρο Σφενδόνη».
5. . «salon-litteraire.linternaute.com/fr/moliere/content/-le-misanthrope-de-moliere-resume».^{[νεκρός σύνδεσμος]}
6. . «schoolmouv.fr/fiches-de-lecture/le-misanthrope-moliere/fiche-de-lecture».
7. . «etudes-litteraires.com/moliere-misanthrope-resume».^{[νεκρός σύνδεσμος]}
8. . «frear.gr/Ο Μισάνθρωπος του Μολιέρου ή Η σχετικότητα της αλήθειας».
9. . «politeianet.gr/books/-moliere-jean-baptiste-de-damianos-o-misanthropos».
10. . «youtube.com/Μολιέρος - ο μισάνθρωπος».