χαρακτηριστικό ενός ατόμου, ενός τόπου, ενός αντικειμένου ή μιας ιδέας που προσφέρει μια αέναη εμπειρία απόλαυσης, ευχαρίστησης, νοήματος From Wikipedia, the free encyclopedia
Η ομορφιά είναι τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου, ενός τόπου, ενός αντικειμένου ή μιας ιδέας που προσφέρει μια αέναη εμπειρία απόλαυσης, νοήματος και ευχαρίστησης. Η ομορφιά μελετάται ως κλάδος της αισθητικής, της κοινωνιολογίας, της κοινωνικής ψυχολογίας και του πολιτισμού. Ως δημιούργημα του πολιτισμού, έχει εμπορευματοποιηθεί εξαιρετικά με όχι πάντα θετικά αποτελέσματα.
Η έννοια του όμορφου συχνά περιλαμβάνει και την περίπτωση όπου μια ύπαρξη βρίσκεται σε πλήρη ισορροπία και αρμονία με την φύση, κατάσταση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα έλξης και συναισθηματικής ευημερίας. Επειδή όμως, είναι μια υποκειμενική εμπειρία, συχνά λέγεται ότι η Η ομορφιά είναι στο μάτι του θεατή.[1] Ωστόσο, στην πιο βαθυστόχαστή της έννοια, η ομορφιά μπορεί να δημιουργεί μια περίοπτη εμπειρία θετικής αντανάκλασης γύρω από το νόημα της ύπαρξης κάθε ατόμου. Υποκείμενο δε της ομορφιάς είναι οτιδήποτε συνηχεί με την προσωπική ολοκλήρωση.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αντιλήψεις της ομορφιάς καθορίζονται εξελικτικά, ότι τα πράγματα, οι όψεις των ανθρώπων και τα τοπία που θεωρούνται όμορφα βρίσκονται συνήθως σε καταστάσεις που πιθανόν να δώσουν αυξημένη επιβίωση των γονιδίων του ανθρώπου που αντιλαμβάνεται την ομορφιά.[2][3]
Ο κλασικός ελληνικός όρος ήταν κάλλος. Στην ελληνιστική κοινή η λέξη για το "όμορφος" ήταν "ωραίος",[4] ένα επίθετο το οποίο ετυμολογικά προέρχεται από την λέξη "ώρα". Στα κοινά ελληνικά, η ομορφιά ήταν συνεπώς συσχετισμένη με το να είναι κανείς ‘της μιας ώρας’.".[5] Ένα ώριμο φρούτο (όταν δηλαδή είναι στην ώρα του) θεωρείτο όμορφο, ενώ μια νεαρή γυναίκα η οποία προσπαθεί να δείχνει μεγαλύτερη ή μια μεγαλύτερη γυναίκα που προσπαθεί να δείχνει νεότερη δεν θα θεωρείτο όμορφη. Η λέξη ωραίος στην Αττική Ελληνική γλώσσα είχε πολλές σημασίες συμπεριλαμβανομένου του νέου και του ώριμου.[5]
Η πρώιμη Δυτική θεωρία της ομορφιάς βρίσκεται στα έργα πολλών πρώιμων Ελλήνων φιλοσόφων από την προ-Σωκρατική περίοδο, όπως ο Πυθαγόρας. Το Πυθαγόρειο σχολείο είδε μία δυνατή σχέση μεταξύ των μαθηματικών και της ομορφιάς. Συγκεκριμένα, παρατήρησαν, ότι τα αντικείμενα τα οποία ήταν μοιρασμένα αναλογικά σύμφωνα με την χρυσή τομή φαίνονται πιο ελκυστικά.[6] Η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική στηρίζεται στην ιδέα της συμμετρίας και της αναλογίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Παρθενώνα, αλλά και η παγκόσμια αρχιτεκτονική έχει βασιστεί πολλές φορές σε αυτή την νοοτροπία. Γνωστό παράδειγμα το Τατζ Μαχάλ στην Ινδία.
Ο Πλάτωνας θεωρούσε την ομορφιά ως την Ιδέα (Μορφή) πάνω από όλες τις άλλες Ιδέες.[7] Ο Αριστοτέλης είδε μια σχέση μεταξύ της ωραιότητας (το καλόν) και της αρετής, υποστηρίζοντας ότι "η Αρετή στοχεύει στην ομορφιά".[8]
Ο Ιδανικός Ρωμαίος περιγραφόταν ως ψηλός, μυώδης, με μακριά πόδια με πλούσια κόμμωση, ένα ψηλό και ανοιχτό μέτωπο –ένδειξη ευφυΐας-, μεγάλα μάτια, ‘δυνατή’ γραμμή φρυδιού, μία δυνατή και τέλεια μύτη και προφίλ, ένα μικρότερο στόμα και ένα δυνατό περίγραμμα σαγονιού. Αυτός ο συνδυασμός παραγόντων θα μπορούσε, όπως συμβαίνει και σήμερα, να δημιουργήσει μία εντυπωσιακά αξιοπρόσεκτη όψη ενός όμορφου αρσενικού χαρακτήρα.
Η κλασική φιλοσοφία και τα γλυπτά των ανδρών και των γυναικών που παρήχθησαν σύμφωνα με τις ιδεολογικές αρχές περί ομορφιάς των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων ανακαλύφθηκαν εκ νέου στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση, οδηγώντας σε μια εκ νέου υιοθέτηση του γνωστού ως "κλασικού ιδεώδους". Από την άποψη της γυναικείας ανθρώπινης ομορφιάς, μια γυναίκα της οποίας η εμφάνιση συμμορφώνεται με αυτές τις αρχές εξακολουθεί να αποκαλείται "κλασική ομορφιά" ή λέγεται ότι έχει "κλασική ομορφιά", ενώ τα θεμέλια που έδωσαν οι Έλληνες και Ρωμαίοι καλλιτέχνες έχουν θέσει επίσης το πρότυπο για την αρσενική ομορφιά στον δυτικό πολιτισμό. Κατά τη διάρκεια της Γοτθικής Εποχής, ο κλασικός αισθητικός κανόνας της ομορφιάς απορρίφθηκε ως αμαρτωλός. Αργότερα, οι αναγεννησιακοί και ανθρωπιστές στοχαστές απέρριψαν αυτή την άποψη και θεώρησαν την ομορφιά ως προϊόν ορθολογικής τάξης και των αρμονικών διαστάσεων. Οι αναγεννησιακοί καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες (όπως ο Giorgio Vasari στις "Ζωές των Καλλιτεχνών") επέκριναν την Γοτθική περίοδο ως παράλογη και βάρβαρη. Αυτή η άποψη για την γοτθική τέχνη διήρκεσε μέχρι τον ρομαντισμό, τον 19ο αιώνα.
Ο Διαφωτισμός είδε μια αύξηση στο ενδιαφέρον για την ομορφιά ως φιλοσοφικό θέμα. Για παράδειγμα, ο Σκωτσέζος φιλόσοφος Francis Hutcheson υποστήριξε ότι η ομορφιά είναι "ενότητα στην ποικιλία και ποικιλία στην ενότητα".[9] Οι ρομαντικοί ποιητές επίσης ανησυχούσαν ιδιαίτερα για τη φύση της ομορφιάς, με τον Τζον Κητς να υποστηρίζει στην "Ωδή σε μια ελληνική υδρία" ότι
Στη ρομαντική περίοδο, ο Έντμουντ Μπερκ δημιούργησε μια διάκριση ανάμεσα στην ομορφιά με την κλασσική της έννοια και το μεγαλείο. Η έννοια του μεγαλείου, όπως εξηγείται από τον Μπερκ και τον Καντ, πρότεινε την προβολή της γοτθικής τέχνης και της αρχιτεκτονικής, αν και όχι σύμφωνα με το κλασσικό πρότυπο της ομορφιάς, ως μεγαλείο.
Ο 20ός αιώνας είδε μια αυξανόμενη απόρριψη της ομορφιάς από καλλιτέχνες και φιλοσόφους, με αποκορύφωμα την αντι-αισθητική του μεταμοντερνισμού[10]. Αυτό παρά το γεγονός ότι η ομορφιά αποτέλεσε κεντρικό μέλημα μιας από τις κύριες επιρροές του μεταμοντερνισμού, του Φρειδερίκου Νίτσε, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η Θέληση για Δύναμη ήταν η Θέληση για Ομορφιά.[11]
Μετά την απόρριψη της ομορφιάς από το μεταμοντερνισμό, οι στοχαστές επέστρεψαν στην ομορφιά ως σημαντική αξία. Ο Αμερικανός αναλυτικός φιλόσοφος Guy Sircello πρότεινε τη Νέα Θεωρία της Ομορφιάς ως μια προσπάθεια να επαναβεβαιώσει το καθεστώς της ομορφιάς ως μια σημαντική φιλοσοφική ιδέα.[12][13] Η Elaine Scarry υποστηρίζει επίσης ότι η ομορφιά σχετίζεται με τη δικαιοσύνη.[14]
Ο χαρακτηρισμός ενός ανθρώπου ως όμορφου, είτε σε ατομικό επίπεδο είτε κατά κοινή ομολογία, βασίζεται συχνά και σε κάποιο συνδυασμό εσωτερικής ομορφιάς, η οποία συμπεριλαμβάνει ψυχολογικούς παράγοντες όπως προσωπικότητα, ευφυΐα, χάρη, κοινωνικότητα, γοητεία, ηθική ακεραιότητα, αρμονία και κομψότητα και εξωτερικής ομορφιάς, η οποία περιλαμβάνει φυσικούς σωματικούς παράγοντες, όπως η υγεία, η νεότητα, η σεξουαλικότητα, η συμμετρία, η κοινοφιλία και η χροιά της επιδερμίδας του προσώπου.
Τα πρότυπα ομορφιάς έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, με βάση τις μεταβαλλόμενες πολιτιστικές αξίες. Ιστορικά, οι πίνακες δείχνουν ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών προτύπων για την ομορφιά. Ωστόσο, οι άνθρωποι που είναι σχετικά νέοι, με λεία επιδερμίδα, σώματα με σωστές αναλογίες και συνηθισμένα χαρακτηριστικά, παραδοσιακά θεωρούνται οι πιο όμορφοι σε όλη την ιστορία.
Ένας σταθερός δείκτης της φυσικής ομορφιάς είναι η κοινοφιλία ή μετριότητα.[15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28] Όταν εικόνες ανθρώπινων προσώπων υπολογίζονται μαζί για να δημιουργήσουν μία σύνθετη εικόνα, έρχονται προοδευτικά πιο κοντά στην ιδανική εικόνα και φαίνονται πιο ελκυστικά. Αυτό παρατηρήθηκε αρχικά το 1883, όταν ο Φράνσις Γκάλτον, ξάδερφος του Κάρολου Δαρβίνου, επίστρωσε φωτογραφικές σύνθετες εικόνες προσώπων χορτοφάγων και εγκληματιών για να δει εάν υπήρχε κάποιο τυπικό παρουσιαστικό προσώπου για τον καθένα. Ενώ το έκανε αυτό παρατήρησε ότι η σύνθετη εικόνα που περιείχε και τα δυο πρόσωπα ήταν πολύ πιο ελκυστική από τις ατομικές εικόνες τους.[29] Οι ερευνητές έχουν επαναλάβει το πείραμα κάτω από πιο ελεγμένες συνθήκες και βρέθηκε ότι η εικόνα που ήταν σύνθεση μιας σειράς προσώπων εκτιμήθηκε και κρίθηκε πιο ελκυστική από τις ατομικές φωτογραφίες των ίδιων προσώπων που συμμετείχαν στην σύνθετη εικόνα και έλαβαν μικρότερη βαθμολογία.[30] Υποστηρίζεται ότι είναι εξελικτικά επωφελές το γεγονός ότι τα σεξουαλικά πλάσματα προσελκύονται από συντρόφους που κατέχουν κατά κύριο λόγο κοινά ή μέσα χαρακτηριστικά, διότι υποδηλώνει την απουσία γενετικών ή επίκτητων ελαττωμάτων.[15][31][32][33] Υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι η προτίμηση για όμορφα πρόσωπα εμφανίζεται νωρίς στη βρεφική ηλικία και είναι πιθανώς έμφυτη[22][23][24][25][34] και ότι οι κανόνες με τους οποίους καθιερώνεται η ελκυστικότητα είναι παρόμοιοι σε διαφορετικά φύλα και πολιτισμούς.[35][36][36]
Ακόμα ένα χαρακτηριστικό των όμορφων γυναικών, το οποίο έχει εξερευνηθεί από τους ερευνητές είναι η αναλογία μέσης-με-γοφό, waist-to-hip ratio (WHR), που είναι περίπου 0,70 για τις γυναίκες. Η ιδέα και το νόημα της WHR σχηματίστηκε αρχικά ως θεωρία από την καινοτόμο ψυχολόγο Δρα Devendra Singh στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν το 1993. Οι φυσιολόγοι έχουν δείξει ότι οι γυναίκες με καμπύλες είναι πιο γόνιμες από άλλες γυναίκες λόγω υψηλότερων επιπέδων ορισμένων γυναικείων ορμονών, γεγονός που μπορεί υποσυνείδητα να υποδεικνύει στους άντρες την επιλογή των συντρόφων.[37] Σύμφωνα με την παράδοση, τους προηγούμενους αιώνες όπου η τροφή ήταν πιο σπάνια, οι υπέρβαροι άνθρωποι θεωρούνταν πιο ελκυστικοί από τους αδύνατους και η αναλογία μέσης-γοφού είχε ακόμη πιο καθοριστικό ρόλο.
Η σύγχρονη έρευνα εισήγαγε την ιδέα ότι οι άνθρωποι των οποίων τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι συμμετρικά και αναλογικά σύμφωνα με την χρυσή τομή θεωρούνται πιο ελκυστικοί από αυτούς στους οποίους δεν υπάρχει μαθηματική συμμετρία. Η συμμετρία είναι επίσης σημαντική γιατί δηλώνει την απουσία γενετικών ή επίκτητων ατελειών. Παρόλο που το ύφος, το στυλ και η μόδα διαφέρει ευρύτατα, η δια-πολιτισμική έρευνα έχει ανακαλύψει μία ποικιλία από ομοιότητες στην αντίληψη των ανθρώπων περί ομορφιάς. Τα μεγάλα μάτια και μια καθαρή επιδερμίδα, για παράδειγμα, θεωρούνται όμορφα και στους άντρες και στις γυναίκες σε όλους τους πολιτισμούς του κόσμου. Τα νεογνικά χαρακτηριστικά είναι ενυπάρχων ελκυστικά και η νεότητα γενικά συσχετίζονται με την ομορφιά.
Τα ιδανικά της ομορφιάς μπορούν να οδηγήσουν σε ρατσιστική καταπίεση. Για παράδειγμα, μία κοινή ιδέα στον Αμερικανικό πολιτισμό και τρόπο ζωής ήταν η πεποίθηση ότι τα σκουρόχρωμα χαρακτηριστικά είναι λιγότερο ελκυστικά ή επιθυμητά από τα ανοιχτόχρωμα. Η πεποίθηση ότι η μελαψή επιδερμίδα ήταν άσχημη και αποκρουστική ήταν ιδιαίτερα καταστρεπτική για την ψυχολογία των αφροαμερικάνων, δηλωμένος ως εσωτερικευμένος ρατσισμός. Η πολιτισμική κινητοποίηση ‘Το μαύρο είναι όμορφο’ στόχευε στο να διαλύσει αυτήν την αντίληψη.[38]
Η Fatima Lodhi, μια νεαρή υποστηρίκτρια της ποικιλομορφίας και του αντιχρωματισμού από το Πακιστάν, ισχυρίζεται ότι "η ομορφιά έρχεται σε όλα τα σχήματα, τις αποχρώσεις και τα μεγέθη".[39]
Αντιστρόφως, τα ιδανικά της ομορφιάς μπορούν επίσης να προωθηθούν φυλετική ενότητα. Τα παιδιά που προκύπτουν από την ανάμειξη φυλών συχνά παρατηρείται να είναι περισσότερο όμορφα και ελκυστικά από τους γονείς τους επειδή η γενετική τους ποικιλία τους προστατεύει από τα κληρονομικά ψεγάδια των γονέων τους.
Ένας συνηθισμένος τρόπος να μετρήσουμε την εξωτερική ομορφιά, βασισμένη στην κοινή γνώμη ή στην επικρατούσα άποψη της εποχής, είναι να οργανώσουμε ένα διαγωνισμό ομορφιάς, πασαρέλα, όπως ο διαγωνισμός για την ανάδειξη της Μις Κόσμος. Η εσωτερική ομορφιά, ωστόσο, είναι πιο δύσκολο να μετρηθεί σε ποσοστά, παρόλο που οι κριτικοί των διαφόρων καλλιστείων και διαγωνισμών ομορφιάς συχνά ισχυρίζονται ότι την λαμβάνουν υπόψη στην λήψη της απόφασής τους.
Οι άνθρωποι επηρεάζονται από τις εικόνες που βλέπουν στα μέσα ενημέρωσης για να καθορίσουν τι είναι ή δεν είναι όμορφο. Ορισμένες φεμινίστριες και γιατροί έχουν υποδείξει ότι τα πολύ λεπτά μοντέλα που εμφανίζονται σε περιοδικά προωθούν τις διατροφικές διαταραχές[40] και άλλοι υποστήριξαν ότι η κυριαρχία των λευκών γυναικών που εμφανίζονται σε ταινίες και διαφημίσεις οδηγεί σε μια ευρωκεντρική έννοια της ομορφιάς, αισθήματα κατωτερότητας σε μη-λευκές γυναίκες,[41] και εσωτερικευμένο ρατσισμό.[42]
Η ομορφιά όμως δεν είναι ολοκληρωτικά περιορισμένη στο θηλυκό γένος. Η αρχή της ανδρικής ομορφιάς συναντάται πιο συχνά με τον όρο “bishōnen”, και έχει αναπτυχθεί σε όλη την διάρκεια της ιστορίας κυρίως στην Ανατολική Ασία, και πιο έντονα στην Ιαπωνία. Αυτό είναι ξεκάθαρο και από την ιδέα του να είσαι μετροσέξουαλ, η οποία εστιάζει κυρίως στην θηλυπρεπή συμπεριφορά των ανδρών, δηλαδή σε άνδρες που έχουν συνήθειες και τρόπους που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται ως γυναικείοι.
Ο όρος Bishōnen αναφέρεται σε αρσενικά με ευδιάκριτα γυναικεία χαρακτηριστικά, φυσικά χαρακτηριστικά καθιερώνοντας τα κριτήρια της ομορφιάς στην Ιαπωνία, τα οποία τυπικά χαρακτηρίζουν είδωλα της μαζικής κουλτούρας. Η απαρχή μιας τόσο ιδιότυπης προτίμησης είναι ακαθόριστη αλλά σίγουρα υπάρχει μέχρι και σήμερα. Μια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων των Ιαπωνικά Αισθητικά Ινστιτούτων υπάρχει γι' αυτόν τον λόγο.
Η εσωτερική ομορφιά είναι η έννοια που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε την θετική πλευρά ενός ανθρώπου ή αντικειμένου (σπανιότερα) το οποίο δεν είναι αισθητικά όμορφο (δηλαδή δεν διαθέτει φυσική εξωτερική ομορφιά). Ενώ τα περισσότερα είδη χρησιμοποιούν φυσικά γνωρίσματα και φερομόνες για να έλκουν τα ταίρια τους, οι περισσότεροι άνθρωποι στηρίζουν τις επιλογές τους στην εσωτερική ομορφιά που έχει το ταίρι που έχουν επιλέξει. Αξίες, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται και η ευγένεια, η ευαισθησία, η τρυφερότητα ή η συμπόνια, η δημιουργικότητα και η ευφυΐα λέγεται ότι μπορούν να κάνουν τον άνθρωπο που τις κατέχει επιθυμητό από την αρχαιότητα. Ωστόσο, νέες έρευνες που συγκρίνουν αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι βρίσκουν ελκυστικό στις ίδιες τους τις συνήθειες «ζευγαρώματος» υπογραμμίζουν την επιπολαιότητα της "εσωτερικής ομορφιάς", υποστηρίζοντας το γεγονός ότι το ανθρώπινο γένος στηρίζεται και αυτό σε φυσικά γνωρίσματα και φερομόνες όπως ακριβώς και όλα τα υπόλοιπα ζώα προκειμένου να βρει ταίρι.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
