Οι Κροκοσυλλέκτριες (τοιχογραφία)

Οι Κροκοσυλλέκτριες, είναι ενδεικτική τοιχογραφία φυσιοκρατικού διάκοσμου, που αποκαλύφθηκε στον οικισμό του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης και κοσμούσε τον ανατολικό τοίχο του δωματίου 3Α του πρώτου ορόφου του κτιρίου Ξεστή 3. Αποτελεί θεματική ενότητα με την τοιχογραφία της Πότνιας θηρών που βρισκόταν στο ίδιο δωμάτιο. Πέραν της καλλιτεχνικής του αξίας, το συγκεκριμένο έργο παρέχει πληροφορίες για ενασχόληση της συγκεκριμένης εποχής. Οι Κροκοσυλέκτριες προέρχονται από τους άνω ορόφους των κτιρίων του οικισμού, όπου βρίσκονται σύμφωνα με μία ερμηνεία τα σημαντικότερα δώματα των κατοικιών και από ένα κτίριο, το οποίο είναι το μόνο - μέχρι τώρα - αδιαμφισβήτητο δημόσιο Ιερό του οικισμού.^[1]

Οι Κροκοσυλλέκτριες (Ανατολικός τοίχος).

Διαστάσεις

Τοίχος	Πλάτος	Ύψος
Ανατολικός	2,66	2,44

Διαστάσεις σε μέτρα.

Περιγραφή

Οι Κροκοσυλλέκτριες (Απόσπασμα από τον ανατολικό τοίχο).

Στην τοιχογραφία απεικονίζονται δύο γυναικείες φιγούρες απασχολημένες με τη συλλογή του κρόκου. Στο φόντο υπάρχει ένα λιβάδι με κρόκους, ενώ το τοπίο είναι βραχώδες και παραπέμπει στην τοιχογραφία της Άνοιξης. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρείται ότι οι δύο αυτές τοιχογραφίες είναι έργα του ίδιου καλλιτέχνη. Οι ειδικοί θεωρούν ότι στην τοιχογραφία απεικονίζεται το φυτό Crocus Sativus ή το φυτό Crocus Cartwrightianus, με πιο πιθανό το Crocus Sativus το οποίο ευδοκιμεί μέχρι και σήμερα στα νησιά των Κυκλάδων και στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Η μεγαλύτερη σε ηλικία γυναικεία φιγούρα κρατάει καλάθι στο αριστερό της χέρι και χρησιμοποιεί μόνο το δεξί της χέρι για την συλλογή του κρόκου, σε αντίθεση με την νεώτερη, η οποία χρησιμοποιεί και τα δύο. Η απεικόνιση αυτή σε συνδυασμό με τον τρόπο που φαίνεται να κοιτάζει η μία την άλλη υποδηλώνουν μία σχέση εκπαιδεύτριας - μαθητευόμενης. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μεγαλύτερη σε ηλικία φιγούρα αποτελεί ένα είδος ιέρειας της θεότητας της Πότνιας θηρών.

Το κεφάλι της μαθητευόμενης είναι ξυρισμένο και απεικονίζεται με μπλε χρώμα. Υπάρχει, πάντως, μία ουρά στο πίσω μέρος του κεφαλιού και μια τούφα ακριβώς πάνω από το μέτωπο. Στο μέτωπο φοράει διάδημα και στο αυτί μεγάλο στρογγυλό - πιθανώς χρυσό - σκουλαρίκι. Τα χέρια της φέρουν κοσμήματα, τα ενδύματα είναι καλοσχηματισμένα και τονίζονται με τα συγκεκριμένα χρώματα (ώχρα κίτρινη και καστανοκόκκινη, μπλε) που χρησιμοποιούνται εν γένει στις θηραϊκές τοιχογραφίες. Αποδίδεται σε πλάγια στάση, επιτρέποντας στον θεατή τη μία διάσταση του ζωγραφικού θέματος. Αποτέλεσμα αυτής της μονοδιάστατης πρακτικής είναι να φαίνεται στις μορφές μόνο το ένα μάτι και το ένα αυτί που δεν είναι απόλυτα σχηματοποιημένο^[2], όπως και το σκουλαρίκι που το κοσμεί.

Τα μαλλιά της ιέρειας είναι χτενισμένα βάσει προτύπων της εποχής, όπως διακρίνεται και σε άλλους τοιχογραφικούς διάκοσμους. Φοράει διαφανή χιτώνα, ο οποίος αφήνει ακάλυπτο το στήθος, φέρει κοσμήματα στο λαιμό και στα χέρια και έχει μπλε διάδημα στο μέτωπο.

Η συγκεκριμένη τοιχογραφική σύνθεση αποτελεί σκηνή από καθημερινή δραστηριότητα και είναι σύνηθες, φυσιοκρατικής αντίληψης, θέμα, χαρακτηριστικό της αρχαίας κυκλαδικής τέχνης.

Η συνολική θεματική ενότητα, δηλαδή η τοιχογραφία με τις Κροκοσυλλέκτριες και η τοιχογραφία με την Πότνια θηρών, περιλαμβάνει μία θεότητα, μία ιέρεια και τρεις κροκοσυλλέκτριες.

Ρεύματα, τεχνικές, πρότυπα

Στο έργο αναγνωρίζεται η τεχνική της νωπογραφίας^[3], δηλαδή της ζωγραφικής πάνω σε ασβεστοκονίαμα, το οποίο ήταν ακόμη νωπό (buon fresco). Οι βαφές προέρχονταν από φυτικές και ορυκτές ύλες και τα χρώματά τους περιορίζονταν, όπως και στις μινωικές, στο λευκό, το μαύρο, το κόκκινο, το μπλε και το κίτρινο^[4]. Μεγάλη έπληξη προκαλεί στους επιστήμονες το γεγονός ότι με τη φασματοσκοπική μέθοδο ανακαλύφθηκε ότι το ιώδες χρώμα σε λεπτομέρειες της τοιχογραφικής σύνθεσης είναι πορφύρα, πράγμα που αποδεικνύει ότι το επίπεδο τεχνογνωσίας και πολιτισμού του νησιού ήταν ιδιαίτερα υψηλό.^[5]

Το έργο παρουσιάζει θεματολογική και αισθητική ελευθερία, όπως και τα αντίστοιχα μινωικά^[6], ενώ το πρότυπο της τεχνοτροπίας και του θέματος είναι δυνατόν να αναζητηθεί στις τοιχογραφίες των μινωικών ανακτόρων και των επαύλεων της νεοανακτορικής περιόδου. Παράλληλα των διακοσμητικών στοιχείων απαντώνται στις τοιχογραφίες και τη μεταλλοτεχνία της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Αναφορές

1. Μπουλώτης Χρ.: "Πτυχές θρησκευτικής έκφρασης στο Ακρωτήρι". Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 3, Αθήνα 2005
2. Sinclair Hood 1993, 83
3. Sinclair Hood 1993, 56
4. Για τα χρώματα που απαντώνται σε αντίστοιχες φυσιοκρατικές μινωικές τοιχογραφίες. Βλ. σχετικά ΙΜΕ.
5. «Κρίκκης Σ.: "Πορφύρα 35 αιώνων" Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ 14.05.2003». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007.
6. Hauser Arnold 1976, 73.

Βιβλιογραφία

• Hood, Sinclair 1993, Η Τέχνη στην Προϊστορική Ελλάδα, Καρδαμίτσας, Αθήνα.
• Hauser, Arnold 1976, Κοινωνική Ιστορία της Τέχνης:προϊστορικοί χρόνοι, Τομ. 1, Κάλβος, Αθήνα.
• Ι. Τζαχίλη, «Αρχαίες και σύγχρονες κροκοσυλλέκτριες από το Ακρωτήρι της Θήρας», Αριάδνη Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Κρήτης,τομ.7 (1994),σελ.7-33
• Χριστίνα Τελεβάντου, «Η απόδοση της ανθρώπινης μορφής στις Θηραϊκές τοιχογραφίες», Αρχαιολογική Εφημερίς, τομ.127 (1988), σελ.135-166

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα, Αναπαράσταση του Δωματίου 3 της Ξεστής 3: 12
• The Thera Foundation Αρχειοθετήθηκε 2012-03-26 στο Wayback Machine.