Νυμφαίο Φλώρινας

Το χωριό Νυμφαίο (παλαιότερα Νιβέστα ή και Νέβεσκα^[1]) είναι ορεινός οικισμός (υψόμ. 1.350)^[2] που έχει χαρακτηρισθεί από το 1978 ως «διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός».^[3] Υπάγεται στο Δήμο Αμυνταίου της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας. Βρίσκεται στο νότιο άκρο του νομού Φλώρινας, στις ανατολικές κλιτύες του όρους Βέρνου, σε απόσταση 57 χλμ. από την πόλη της Φλώρινας μέσω του αυτοκινητοδρόμου 27 και του οδικού άξονα Ξινού Νερού.

Νυμφαίο
Άποψη του Νυμφαίου
Νυμφαίο Νυμφαίο
Χάρτης
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Μακεδονίας
Περιφερειακή Ενότητα	Φλώρινας
Δήμος	Αμυνταίου
Δημοτική Ενότητα	Νυμφαίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονίας
Νομός	Φλώρινας
Υψόμετρο	1.350 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	63
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Νιβέστα, Νέβεσκα
Ταχ. κώδικας	530 78
Τηλ. κωδικός	2386
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Οι ταξιδιωτικοί οδηγοί το παρουσιάζουν ως ένα από τα δέκα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης,^[4] ενώ στον παγκόσμιο διαγωνισμό της U.N.E.S.C.O. διεκδίκησε το Διεθνές Βραβείο Μελίνα Μερκούρη για την άριστη διαχείριση πολιτιστικού αποθέματος και φυσικού περιβάλλοντος.^[5] Ο οικισμός έχει μόνιμο πληθυσμό 132 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Το όνομα

Άποψη του Νυμφαίου

Η παλιότερη ονομασία που είχαν δώσει οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν Νιβέστα, όνομα βλάχικης και προηγουμένως δωρικής προέλευσης^{[εκκρεμεί παραπομπή]}, με τρεις ερμηνείες: «Νύφη» λόγω της ομορφιάς του χωριού (Nivesta στις σλαβικές γλώσσες) και της τοποθεσίας, «αθέατη» (ni vista) πιθανώς διότι βρισκόταν σε σημείο όπου δεν γινόταν εύκολα ορατό και «χιονάτη» ή «όπου μένει το χιόνι» (nives sta).^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Η επίσημη ονομασία πριν από την απελευθέρωση -και για μερικά χρόνια μετέπειτα- ήταν Νέβεσκα^[6][7].

Ο οικισμός μετονομάστηκε από Νέβεσκα σε Νυμφαίον (και συνακόλουθα η κοινότητα Νεβέσκης σε κοινότητα Νυμφαίου) με το Προεδρικό Διάταγμα της 9/2/1926 "Περί μετονομασίας κοινοτήτων και οικισμών της Μακεδονίας"^[8].

Η χρήση της ονομασίας Νέβεσκα είναι αρκετά παλαιά και χρονολογείται ήδη από την οθωμανική απογραφή του 1530^[9], η οποία αναφέρεται σε χωριό Neveska του καζά Florina.

Ιστορικό

Η Νίκειος Σχολή

Το Νυμφαίο οικίστηκε περί το 1385 από Βλάχους Οδίτες, δηλαδή λατινοφωνήσαντες αυτόχθονες Μακεδόνες, που επί 1.400 χρόνια φύλαγαν τη γειτονική Εγνατία Οδό και οι οποίοι κατέφυγαν τότε στα απρόσιτα βουνά, ύστερα από σκληρές μάχες με τους Οθωμανούς. Αυτοί οι πολεμιστές οικιστές του Νυμφαίου συνθηκολόγησαν αργότερα υπό όρους. Έτσι παρέμειναν ένοπλοι και αυτοδιοικούμενοι, υπαγόμενοι απευθείας στη Βαλιντέ Σουλτάνα, δηλαδή τη μητέρα του Σουλτάνου, στην οποία πλήρωναν πολύ μειωμένους φόρους. Μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα ζούσαν κυρίως με ληστρικές επιδρομές στα τσιφλίκια του κάμπου. Περί το 1630 άρχισαν να επιδίδονται στην ασημουργία και ανέδειξαν το χωριό τους σε περιώνυμο κέντρο αργυροχρυσοχοΐας όλης της Μακεδονίας για τους υπόλοιπους τρεις αιώνες.

Κατά τις σαρωτικές επιδρομές των Αλβανών, κατά τα τέλη του 18ου αιώνα μετά τα Ορλωφικά, το Νυμφαίο δέχτηκε πολλούς Βλάχους Μακεδόνες Έλληνες πρόσφυγες από τη Μοσχόπολη, τη Νικολίτσα, το Λινοτόπι και άλλα μέρη που καταστράφηκαν από τους επιδρομείς. Παράλληλα, ένας σημαντικός αριθμός κατοίκων του χωριού μετακινήθηκε προς την ανατολική Μακεδονία, στα χωριά Άνω Πορόια, Κάτω Τζουμαγιά, Αλιστράτη, Νιγρίτα, στις Σέρρες και αλλού. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 σημαντική ήταν η προσφορά των κατοίκων του Νυμφαίου, όπως η οικογένεια του Μίχα Τσίρλη, που χρηματοδότησε τον αγώνα^[10], του Νάκα, καθώς και των αδερφών Αντώνιου και Βασίλειου Ζούρκου. Στο Μακεδονικό κίνημα του 1878 κατά της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, ιδιαίτερη μορφή του Νυμφαίου αναδείχτηκε ο οπλαρχηγός Βασίλειος Ζούρκας, που δρούσε έως τις περιοχές Βαρνούντα και Μοριχόβου^[11]. Κατά το Μακεδονικό Αγώνα, οι κάτοικοι πρωτοστάτησαν στις Ελληνικές προσπάθειες, με κυριότερο αγωνιστή τον οπλαρχηγό Δημήτριο Γκόλνα. Το Νυμφαίο ανέδειξε σημαντικούς ευεργέτες, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο Μίχας Τσίρλης.

Σημερινό Νυμφαίο

Άποψη του σημερινού Νυμφαίου

Το χωριό περικλείεται από δάσος οξιάς και διασχίζεται από λιθόστρωτα μονοπάτια και πετρόκτιστα σπίτια. Τα τελευταία χρόνια με τη συμβολή σημαντικών ατόμων που κατάγονται από το χωριό, όπως ο πρόεδρός του Νικόλαος Μέρτζος και η οικογένεια Μπουτάρη, έχει γίνει πόλος έλξης αξιόλογου τουρισμού.

Στην περιοχή δραστηριοποιείται η οργάνωση του Αρκτούρου με ένα περιβαλλοντικό κέντρο ενημέρωσης για την καφέ αρκούδα και το λύκο ενάμισι χιλιόμετρο έξω από το χωριό. Στις εγκαταστάσεις αυτές φιλοξενούνται αρκούδες, οι οποίες έχουν κατασχεθεί από αρκουδιάρηδες και ζωολογικούς κήπους και αρκετοί λύκοι αντίστοιχα - ζώα για τα οποία θεωρείται αδύνατη η επανένταξη τους στο φυσικό περιβάλλον. Στην περιοχή έχουν δημιουργηθεί ιππικός όμιλος, ο αστικός συνεταιρισμός γυναικών "Η Νύμφη", ο οποίος παράγει και πουλά παραδοσιακά προϊόντα, πέντε παραδοσιακοί ξενώνες, εστιατόρια και η κοινοτική επιχείρηση τουριστικής ανάπτυξης.^[4] Στο χωριό υπάρχει επίσης και το μισογκρεμισμένο στρατηγείο του Παύλου Μελά, ενώ το παλιό σχολείο είναι η Νίκειος Σχολή, δωρεά του Νυμφαιώτη Ιωάννη Ζαν Νίκου (1875-1930), η οποία δε λειτουργούσε για πολλά χρόνια λόγω έλλειψης μαθητών και αποτελεί πλέον Συνεδριακό κέντρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καθώς και ένα από τα τρία σημεία ενημέρωσης κοινού της ΜΚΟ Αρκτούρου.

Αξιόλογοι Νυμφαιώτες

• Μιχαήλ Τσίρλης, ευεργέτης
• Βασίλειος Ζούρκος, οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821
• Αντώνιος Ζούρκος, αγωνιστής της Επανάστασης του 1821
• Βασίλειος Ζούρκας, οπλαρχηγός της Μακεδονικής Επανάστασης του 1878
• Δημήτριος Γκόλνας, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός
• Νικόλαος Φίστας, γιατρός, συγγραφέας και ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Νυμφαίου^[12].

Φωτοθήκη

• 
  Νυμφαίο-Άποψη
• 
  Νυμφαίο με χιόνια
• 
  Άποψη του Νυμφαίου
• 
  Το Αρχοντικό Κ. Μπουτάρη, κατασκευασμένο το 1900^[13]
• 
  Αρχοντικό Ι. Δώδου (1928)
• 
  Αρχοντικό Δημ. Παπαδόπουλου (1900)
• 
  Αρχοντικό Κλ. Μίσσιου (1920)
• 
  Αρχοντικό Ιωάννη Σωσσίδη (1873)
• 
  Αρχοντικό Βασιλείου Λιάτση, Νυμφαίο
• 
  Ένα ανακαινισμένο παραδοσιακό αρχοντικό
• 
  Άποψη της πλατείας
• 
  Άποψη του χωριού από την εκκλησία
• 
  Άποψη του χωριού τον χειμώνα
• 
  Χριστουγεννιάτικο δένδρο στο Νυμφαίο
• 
  Νίκειος Σχολή

Παραπομπές

1. «Πανδέκτης: Neveska -- Nymfaion». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2017.
2. Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 91, τομ. 25.
3. Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
4. «Νυμφαίο Φλώρινας». photodentro.edu.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2017.
5. περιοδ. Voyager, δημοσίευση 30.11.2009
6. Βλ. New York Times, 30/8/1903: "Turks recapture Neveska":
7. Εμπρός, 3/4/1913: "Συγκινητικόν μναμόσυνον (sic) του Βασιλέως εις Νεβέσκαν").
8. ΦΕΚ Α' 55/15.2.1926
9. "167 NUMARALI "MUHÂSEBE-İ VİLÂYET-İ RÛM-İLİ DEFTERİ ( 937 / 1530 )", Άγκυρα 2003, έκδοση της υπηρεσίας των Οθωμανικών αρχείων της Τουρκικής κυβερνήσεως (T.C. BAŞBAKANLIK, DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı)
10. Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς, γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2008, σ. 173
11. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης, Ελένη Βασιλείου, "Εορδαία - Η συντήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι πολιτιστική παραγωγή"
12. Αντώνης Μιχ. Κολτσίδας, Κουτσόβλαχοι, οι βλαχόφωνοι Έλληνες. Εθνολογική, λαογραφική και γλωσσολογική μελέτη, Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 519.
13. Ζαρκάδα – Πιτσιόλη, Χ. (1992). «Το Νυμφαίο της Φλώρινας». Αρχαιολογία και Τέχνες, Τριμηνιαίο περιοδικό, Τεύχος 43, σελ. 48 – 61.

Βιβλιογραφία

• Ζαρκάδα-Πιστιόλη, Χριστίνα (Ιούνιος 1992). «Το Νυμφαίο της Φλώρινας». Αρχαιολογία 43: 48-61. https://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/06/43-3.pdf.
• Βιβλίο φιλοξενίας, εκδ. Μίλητος
• Ενθύμια Νυμφαίου, εκδ. Λιβάνη Α.Α. 2003

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Νυμφαίο

• Συλλογή φωτογραφιών με άδεια Creative Commons από το Νυμφαίο

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Νυμφαίο (Άγνωστη Ελλάδα) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Νυμφαίο (Από πέτρα και χρόνο) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Νυμφαίο (Η ΕΡΤ στη Βόρεια Ελλάδα) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Νυμφαίο (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)