Η Μαρτίν Μπερτρό (γαλλικά: Martine Bertereau, ~1600 - ~1642), γνωστή και ως Βαρόνη ντε Μποσολέ (γαλλικά: Baroness de Beausoleil) ή Μαρτίν ντε Σατλέ (γαλλικά: Martin de Chatelet) ήταν Γαλλίδα αστρονόμος και αλχημίστρια και η πρώτη γνωστή γυναίκα γεωλόγος και ορυκτολόγος. Χρησιμοποιούσε στις έρευνές της τη μέθοδο της ραβδομαντείας και συνέγραψε δύο έργα στα οποία περιέγραψε τη μέθοδο καθώς και διάφορες άλλες γεωλογικές και ορυκτολογικές μεθόδους που ήταν οι πιο εξελιγμένες της εποχής της[2]. Ήταν επίσης ο πρώτος άνθρωπος που υπέδειξε τον γεωλογικό πλούτο της Γαλλίας και τα κέρδη που θα μπορούσε να αποκομίσει η χώρα από την εκμετάλλευσή του[3] και ο πρώτος άνθρωπος που επιχείρησε να εξασκήσει “μοντέρνα” επιστήμη στη Γαλλία, γεγονός που οδήγησε στο να κατηγορηθεί για μαγεία, να φυλακισθεί και να πεθάνει στη φυλακή[2].
| Μαρτίν Μπερτρό | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Martine Bertereau (Γαλλικά) |
| Γέννηση | 1590 Τουραίν |
| Θάνατος | 1642 Βενσέν |
| Χώρα πολιτογράφησης | Γαλλία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Γαλλικά[1] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | γεωλόγος μηχανικός |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Jean de Chastelet |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Τα πρώτα χρόνια
Η Μαρτίν Μπερτρό γεννήθηκε στην Τουρέν στη Γαλλία σε ευγενικής καταγωγής οικογένεια που ασχολούνταν με τις γεωλογικές έρευνες και τα ορυχεία. Από μικρή έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη γεωλογία και την ορυκτολογία.
Ο γάμος της και η γεωλογία
Το 1610 παντρεύτηκε τον Βαρόνο του Μποσολέ, τον Ζαν ντε Σατλέ, που ήταν κι αυτός γεωλόγος και ήταν Γενικός Γραμματέας των Ουγγρικών Ορυχείων[3], αξίωμα που τον ανάγκαζε να ταξιδεύει σε όλη τη χώρα και να επισκέπτεται τα ορυχεία. Στα ταξίδια του αυτά τον συνόδευε και η Μπερτρό αποκτώντας γεωλογικές και ορυκτολογικές γνώσεις, σε τέτοιον βαθμό μάλιστα που από ένα σημείο και μετά ξεπέρασε ακόμα κι εκείνον[3]. Η Μπερτρό μάλιστα ταξίδεψε και σε ένα σωρό άλλες ευρωπαϊκές χώρες για να μελετήσει τα μεταλλεύματά τους όπως και στην Αμερική. Στη συνέχεια μελέτησε χημεία, γεωμετρία, υδροστατική και μηχανική και έμαθε να μιλάει άπταιστα Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Λατινικά και Εβραϊκά.[3]
Οι έρευνες στη Γαλλία και οι κατηγορίες για μαγεία
Το 1626 ο σύζυγός της έλαβε εντολή από τον Γάλλο βασιλιά Ερρίκο Δ΄ να ταξιδέψει στη Γαλλία για να μελετήσει που θα μπορούσαν να ανοιχτούν ορυχεία και αυτό έδωσε στο ζευγάρι την ευκαιρία να συνεχίσει τις μελέτες του περισσότερο και να ιδρύσει μια εταιρεία ορυχείων με έδρα το Μορλέ της Βρετάνης. Εκεί κατά τους επόμενους μήνες άρχισαν να ανακαλύπτουν κοιτάσματα με διάφορες μεθόδους, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η ραβδομαντεία[4], μία τεχνική που ήταν πολύ δημοφιλής στη Γερμανία εκείνη την εποχή, αλλά ήταν εντελώς άγνωστη στη Γαλλία. Οι νέες τεχνικές που χρησιμοποιούσε το ζευγάρι, τα περίεργα εργαλεία που απλός κόσμος δεν είχε ξαναδεί, η ραβδομαντεία, αλλά και η δυναμική και γεμάτη αυτοπεποίθηση συμπεριφορά της Μπερτρό άρχισαν να ξενίζουν τους κατοίκους της περιοχής και πολύ σύντομα άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι τα εκπληκτικά αποτελέσματα της δουλειάς τους ήταν αποτέλεσμα μαγείας και παρέμβασης δαιμονικών δυνάμεων[5]. Η Μπερτρό, που ήταν ιδεολογικά αντίθετη με τη θεώρηση των επιστημών μέσω δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων, δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με αυτές τις φήμες καθώς τις θεώρησε ανόητες. Ο Μποζόν έγραψε χαρακτηριστικά για εκείνη:
“Η μαντάμ ντε Μποσολέ γνώριζε την επιστήμη της γεωλογίας, τα διάφορα είδη ορυχείων και ορυκτών και τις μεθόδους επεξεργασίας τους όσο καλά γνώριζε και τη μεταλλουργία της εποχής της. Αντίθετα, όμως, από τους σύγχρονούς της, αυτή η πεφωτισμένη γυναίκα δεν ανεχόταν όσους πίστευαν ότι οι κρυμμένοι θησαυροί της γης δεν μπορούν να ανακαλυφθούν χωρίς τη βοήθεια της μαγείας ή των δαιμόνων. Ήταν ανελέητα επικριτική προς εκείνους που πίστευαν στα ξωτικά και τα στοιχειά.”[2]
Ένα χρόνο αργότερα όμως η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο. Ο τοπικός ιερέας βρήκε την ευκαιρία ενώ απουσίαζαν να μπει κρυφά στο σπίτι τους και να το ψάξει με σκοπό να βρει στοιχεία αποκρυφιστικής ή μαγικής δραστηριότητας. Με τη δικαιολογία αυτή λεηλάτησε και βανδάλισε το σπίτι και στη συνέχεια κατηγόρησε τους Μποσολέ για μαγεία. Η Μπερτρό και ο σύζυγός της κατάφεραν να αποκρούσουν τις κατηγορίες αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να ανακτήσουν τα κλεμμένα περιουσιακά τους στοιχεία παρά το γεγονός ότι χρησιμοποίησαν διάφορα ένδικα μέσα επί δώδεκα χρόνια. Τελικά απογοητευμένοι αποφάσισαν να επιστρέψουν στη Γερμανία όπου ο αυτοκράτορας Φερδινάρδος Β΄ όρισε αμέσως τον ντε Σατλέ επικεφαλής των Ουγγρικών Ορυχείων.
Η δεύτερη αποστολή στη Γαλλία και η καταδίκη
Όμως, παρά τα δεινά που αντιμετώπισαν στη Γαλλία οι Μποσολέ, δεν εγκατέλειψαν το σχέδιό τους να “χαρτογραφήσουν” τον ορυκτό πλούτο της Γαλλίας και επέστρεψαν στη χώρα το 1632 με 50 Γερμανούς και 10 Ούγγρους εργάτες ορυχείου και μεγάλο υπηρετικό προσωπικό με σκοπό να συνεχίσουν το έργο τους υπό την έγκριση του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΓ΄ αλλά και υπό τη δυσφορία των διάφορων τοπικών αξιωματούχων και χωρίς καμία οικονομική βοήθεια.
Μετά από μερικούς μήνες, παρά τα πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα των ερευνών τους, οι Μποσολέ, που χρηματοδοτούσαν μόνοι τους την έρευνα χωρίς να έχουν κερδίσει καμία οικονομική υποστήριξη, άρχισαν να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Τότε η Μαρτίν Μπερτρό έστειλε μία αναφορά στον βασιλιά της Γαλλίας με τίτλο “Αληθινοί Ισχυρισμοί Προς τον Βασιλιά και το Συμβούλιό του Για τους Πλούσιους και Αμέτρητους Θησαυρούς Που Ανακαλύφθηκαν Πρόσφατα στο Βασίλειό του” στην οποία περιέγραφε πως εκείνη και ο σύζυγός της είχαν ανακαλύψει 150 ορυχεία στη Γαλλία και στην οποία ζητούσε χρηματοδότηση για να συνεχίσει την έρευνα. Όμως η αναφορά αυτή αγνοήθηκε.
Η Μπερτρό υπέβαλε ξανά την αναφορά, αυτή τη φορά με έναν τίτλο πιο κραυγαλέο: “Αληθινοί Ισχυρισμοί Για Την Ανακάλυψη Ορυχείων και Ορυκτών στη Γαλλία Μέσω Των Οποίων η Αυτού Εξοχότητά του και οι Υπήκοοί του Θα Μπορούσαν να Αποφύγουν Το Εξωτερικό Εμπόριο”. Μετά από αυτό ο Βασιλιάς αναγνώρισε τις υπηρεσίες τους διστακτικά και όρισε τον Μποσολέ Γενικό Επιθεωρητή των Γαλλικών Ορυχείων αλλά απέφυγε να προσφέρει οποιαδήποτε χρηματική αμοιβή.
Το 1640, απηυδησμένη από την οικονομική πίεση, την άρνηση της Γαλλικής κυβέρνησης να προσφέρει αμοιβή και τις διάφορες φήμες περί αποκρυφιστικών πρακτικών που κυκλοφορούσαν για να τους συκοφαντήσουν, η Μαρτίν Μπερτρό απευθύνθηκε στον καρδινάλιο Ρισελιέ με ένα βιβλίο με τίτλο “Η Αποκατάσταση του Πλούτωνα” στο οποίο ξεκαθάριζε ότι γράφτηκε “με την άρνηση όλων εκείνων που θεωρούν ότι τα ορυχεία και οτιδήποτε γεωλογικό ανακαλύπτονται μόνο μέσω μαγείας και με τη βοήθεια του διαβόλου”[3]. Στην εισαγωγή, αισθανόμενη την ανάγκη να εξηγήσει και να υπερασπιστεί την ενασχόλησή της με τη γεωλογία έγραψε:
“Σχετικά με όσα λέγονται για μία γυναίκα που ξεκινά να σκάβει τρύπες και να τρυπάει βουνά, ότι είναι κάτι πολύ τολμηρό και ξεπερνά τις δυνάμεις και τις ικανότητες αυτού του φύλου και ότι ίσως να είναι μόνο κούφια λόγια και ματαιοδοξία τέτοιες υποσχέσεις (ελαττώματα που συχνά αποδίδονται σε ρηχά άτομα) και όχι η αλήθεια. Θα παρέπεμπα αυτόν τον δύσπιστο και όλους εκείνους που οπλίζονται με τέτοια επιχειρήματα σε σημαντικές ιστορίες όπου θα ανακαλύψει ότι στο παρελθόν έχουν υπάρξει γυναίκες που όχι μόνο ήταν μαχητικές και ικανές στη μάχη αλλά, ακόμα περισσότερο, ικανές στις τέχνες και στις θεωρητικές επιστήμες, όπως έχουν πει τόσο οι Έλληνες όσο και οι Ρωμαίοι.”
“Η Αποκατάσταση του Πλούτωνα”, όχι μόνο αποκάλυπτε μια βαθιά γνώση φυσικής φιλοσοφίας, γεωλογίας και ορυκτολογίας από τη συγγραφέα του αλλά και μία έντονη και δυναμική προσωπικότητα που έγραφε με αυτοπεποίθηση και λογοτεχνική αρτιότητα.[3] Όμως αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αρκετό για να κερδίσει την εύνοια του καρδινάλιου. Η συνεχής και άοκνη προσπάθεια του ζεύγους Μποσολέ να διεκδικεί και να ζητά επίμονα τη χρηματική αμοιβή που του άξιζε καθώς και την περιουσία που είχε απωλέσει άδικα, είχε δημιουργήσει πολλούς εχθρούς που δεν δίσταζαν να επικαλεστούν ή και να εφεύρουν ακόμα και τις χειρότερες φήμες. Η περασμένη ιστορία της κατηγορίας για μαγεία στο Μορλέ ξαναήρθε στην επιφάνεια και υποστηρίχθηκε τόσο από τους εχθρούς της Μπερτρό και του Σατλέ όσο και από τους απανταχού αδαείς που θεωρούσαν τα επιστημονικά τους εργαλεία, σύνεργα μαγείας και αποκρυφισμού. Το γεγονός ότι οι Μποσολέ χρησιμοποιούσαν μεταξύ άλλων και τη μέθοδο της ραβδομαντείας και ότι η Μπερτρό ασχολούνταν εκτεταμένα με την αλχημεία, δεν διευκόλυνε την κατάσταση.
Έτσι το 1642, μετά από εντολή του καρδινάλιου Ρισελιέ, που προφανώς είχε επηρεαστεί από αυτές τις φήμες, το ζεύγος Μποσολέ συνελήφθη με την κατηγορία της μαγείας και φυλακίστηκε χωρίς δίκη ή δυνατότητα απολογίας. Ο Ζαν ντε Σατλέ πήγε στη φυλακή της Βαστίλης και η Μαρτίν Μπερτρό στη φυλακή του Βινσέν. Ο ντε Σατλέ πέθανε μερικά χρόνια αργότερα στη φυλακή. Η Μπερτρό δεν είναι σαφές αν πέθανε κι εκείνη κάποια στιγμή στη φυλακή[3][5] ή αν μεταφέρθηκε αλλού και εκτελέστηκε.[6]
Έτσι, κατά ειρωνικό τρόπο, πέθανε η πρώτη σύγχρονη επιστημόνισσα της Γαλλίας του 17ου αιώνα, και μία πολυμαθής και εξαιρετικά ικανή γυναίκα, φυλακισμένη με την κατηγορία της μαγείας, παρά το γεγονός ότι σε όλη της τη ζωή αντιμαχόταν τις δεισιδαιμονίες και προωθούσε την επιστημονική σκέψη.
Το όνομα της Mαρτίν Μπερτρό αναγράφεται στο Δάπεδο της Κληρονομιάς στο έργο τέχνης της Τζούντι Σικάγο, Το Δείπνο, μπροστά από το σερβίτσιο της Καρολάιν Χέρσελ.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
