Ντενάλι
From Wikipedia, the free encyclopedia
Το όρος ΜακΚίνλεϊ (αγγλικά: Mount McKinley) ή Ντενάλι (αγγλικά: Denali) στην Αλάσκα είναι η ψηλότερη κορυφή των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βόρειας Αμερικής με ύψος 6.194 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Το όρος ΜακΚίνλεϊ είναι το ψηλότερο βουνό στην ενδοχώρα μετρώντας από τη βάση μέχρι την κορυφή. Με βάση την τοπογραφή προεξοχή, το όρος ΜακΚίνλεϊ είναι το τρίτο πιο εξέχον βουνό στη Γη, μετά το όρος Έβερεστ και την Ακονκάγκουα, με έξαρμα 6.144 μέτρα.[2] Είναι το επίκεντρο του Εθνικού Πάρκου και Καταφυγίου Ντενάλι.
| Ντενάλι | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ύψος | 6.190 μέτρα[1] |
| Οροσειρά | Οροσειρά της Αλάσκας |
| Ήπειρος | Βόρεια Αμερική |
| Χώρες | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής |
| wikidata () | |
Γεωγραφία και χαρακτηριστικά
Το όρος ΜακΚίνλεϊ είναι από γρανιτικό πλουτωνίτη. Ανυψώθηκε από τεκτονικές πιέσεις, ενώ την ίδια στιγμή, η διάβρωση απομάκρυνε τα (κάπως πιο μαλακά) ιζηματογενή πετρώματα πάνω και γύρω από το βουνό.
Η δυνάμη που ανύψωσε το όρος ΜακΚίνλεϊ, η καταβύθιση της πλάκας του Ειρηνικού κάτω από την πλάκα της Βόρειας Αμερικής, δημιούργησε επίσης μεγάλες οροσειρές σε ολόκληρη τη νότια Αλάσκα. Καθώς αυτό το τεράστιο στρώμα από ωκεάνιο πυθμένα βυθίζεται μέσα στον μανδύα, σπρώχνει και ανυψώνει τον φλοιό, σχηματίζοντας μεγάλα βουνά στην περιοχή, που περιλαμβάνουν μερικά από τα πιο ενεργά ηφαίστεια στην ήπειρο. Το Όρος ΜακΚίνλεϊ συγκεκριμένα είναι ανυψωμένο σε σχέση με το περιβάλλον διότι είναι στο σημείο τομής μεγάλων ενεργών ρηγμάτων συμπίεσης-ολίσθησης (ρήγματα με μετακινούν τους γεωλογικούς σχηματισμούς εγκάρσια κατά μήκος της επιφάνειας της Γης) και επιτρέπουν τα βαθιά θαμμένα πετρώματα να ανυψωθούν ταχύτερα σε σύγκριση με εκείνα γύρω τους.
Το όρος ΜακΚίνλεϊ έχει υψός 6.194 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, καθιστώντας την υψηλότερη κορυφή της Βόρειας Αμερικής.[3] Μετρώντας από τη βάση στην κορυφή, είναι επίσης το ψηλότερο βουνό του κόσμου στην ενδοχώρα. Το ΜακΚίνλεϋ περιβάλλεται από μια επικλινή πεδιάδα με υψόμετρο από 300 μέτρα έως 900 μέτρα, οπότε το ύψος από τη βάση μέχρι την κορυφή είναι 5.300 με 5.900 μέτρα.[4] Το Έβερεστ, από την άλλη πλευρά, βρίσκεται στο οροπεδίου του Θιβέτ με πολύ μεγαλύτερο υψόμετρο βάσης. Το ύψος της βάσης του Έβερεστ είναι 4.200 μ. στη νότια πλευρά και 5.200 μέτρα στο οροπέδιο του Θιβέτ, με φάσμα ύψους κορυφής-βάσης από 3.650 και 4.650 μέτρα. Ωστόσο, το ύψος από τη βάση μέχρι την κορυφή του ΜακΚίνλεϊ είναι λίγο περισσότερο από το μισό των 10.200 μέτρων του ηφαιστείου Μάουνα Κέα, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα.
Σχεδιάγραμμα του βουνού
Το Όρος ΜακΚίνλεϋ έχει δύο σημαντικές κορυφές: η νότια κορυφή είναι η ψηλότερη, ενώ η βόρεια κορυφή έχει υψός 5.934 μέτρα και έξαρμα περίπου 402 μέτρα. Η βόρεια κορυφή ενίοτε υπολογίζεται ως ξεχωριστή κορυφή και άλλοτε όχι. Σπάνια γίνεται αναρρίχηση σε αυτήν, εκτός από εκείνους που κάνουν διαδρομές στη βόρεια πλευρά του ορεινού όγκου.
Πέντε μεγάλοι παγετώνες κατέρχονται τις πλαγιές του βουνού. Ο παγετώνας Πέτερς (Peters) βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του ορεινού όγκου, ενώ ο παγετώνας Μαλντρόου (Muldrow) κατετέρχεται από τις βορειοανατολικές πλαγιές. Ακριβώς ανατολικά του Μαλντρόου, και εφαπτόμενος στην ανατολική πλευρά του ορεινού όγκου, είναι ο παγετώνας Τραλέικα (Traleika). Ο παγετώνας Ρουθ (Ruth) βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του βουνού, και ο παγετώνας Καχίλθα (Kahiltna) καταλήγει στη νοτιοδυτική πλευρά του βουνού.
Όνομα
Οι Κογιούκον Αθαμπάσκαν που κατοικούν στην περιοχή γύρω από το βουνό που αναφέρεται στην κορυφή ως Ντινάλε (Dinale) ή Ντενάλι (Denali, στη γλώσσα Αχθα Dghelaayce’e) που σημαίνει ο ψηλός ή ο μεγάλος. Κατά τη διάρκεια της Ρωσικής κυριότητας στην Αλάσκα, η κοινή ονομασία του βουνού ήταν Μπουλσάια Γκόρα (ρωσικά Большая Гора), που σημαίνει στα ρωσικά μεγάλο βουνό.[5] Μετά την πώληση της Αλάσκας στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ρωσική ονομασία δε προτιμήθηκε επειδή ακούγεται παρόμοια με ένα αγγλικό χυδαϊσμό, ακολουθούμενο από τη λέξη βουνό.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1890, ένας χρυσωρύχος το ονόμασε ΜακΚίνλεϊ για να παρέχει πολιτική στήριξη στον τότε πρόεδρο Ουίλλιαμ ΜακΚίνλεϊ.[6] Το Διοικητικό Συμβούλιο Γεωγραφικών Ονομάτων της Αλάσκας του άλλαξε το όνομα του βουνού σε Ντενάλι, με το οποίο και αναφέρεται σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, στο αίτημα του 1975 από το Νομοθετικό Σώμα της Αλάσκας προς το Γραφείο Γεωγραφικών Ονομάτων των Ηνωμένων Πολιτειών να αναφέρεται στους σε εθνικό επίπεδο ως Ντενάλι ασκήθηκε βέτο από τον αντιπρόσωπου του Οχάιο στο Αμερικανικό Κογκρέσο Ραλφ Ρέγκουλα, του οποίου η εκλογική περιφέρεια περιλαμβάνει την πατρίδα του ΜακΚίνλεϊ.[7][8] Οι αντιπρόσωποι του Οχάιο στο Κογκρέσο συνεχίσουν να προστατεύουν το όνομα ΜακΚίνλεϋ, εμποδίζοντας τις προσπάθειες των αντιπροσώπων της Αλάσκας να αλλάξουν το όνομα του βουνού σε Ντενάλι. Έτσι, το όνομα Ντενάλι είναι σωστό σύμφωνα με το διοικητικό συμβούλιο της Αλάσκας, ενώ το ΜακΚίνλεϊ είναι σωστό σύμφωνα με το εθνικό συμβούλιο.
Τις 30 Αυγούστου 2015, λίγο πριν την προεδρική επίσκεψη στην Αλάσκα, ανακοινώθηκε ότι ο Μπάρακ Ομπάμα θα επαναφέρει το όνομα Ντενάλι σαν το επίσημο όνομα του βουνού.[9]
Ιστορία
Οι Κογιούκον Αθαμπάσκαν είναι οι πρώτοι ιθαγενείς Αμερικάνοι με την πρόσβαση στις πλαγιές του βουνού (ζουν στη λεκανή των ποταμών Γιούκον, Ταμάνα και Κουσκοκβούιμ).[10] Η ιστορικά πρώτη παρατήρηση του όρους ΜακΚίνλεϋ από Ευρωπαίο πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου 1794, όταν ο Τζορτζ Βανκούβερ ερευνούσε τον βραχίονα Κνικ στον κόλπο Κουκ Knik της εισόδου Κουκ και ανέφερε «μακρινά καταπληκτικά βουνά» στο ημερολόγιό του. Ο Ρώσος εξερευνητής Λαβρέντι Ζαγκόσκιν (Lavrenty Zagoskin) εξερεύνησε τα ποτάμια Ταμάνα και Κουσκοκβούιμ το 1843 και 1844 και πιθανώς ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που είδε το βουνό από την άλλη πλευρά.[11]
Ο Ουίλιαμ Ντίκεϊ, κάτοικος του Σιάτλ γεννημένος στο Νιου Χαμσάιρ, ο οποίος έσκαβε για χρυσό στην άμμο του ποταμού Σουσίτνα, έγραψε, μετά την επιστροφή του, μια έκθεση στη New York Sun, που δημοσιεύτηκε στις 24 Ιανουαρίου 1897. Η έκθεσή του επέστησε την προσοχή με τη φράση «Δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι αυτή η κορυφή είναι η υψηλότερη στη Βόρεια Αμερική, και εκτιμούμε ότι είναι πάνω από 20.000 πόδια (6.100 μ.) ψηλή».[6] Μέχρι τότε το ύψους 5.500 μ. όρος Σαιντ Έλιας πιστευόταν ότι ήταν το υψηλότερο σημείο της ηπείρου (το όρος Λόγκαν ήταν ακόμη άγνωστο και θεωρούταν λανθασμένα ότι το Σαιντ Έλιας ήταν ψηλότερο από το πίκο ντε Ορισάμπα). Αν και επαινέθηκε αργότερα για εκτίμηση του, ο Ντίκεϊ παραδέχθηκε ότι και άλλοι χρυσορύχοι είχαν μαντέψει, επίσης, ότι το βουνό ήταν ψηλότερο από 20.000 πόδια.[12]
Αναρριχητική ιστορία
Η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια αναρρίχησης στο Όρος ΜακΚίνλεϋ έγινε από τον δικαστή Τζέιμς Γουίκερσαμ (James Wickersham) το 1903, μέσω του παγετώνα Πέτερς και το βόρειο μέτωπο, σήμερα γνωστό ως Τείχος Γουίκερσαμ. Η διαδρομή αυτή ενέχει μεγάλο κίνδυνο χιονοστιβάδας και η πρώτη επιτυχήμενη ανάβαση έγινε το 1963.
Ο διάσημος εξερευνητής Δρ Φρέντερικ Κουκ υποστήριξε ότι ολοκλήρωσε την πρώτη ανάβαση του βουνού το 1906. Η αξίωσή του αντιμετωπίστηκε με κάποια καχυποψία από την αρχή, αλλά ήταν επίσης ευρέως πιστευτή. Αργότερα αποδείχθηκε ψευδής, με κάποια κρίσιμα στοιχεία να παρέχονται από το Μπράντφορντ Γουόσμπερν όταν είχε σχεδιαστεί σε μία χαμηλότερη κορυφή.
Το 1910, τέσσερις ντόπιοι (Τομ Lloyd, Peter Anderson, Billy Taylor, και Charles McGonagall), γνωστοί και ως αποστολή Σούρνταφ, προσπάθησαν να αναρριχηθούν στο ΜακΚίνλεϋ, παρά την παντελή έλλειψη της αναρριχητικής εμπειρίας. Πέρασαν περίπου τρεις μήνες στο βουνό. Ωστόσο, η υποτιθέμενη μέρα της κατάκτησης του βουνού ήταν εντυπωσιακή: μεταφέραν μια τσάντα ντόνατς έκαστος, ένα θερμός με ζεστή σοκολάτα και ένα κοντάρι τεσσάρων μέτρων από ερυθρελάτη, δύο από αυτούς έφτασαν στη βόρεια κορυφή, τη χαμηλότερη από τις δύο και ανέγειραν το κοντάρι κοντά στην κορυφή. Σύμφωνα με αυτούς, χρειάστηκαν συνολικά 18 ώρες - ένα ρεκόρ που μέχρι το 2006 δεν είχε σπάσει. Κανείς δεν πίστευε την επιτυχία τους (εν μέρει λόγω των ψευδών ισχυρισμών ότι είχε ανέβει και στις δύο κορυφές) μέχρι την αληθινή πρώτη ανάβαση, το 1913.
Το 1912, η αποστολή Parker-Browne έφτασε σχεδόν μέχρι την κορυφή, γυρίζοντας πίσω μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Στην πραγματικότητα, αυτό πιθανότατα έσωσε τη ζωή τους, καθώς ένας ισχυρός σεισμός κατέστρεψε τον παγετώνα που είχαν ανέβει λίγες ώρες αφότου έφυγαν με ασφάλεια.
Η πρώτη ανάβαση της κορυφή της κύριας ΜακΚίνλεϊ έγινε στις 7 Ιουνίου 1913, από μια ομάδα με αρχηγό τους Χάντσον Στακ και Χάρι Κάρστενς. Ο πρώτος άνθρωπος που έφτασε στην κορυφή ήταν ο Γουόλτερ Χάρπερ, ένας ιθαγενής της Αλάσκας. Ο Ρόμπερτ Τάτουμ (Robert Tatum) έφτασε επίσης στην κορυφή. Ο Tatum αργότερα σχολίασε, «Η θέα από την κορυφή του όρους ΜακΚίνλεϋ είναι όπως το κοίταγμα από τα παράθυρα του Παραδείσου!». [13] Η αποστολή ανέβηκε ακολουθόντας τη διαδρομή του παγετώνα Μάλντροου, όπως είχαν κάνει και κάποιες προηγούμενες αποστολές και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται συχνά σήμερα. Ο Στακ επιβεβαίωσε, με κιάλια, την παρουσία ενός μεγάλου κονταριού κοντά στη βόρεια κορυφή. Αυτή η έκθεση επιβεβαίωσε την ανάβαση της ομάδας Σούρνταφ και σήμερα είναι ευρέως πιστεύεται ότι όντως αναρριχήθηκαν στη βόρεια κορυφή. Ωστόσο, κανείς άλλος δεν έχει δει το κοντάρι, οπότε υπάρχει ακόμα κάποια αμφιβολία. Ο Στακ ανακάλυψαν επίσης ότι η αποστολή Parker-Browne ήταν υψομετρικά μόνο περίπου 60 μέτρα χαμηλότερα από την πραγματική κορυφή, όταν γύρισαν πίσω.
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
