Μάχη του Σαρανταπόρου

Η Μάχη του Σαρανταπόρου ή μάχη των στενών της Πόρτας αποτελεί την πρώτη πολεμική επιχείριση της Ελλάδας στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Έλαβε χώρα στις 9 Οκτωβρίου του 1912 στα Στενά του Σαραντάπορου. Μετά τη σύγκρουση της πρώτης μέρας, οι τουρκικές δυνάμεις συμπτύχθηκαν προς τα Σέρβια, αφήνοντας στα χέρια του ελληνικού στρατού αρκετό υλικό και λίγους αιχμαλώτους. Οι ελληνικές δυνάμεις έπειτα από ισχυρή αντίσταση των τουρκικών δυνάμεων, πέτυχαν μια σημαντική νίκη η οποία άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.

Μάχη του Σαρανταπόρου
Μέρος του Α' Βαλκανικού Πολέμου
Σχεδιάγραμμα της περιοχής της μάχης του Σαραντάπορου
Χρονολογία	9 Οκτωβρίου 1912 - 11 Οκτωβρίου 1912
Τόπος	Στενά του Σαραντάπορου Σέρβια, Οθωμανική Αυτοκρατορία (σήμερα Ελλάδα)
Έκβαση	Ελληνική νίκη
Αντιμαχόμενοι
Βασίλειο της Ελλάδος Οθωμανική Αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Διάδοχος Κωνσταντίνος Στρατηγός Χασάν Ταχσίν Πασάς
Δυνάμεις
5 μεραρχίες 2 μεραρχίες
Απολογισμός
182 νεκροί 995 τραυματίες, καθώς και τα ελλείποντα θύματα του πρώτου Πεζικού Θεραπευτικού Σχήματος 500 νεκροί 1000 τραυματίες 21 κομμάτια πυροβολικού

Πρόλογος

Ο Βαλκανικός Συνασπισμός είχε ζητήσει, με την διακοίνωσή του προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη βελτίωση των πολιτικών συνθηκών στις ευρωπαϊκές της επαρχίες. Η διακοίνωση απορίφθηκε, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος, με δύο κηρύξεις πολέμων, στις 4 Οκτωβρίου 1912 προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία από τις Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία, και στις 5 Οκτωβρίου από την Ελλάδα προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Αντίπαλες δυνάμεις

Η Στρατιά Θεσσαλίας με επικεφαλής τον Διάδοχο Κωνσταντίνο (με τον Στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή ως επικεφαλής του επιτελείου) είχε χωριστεί σε έξι μεραρχίες, με την 7η Μεραρχία να κατευθύνεται προς την Λάρισα, μια ταξιαρχία ιππικού και δύο αποσπάσματα Ευζώνων (Σ/χη Γεννάδη - Σ/χη Κωνσταντινοπούλου) των δύο ανεξαρτήτων ταγμάτων έκαστο.

Ενάντια στον ελληνικό στρατό, οι Οθωμανοί ανέπτυξαν το VIII σώμα τους υπό τον στρατηγό Χασάν Ταχσίν Πασά, με τρία τμήματα: τό τακτικό Τμήμα 22ο στην Κοζάνη και δύο εφεδρικές μεραρχίες. Η οθωμανική δύναμη ανερχόταν σε 14 τάγματα πεζικού, με 11 ακόμη σε εφεδρεία, που υποστηρίζονταν από 24 πυροβόλα τριών πυροβολαρχιών. Ωστόσο, οι Οθωμανικοί σχηματισμοί ήταν έως 25% αποδυναμωμένοι, δεδομένου ότι οι Οθωμανοί είχαν αποστρατεύσει μεγάλα τμήματα του στρατού τους τον Αύγουστο. Οι Οθωμανοί ήλπιζαν να κρατήσουν τη φυσικη οχυρή θέση της διάβασης του Σαρανταπόρου, η οποία ήταν εκτενώς οχυρωμένη υπό την εποπτεία μιας γερμανικής στρατιωτικής αποστολής πριν τον πόλεμο.

Η μάχη

Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής ,το πρωί της 9 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός στρατός πέρασε τα σύνορα και προέλασε μέχρι την διάβαση του Σαρανταπόρου την οποία οι Οθωμανοί εγκατέλειψαν, φοβούμενοι μην κυκλωθούν. Οι πρώτες Ελληνικές προφυλακές έφτασαν στα στενά της Πέτρας στις 10:00 το πρωί, ενώ οι Οθωμανοί, οι οποίοι είχαν αποφασίσει να αντισταθούν εκεί, ξεκίνησαν με πυροβολισμούς πρώτοι την μάχη, . Όταν κατέφθασε και ο υπόλοιπος Ελληνικός στρατός ανεπτύχθη σε θέση μάχης και άρχισε να βάλει κατά των Οθωμανικών θέσεων, μαζί τους και το Ελληνικό πυροβολικό. Η μάχη διεκόπη την νύχτα και συνεχίστηκε την επόμενη μέρα, με αποτέλεσμα την κατάληψη της Διαβάσεως του Σαρανταπόρου από τις Ελληνικές δυνάμεις.

Συνέπειες

Μετά την κατάληψη της Διαβάσεως άρχισε και η υποχώρηση των Τούρκων προς τα Σέρβια. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας οι Τούρκοι υποχώρησαν προς την Κοζάνη καταδιωκόμενοι από τον Ελληνικό στρατό. Στις 11 Οκτωβρίου η μάχη είχε λήξει και το απόγευμα οι Ελληνικές δυνάμεις έμπαιναν στα Σέρβια απελευθερώνοντας τα και τυπικά. Στα Σέρβια εγκαταστάθηκε προσωρινά το Στρατηγείο και το γενικό επιτελείο. Σήμερα λειτουργεί Μουσείο της Μάχης του Σαρανταπόρου το οποίο γειτνιάζει με το τουρκικό Χάνι του Χατζηγώγου.

Πηγές

• Εμπρός φύλλα 10-10-1912 /11-10-1912 / 12-10-1912 , από την ψηφιακή εθνική βιβλιοθήκη