Λάσλο Κρασναχορκάι

Ο Λάσλο Κρασναχορκάι (László Krasznahorkai) είναι Ούγγρος μυθιστοριογράφος και σεναριογράφος, γνωστός για τα δύσκολα μυθιστορήματά του, συχνά αναφερόμενα ως μεταμοντέρνα, με δυστοπικά και μελαγχολικά θέματα^[16]. Αρκετά από τα έργα του, όπως τα μυθιστορήματα Satantango (1985) και Η μελαγχολία της αντίστασης (1989), έχουν γυριστεί σε ταινίες από τον Ούγγρο σκηνοθέτη του κινηματογράφου Μπέλα Ταρ. Ο Κρασναχορκάι γράφει στην ουγγρική και στη γερμανική γλώσσα.

Λάσλο Κρασναχορκάι
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Krasznahorkai László (Ουγγρικά)
Γέννηση	5  Ιανουαρίου 1954[1][2][3] Γκιούλα[1]
Κατοικία	Βερολίνο (από 1987)
Χώρα πολιτογράφησης	Ουγγαρία[4]
Σπουδές	πανεπιστήμιο του Σέγκεντ (1973, 1976)[5][6] και Πανεπιστήμιο Έτβες Λόραντ (1976, 1978)[5][6]
Ιδιότητα	σεναριογράφος[7] και μυθιστοριογράφος
Τέκνα	Ágnes Krasznahorkai
Σημαντικά έργα	Satantango[8], The Melancholy of Resistance[8], War & War[8], Seiobo There Below, Destruction and Sorrow Beneath the Heavens, Baron Wenckheim's Homecoming, The World Goes On και Chasing Homer
Βραβεύσεις	βραβείο Κόσουτ (2004)[1], Διεθνές βραβείο Μπούκερ (2015)[1][9], Βραβείο Βιλένικα (2014)[10][5], λογοτεχνικό βραβείο Αμέρικα (2014)[11][5], Laureate of the Hungarian Republic (2002)[5], Sándor Márai Prize (1998)[12][6][5], Zsigmond Móricz Fellowship (1983)[6][5], Prize of the Society of Writers (2008)[13], Alföld Prize (1999)[14], Preis der SWR-Bestenliste (1993), Κρατικό Βραβείο της Αυστρίας για την Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία (2021), National Book Award for Translated Literature (2019), d:Q25459531 (2022) και Prix Formentor (2024)[15]
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Βιογραφία

Ο Λ. Κρασναχορκάι γεννήθηκε στο Γκιούλα της Ουγγαρίας, στις 5 Ιανουαρίου 1954^[17], και ήταν γιος του δικηγόρου Γκυόργκυ Κρασναχορκάι και της εργαζόμενης στην κοινωνική ασφάλιση Γιούλια Παλίνκας (Júlia Pálinkás).

Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο Erkel Ferenc, σπούδασε νομικά από το 1973 ως το 1976 στο Πανεπιστήμιο του Σέγκεντ και από το 1976 ως το 1978 στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης. Στη συνέχεια εγγράφηκε στο Τμήμα Φιλολογίας του δεύτερου πανεπιστημίου και υπέβαλε μία διπλωματική εργασία με θέμα το έργο και τις εμπειρίες του Ούγγρου συγγραφέα Σαντόρ Μαράι (1900–1989) μετά τη διαφυγή του από τη χώρα του το 1948 για να αποφύγει το κομμουνιστικό καθεστώς. Κατά τα έτη της φοιτήσεώς του στη Βουδαπέστη ο Κρασναχορκάι εργαζόταν στην «Gondolat Könyvkiadó», έναν εκδοτικό οίκο^[17]. Τελείωσε τις σπουδές του το 1983.

Αμέσως μετά, άρχισε να βιοπορίζεται ως συγγραφέας. Το 1985, με την επιτυχία του μυθιστορήματος Sátántangó (= «Το τάγκο του Σατανά»), εκτινάχθηκε στην πρώτη γραμμή της ουγγρικής λογοτεχνικής ζωής. Το δυστοπικό αυτό έργο θεωρείται το διασημότερό του διεθνώς, όντας βραβευμένο στην αγγλική του μετάφραση (Best Translated Book Award 2013).^[18]

Ταξίδεψε για πρώτη φορά έξω από την Ουγγαρία (και στον δυτικό κόσμο) το 1987, περνώντας ένα έτος στο τότε Δυτικό Βερολίνο ως κάτοχος μιας υποτροφίας DAAD. Μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, ο Κρασναχορκάι έζησε σε αρκετές διαφορετικές τοποθεσίες^[18]. Το 1990 μπόρεσε να περάσει αρκετό καιρό στην ανατολική Ασία και άντλησε από τις εμπειρίες του στη Μογγολία και στην Κίνα για να γράψει τα Ο αιχμάλωτος της Ούργκα και Καταστροφή και θλίψη κάτω από τους ουρανούς. Από τότε επέστρεψε στην Κίνα αρκετές φορές^[19].

Το 1993 το μυθιστόρημά του Η μελαγχολία της αντίστασης απέσπασε το γερμανικό Bestenliste-Prize για το καλύτερο λογοτεχνικό έργο της χρονιάς^[18][20]. Ολοκληρώνοντας το μυθιστόρημα Πόλεμος και πόλεμος, ταξίδεψε πολύ στην Ευρώπη και αφέθηκε στην επίδραση του Αμερικανού ποιητή Άλλεν Γκίνσμπεργκ, ζώντας για λίγο στο διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη και χαρακτηρίζοντας τις συμβουλές του «πολύτιμες» για την ολοκλήρωση του βιβλίου του^[21].

Το 1996, το 2000 και το 2005 πέρασε 6 μήνες στο Κιότο. Η επαφή του με την αισθητική και τη λογοτεχνική θεωρία της `Απω Ανατολής επέφερε σημαντικές αλλαγές στο ύφος και τη θεματολογία του^[22], αλλά έχει περάσει και μέρες ή εβδομάδες σε αρκετές άλλες χώρες, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Ισπανία και η Ελλάδα^[23], εμπειρίες που χρονικογραφεί στο μυθιστόρημά του Seiobo εκεί κάτω (Best Translated Book Award 2014),^[24]

Μετά το 1985 ο σκηνοθέτης και φίλος του συγγραφέα Μπέλα Ταρ γύρισε ταινίες βασισμένες σε έργα του Κρασναχορκάι, μεταξύ των οποίων και το Sátántangó^[19].

Ο Κρασναχορκάι έχει δεχθεί διεθνώς καλές κριτικές για το έργο του. Η Σούζαν Σόνταγκ τον περιέγραψε ως «τον σύγχρονο Ούγγρο τεχνίτη της αποκάλυψης που έλκει τη σύγκριση με τον Γκόγκολ και τον Μέλβιλ».^[18] Ο Β.Γκ. Ζέμπαλντ έγραψε: «Η παγκοσμιότητα του οράματός του συναγωνίζεται εκείνη των Νεκρών ψυχών του Γκόγκολ και ξεπερνά κατά πολύ όλα τα ελάσσονα ενδιαφέροντα της σύγχρονης συγγραφικής παραγωγής.»^[25] Το 2015 ο Κρασναχορκάι τιμήθηκε με το Διεθνές βραβείο Μπούκερ και ήταν ο πρώτος Ούγγρος που το κέρδιζε ποτέ^[20].

Προσωπική ζωή

Ο Κρασναχορκάι έζησε πολλά χρόνια στο Βερολίνο, όπου και ήταν επί εξάμηνο επισκέπτης καθηγητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, ενώ σήμερα ζει «απομονωμένος στους λόφους του χωριού Pilisszentlászló», στη βόρεια Ουγγαρία^[26] Το 1990 νυμφεύθηκε την Ανίκο Πελύχε (Anikó Pelyhe), από την οποία πήρε διαζύγιο, και το 1997 νυμφεύθηκε τη σινολόγο και γραφίστρια Ντόρα Κοπσάνυ (Dóra Kopcsányi). Ο Κρασναχορκάι έχει τρία παιδιά: την Κάτα, την `Αγκνες και την `Εμμα (Πάννι).

Κριτικές

Για τη Μελαγχολία της αντίστασης (1989):

«...η αφηγηματική φωνή και εστίαση του βιβλίου μεταβάλλονται χωρίς προειδοποίηση, μετατοπιζόμενες από το ένα πρόσωπο στον άλλο, κάποτε και στο μέσο μιας πρότασης. Ο Κρασναχορκάι φλερτάρει με τον σουρεαλισμό, αλλά χωρίς ποτέ να ολοκληρώνει τη σχέση. Το στιλ του είναι πυκνό και η ιστορία αλλάζει κατευθύνσεις στον ρυθμό της κοινωνικής αλλαγής, επιταχυνόμενη μόνο από τη δύναμη της ίδιας της της βαρύτητας. Η κάθε παράγραφος διαρκεί δεκάδες σελίδες, αντιδρώντας στη συντόμευση...» ^[27]

Για το Πόλεμος και πόλεμος (1999):

«...Οι ατελείωτες προτάσεις, που καταλαμβάνουν ολόκληρες σελίδες ή ακόμα και κεφάλαια, οι επαναλήψεις, οι συχνές εναλλαγές στον χρόνο και στην οπτική γωνία της αφήγησης, οι υπερβολικά λεπτομερείς περιγραφές και η συνεχής υπέρβαση του ορίου ανάμεσα στη λογική και την τρέλα, καθιστούν το «Πόλεμος και πόλεμος» ένα όχι ακριβώς εύκολο ανάγνωσμα — τουλάχιστον μέχρι ο αναγνώστης να εξοικειωθεί με τη γραφή του συγγραφέα και να παρασυρθεί στη ροή μιας παράδοξης, βαθιά συγκινητικής ιστορίας, που πραγματεύεται την ίδια τη φύση του ανθρώπου και τη μοίρα κάθε δημιουργήματός του.» ^[28]

Το έργο του

Βιβλία

• 1985: Sátántangó, μυθιστόρημα
• 1986: Kegyelmi viszonyok (= «Σχέσεις χάριτος»), διηγήματα
• 1989: Az ellenállás melankóliája (= «Η μελαγχολία της αντίστασης»), μυθιστόρημα
• 1992: Az urgai fogoly (= «Ο αιχμάλωτος της Ούργκα»), μυθιστόρημα
• 1993: A Théseus-általános (= «Ο παγκόσμιος Θησέας»), τρεις φανταστικές διαλέξεις
• 1998: Megjött Ézsaiás (= «Η έλευση του Ησαΐα»), διήγημα
• 1999: Háború és háború (= «Πόλεμος και πόλεμος»), μυθιστόρημα
• 2001: Este hat; néhány szabad megnyitás (= «Το απόγευμα στις 6: Κάποιοι ελεύθεροι λόγοι για εγκαίνια εκθέσεων»), δοκίμια
• 2003: Krasznahorkai Beszélgetések (= «Συζητήσεις με τον Κρασναχορκάι), συνεντεύξεις
• 2003: Északról hegy, Délről tó, Nyugatról utak, Keletről folyó (= «Από τον βορρά δια των λόφων, από τον νότο δια της λίμνης, από τη δύση οδικώς, από την ανατολή δια του ποταμού»), μυθιστόρημα
• 2004: Rombolás és bánat az Ég alatt (= «Καταστροφή και θλίψη κάτω από τους ουρανούς»), μυθιστόρημα
• 2008: Seiobo járt odalent (= «Seiobo εκεί κάτω»), μυθιστόρημα
• 2009: Az utolsó farkas (= «Ο τελευταίος λύκος»), διήγημα
• 2010: Állatvanbent (= «Το-ζώο-μέσα»), με τον Max Neumann, «κολάζ» πεζού και εικόνων
• 2012: Nem kérdez, nem válaszol. Huszonöt beszélgetés ugyanarról (= «Ούτε απαντά, ούτε ρωτά: 25 συζητήσεις πάνω στο ίδιο θέμα»), συνεντεύξεις
• 2013: Megy a világ (= «Ο κόσμος συνεχίζει»), διηγήματα

Ελληνικές μεταφράσεις

• Πόλεμος και πόλεμος. Μτφρ. Ιωάννα Αβραμίδου. Αθήνα: Πόλις. 2015. ISBN 978-960-435-475-7.
• Η μελαγχολία της αντίστασης, μετάφραση Ιωάννα Αβραμίδου, εκδ. «Πόλις», Αθήνα 2016

Σενάρια

(όλες οι ταινίες είναι του Μπέλα Ταρ)

• 1988: Kárhozat
• 1994: Sátántangó
• 1997–2001: Werckmeister harmóniák
• 2007: A Londoni férfi (= «Ο άνθρωπος από το Λονδίνο»)
• 2011: A torinói ló (= «Το άλογο του Τορίνου»)

Τιμητικές διακρίσεις

Ο Λάσλο Κρασναχορκάι έχει τιμηθεί με πολυάριθμα λογοτεχνικά βραβεία και διακρίσεις, ανάμεσά τους με το ανώτατο πολιτιστικό βραβείο του ουγγρικού κράτους, το Βραβείο Κόσουθ, και με το Διεθνές βραβείο Μπούκερ^[20]. Αναλυτικότερα:

• 1987: Βραβείο Γιόζεφ Αττίλα (Ουγγαρία)
• 1987: Βραβείο Mikes Kelemen Kör (Ολλανδία)
• 1987–1988: Υποτροφία DAAD (Δυτικό Βερολίνο, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας)
• 1992: Βραβείο Déry Tibor (Ουγγαρία)
• 1993: Βραβείο Krúdy Gyula (Ουγγαρία)
• 1993: Βραβείο SWR-Bestenliste (Γερμανία), για τη Μελαγχολία της αντίστασης
• 1998: Βραβείο Márai Sándor (Ουγγρικό Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού)
• 2002: Babérkoszorúja της Ουγγρικής Δημοκρατίας
• 2003: Βραβείο ιδρύματος «Σόρος»
• 2004: Βραβείο Κόσουθ (Ουγγαρία)
• 2007: Υποψηφιότητα για το Βραβείο Ζαν Μονέ (Γαλλία)
• 2008: Βραβείο Ουγγρικής Κληρονομιάς (Βουδαπέστη, Ουγγαρία)
• 2009: Βραβείο Εταιρείας Συγγραφέων (Βουδαπέστη, Ουγγαρία)
• 2010: Βραβείο Spycher (Ελβετία) «για το σύνολο του έργου του, αλλά ειδικότερα για το Από τον βορρά δια των λόφων...»^[29]
• 2010: Βραβείο Brücke-Berlin (Βερολίνο) για το Seiobo εκεί κάτω
• 2012: Βραβείο Prima Primissima (Βουδαπέστη, Ουγγαρία)
• 2013: Best Translated Book Award, για το Satantango (μετάφρ. από την ουγγρική Τζωρτζ Σίρτες)^[30]
• 2014: Best Translated Book Award, για το Seiobo εκεί κάτω, (μετάφρ. από την ουγγρική Ottilie Mulzet). Ο Κρασναχορκάι γίνεται ο πρώτος συγγραφέας που κερδίζει δύο βραβεία BTBA.^[31]
• 2014: America Award in Literature, για το σύνολο της προσφοράς του
• 2014: Βραβείο Βιλένιτσα (Σλοβενία)
• 2015: Διεθνές βραβείο Μπούκερ