Κατασκήνωση

Η κατασκήνωση (συχνά χρησιμοποιείται και το αγγλικό δάνειο κάμπινγκ) είναι ένας τρόπος προσωρινής εγκατάστασης και διαμονής ενός ή περισσοτέρων βραδιών στη φύση, συνήθως εντός σκηνής και με τη βοήθεια υπνόσακου. Στις μέρες μας, τις περισσότερες φορές η διανυκτέρευση στο φυσικό περιβάλλον πραγματοποιείται ηθελημένα, για λόγους αναψυχής και επαφής με τη φύση.

Εγκατάσταση κατασκήνωσης.

Ανάλογα με το αν πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένο για αυτό το σκοπό χώρο ή όχι, η κατασκήνωση διαχωρίζεται σε:

• οργανωμένη κατασκήνωση
• ελεύθερη κατασκήνωση

Η οργανωμένη κατασκήνωση

Η κατασκήνωση πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένο για αυτό το σκοπό χώρο, γνωστό και ως κάμπινγκ (αγγλικά: camping). Τέτοιοι χώροι είναι δυνατόν να παρέχουν από απολύτως βασικές διευκολύνσεις στον κατασκηνωτή (νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, χώρους υγιεινής) μέχρι και υπηρεσίες ενός τυπικού ξενοδοχείου (εμπορικά καταστήματα, νυχτερινή διασκέδαση κ.ά.).

Πρωτοπόρος της σύγχρονης οργανωμένης κατασκήνωσης θεωρείται ο Τόμας Χόλντινγκ. Ο Χόλντινγκ έγραψε το 1908 τον πρώτο Οδηγό κατασκηνωτών. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα,ο παραθερισμός σε οργανωμένες κατασκηνώσεις γενικεύθηκε και εξελίχθηκε ραγδαία σε όλες τις χώρες. Το 1932 είναι η χρονιά ίδρυσης της Διεθνούς Ομοσπονδίας Παραθεριστών Κάμπινγκ, η οποία έχει ως βασικό σκοπό την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των οργανωμένων κατασκηνωτών.

Σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς του πλανήτη που συνήθως επικρατούν ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, υπάρχει πλήθος οργανωμένων κάμπινγκ. Σύμφωνα με καταγραφή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το έτος 2002 η Ελλάδα απαριθμούσε 352 οργανωμένα κάμπινγκ, με δυνατότητα φιλοξενίας πάνω από 30.000 σκηνές και επιπλέον δυνατότητα διαμονής σε περίπου 1.000 λυόμενα οικήματα (μπανγκαλόου).

Η ελεύθερη κατασκήνωση

Η νυχτερινή ζωή στην ελεύθερη κατασκήνωση

Στην ελεύθερη κατασκήνωση οι κατασκηνωτές διανυκτερεύουν συνήθως σε μέρη με πλούσια φυσική ομορφιά (παραλίες, οροπέδια, όχθες ποταμών). Η ελεύθερη κατασκήνωση προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες για επαφή με τη φύση ή, αν το επιθυμεί ο κατασκηνωτής, απομόνωση, όμως έχει και περισσότερες δυσκολίες, καθώς οι οι κατασκηνωτές πρέπει να φροντίσουν οι ίδιοι τα πάντα σχετικά με τη διαμονή τους.

Στην Ελλάδα, η ελεύθερη κατασκήνωση απαγορεύεται σε οποιαδήποτε μη ιδιωτική περιοχή. Παρ' όλ' αυτά είναι ιδιαίτερα δημοφιλής και μέχρι πριν κάποια χρόνια υπήρχε μια σχετική ανοχή από τις αρχές. Τα τελευταία χρόνια διώκεται ενεργά, με σκοπό την πρόληψη των πυρκαγιών και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Κάποιοι όμως από τους φίλους της ελεύθερης κατασκήνωσης υποστηρίζουν ότι αυτό γίνεται για να τονωθούν τα οργανωμενα κάμπινγκ και τα ξενοδοχεία. Δημοφιλείς προορισμοί των ελεύθερων κατασκηνωτών είναι τα φαράγγι του Να στην Ικαρία, η Ελαφόνησος, η Αντίπαρος, η Γαύδος, ο Άγιος Ευστράτιος και η Σαμοθράκη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ελεύθερη κατασκήνωση συνδυάζεται με γυμνισμό.

Κατασκήνωση επιβίωσης

Κατασκήνωση στη Χερσόνησο του Σινά, 1862

Πραγματοποιείται με σκοπό την εξάσκηση σε αντίξοες συνθήκες επιβίωσης. Τέτοιες συνθήκες είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν ακραία καιρικά φαινόμενα, δυσπρόσιτες μορφολογικά περιοχές ή συνδυασμό και των δύο. Βασικές ικανότητες που εξασκούν οι κατασκηνωτές επιβίωσης είναι η εύρεση φαγητού και νερού στο φυσικό περιβάλλον, η αντιμετώπιση έκτακτων ιατρικών περιστατικών και ο προσανατολισμός.

Για τη διευκόλυνση του κατασκηνωτή σε τέτοιες συνθήκες έχουν σχεδιαστεί και κυκλοφορούν στο εμπόριο μία σειρά από βοηθητικά εξαρτήματα. Για παράδειγμα στη χειμερινή κατασκήνωση, μία μορφή κατασκήνωσης επιβίωσης, απαιτούνται υπνόσακοι χαμηλών θερμοκρασιών, σκηνές τεσσάρων εποχών κ.ά.

Κατασκήνωση εργασίας

Στην κατασκήνωση εργασίας (αγγλικά: workamping) οι κατασκηνωτές εργάζονται σε κάποιον χώρο και, αντί μισθού, τους παρέχεται η δυνατότητα δωρεάν κατασκήνωσης και, σε κάποιες περιπτώσεις, επιπλέον οικονομική βοήθεια ή/και δωρεάν φαγητό.

Παιδικές κατασκηνώσεις

Οι παιδικές κατασκηνώσεις είναι μια ειδική κατηγορία κατασκήνωσης που αφορά παιδιά ηλικίας 5-16 ετών. Σκοπός αυτών των παιδικών εξοχών είναι η απασχόληση των παιδιών κατά τους μήνες του καλοκαιριού με αθλητικές, ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Ο βασικός στόχος τους είναι η κοινωνικοποίηση των παιδιών και η δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος για αυτά κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Οι κατασκηνώσεις χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: τις ιδιωτικές και τις δημόσιες.

Ιστορική αναδρομή παιδικών κατασκηνώσεων

Η πρώτη κατασκήνωση σ' όλο τον κόσμο δημιουργήθηκε στην Ζυρίχη της Ελβετίας, το 1876, από τον κληρικό Βάλτερ Μπριόν και αποτελούταν από εξήντα οκτώ (68) φτωχά παιδιά. Αυτή η κατασκήνωση είχε σαν σκοπό της να περάσουν καλά αυτά τα λίγα παιδάκια τα οποία είχαν άσχημες συνθήκες διαβίωσης. Αργότερα, το 1907, ιδρύθηκε η πρώτη προσκοπκή κατασκήνωση από τον ιδρυτή του προσκοπισμού Μπάντεν Πάουελ.

Στην Ελλάδα η πρώτη κατασκήνωση ιδρύθηκε το 1911 στη Βουλιαγμένη υπό την εποπτεία του Συλλόγου Προστασίας Παίδων και με πρωτοβουλία της Σοφίας Σλίμαν.^[1] Διευθυντής στην κατασκήνωση αυτή ήταν ο ιδρυτής του προσκοπισμού στην Ελλάδα και γυμναστής Αθανάσιος Λευκαδίτης. Ο τελευταίος (Λευκαδίτης), το 1912, ίδρυσε την πρώτη προσκοπική κατασκήνωση στην Ελλάδα, στο δάσος Μαγκουφάνας Αμαρουσίου. Ακολούθησαν κατασκηνώσεις δημιουργούμενες από την ΧΑΝ, το ΠΙΚΠΑ και άλλες οργανώσεις. Ωστόσο ο θεσμός αυτός, άρχισε να «λειτουργεί» μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1945) με κύριο σκοπό την ξεκούραση και την σίτιση των παιδιών έπειτα από τις τόσες κακουχίες του πολέμου. Έτσι από τότε οι παιδικές εξοχές λειτουργούν συνεχώς, προσφέροντας πολύτιμο έργο και μάλιστα το νούμερο στο οποίο έφθάναν μέχρι και το 2008 τις εκατόν ογδόντα πέντε (185). Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας διαθέτει 28 πανέμορφες κατασκηνώσεις (που φιλοξενούν παιδιά, ΚΑΠΗ ή οικογένειες) σε όλη την Ελλάδα οι οποίες μετά τη κατάργηση του Κοινωνικού Κέντρου Οικογένειας και Νεότητας το 1999,^[2] η οργάνωση και η λειτουργία τους, ανατέθηκε στις κατά τόπους νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις. Μετά τη κατάργηση των νομαρχιών με το πρόγραμμα Καλλικράτης το 2010, η κατασκηνώσεις έχουν ανατεθεί στις περιφέρειες ή στους δήμους. Το 2011, λόγω της οικονομικής κρίσης, ελάχιστες από τις κατασκηνώσεις αυτές λειτούργησαν γεγονός που σε κάποιες τοπικές κοινωνίες προκάλεσε αντιδράσεις.

Παραπομπές

1. Χρυσάνθης, Κ. (1947). Ο θεσμός των παιδικών εξοχών εν Κύπρω (PDF). Λευκωσία: Θωμάς Γ. Κυριακίδης. σελ. 59.
2. «Φ.Ε.Κ. 980/1999 τ.Β΄».

Βιβλιογραφία

• Τριανταφύλλου Μ., Παιδικές κατασκηνώσεις, ένας σημαντικός θεσμός, Εκδόσεις Όστρια, Αθήνα 2014
• Νικηταράς Ν., Υπαίθρια ζωή. Οικολογία, Ορεινή πεζοπορία, Κατασκήνωση, Εκδόσεις Τελέθριον, Αθήνα 1994
• Βυτινάρος Λ. Β., Υπαίθρια ζωή, Κατασκηνωτική τέχνη, Αθήνα 1989
• Μάκρας Σ. Σωκράτης, Στην παιδική κατασκήνωση, Εκδόσεις Τούμπης, Αθήνα 2009