Κατάληψη της Κλεισούρας

Αυτό το λήμμα αφορά τη μάχη που έγινε κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο στην Βόρεια Ήπειρο. Για την μάχη που συντελέστηκε στην Κλεισούρα Καστοριάς κατά την Γερμανική Εισβολή τον Απρίλιο του 1941, δείτε: Μάχη της στενωπού της Κλεισούρας.

Η Κατάληψη της Κλεισούρας^[3] ή Κατάληψη της στενωπού της Κλεισούρας, ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση που πραγματοποιήθηκε στις 6 με 11 Ιανουαρίου 1941 στην Βόρεια Ήπειρο κοντά στην πόλη Κλεισούρα της Επαρχίας Πρεμετής της Αλβανίας και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μάχες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.^[4]

Κατάληψη της Κλεισούρας (Κατάληψη της Στενωπού της Κλεισούρας)
Μέρος του Ελληνοϊταλικού πολέμου του Β' Π.Π.
Ο ποταμός Αώος διαρρέει το πέρασμα της Κλεισούρας Στην αρχή του περάσματος διακρίνεται η κωμόπολη της Κλεισούρας της Αλβανίας. Στην άλλη πλευρά του περάσματος βρίσκεται το Τεπελένι.
Χρονολογία	6 – 11 Ιανουαρίου 1941
Τόπος	Στενωπός της Κλεισούρας Βόρεια Ήπειρος
Έκβαση	Νίκη των Ελλήνων
Αντιμαχόμενοι
Φασιστική Ιταλία Βασίλειον της Ελλάδος
Ηγετικά πρόσωπα
Στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο (Pietro Badoglio) Υπεύθυνος επιχείρησης: Στρατηγός Ούγκο Καβαλέρο (Ugo Cavallero)(Διοικητής επιχειρήσεων Αλβανίας) Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος Υπεύθυνος επιχείρησης: Αντιστράτηγος Δημήτριος Παπαδόπουλος (Β’ Σώμα Στρατού)
Απώλειες
300 νεκροί, i) 350 αιχμάλωτοι εκ των οποίων 25 αξιωματικοί.[1] ii) 600 αιχμάλωτοι[2] Άγνωστο.

Μετά από δύο εβδομάδες συγκρούσεων από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στα ελληνοαλβανικά σύνορα, η Ελλάδα καταφέρνει να αποκρούσει την ιταλική εισβολή μετά την θετική έκβαση για αυτήν των μαχών της Πίνδου και της Ελαίας-Καλαμά. Η μεγάλη αντεπίθεση των ελληνικών δυνάμεων αρχίζει στις 9 Νοεμβρίου. Ο Ελληνικός Στρατός εισχωρεί βαθιά στο αλβανικό έδαφος και αναγκάζει τα ιταλικά στρατεύματα να οπισθοχωρήσουν. Οι ελληνικές επιχειρήσεις κορυφώθηκαν με την κατάληψη του στρατηγικού περάσματος της Κλεισούρας τον Ιανουάριο του 1941.^[4]

Υπόβαθρο

Ένας στρατιώτης σαλπιγκτής δίνει το πρόσταγμα για την επίθεση.

Η προέλαση του Ελληνικού Στρατού συνεχίζεται και μετά την επιτυχή αντεπίθεση του κατά τη μάχη του Μοράβα-Ιβάν. Η ήττα του Ιταλικού Στρατού αναγκάζει την Ιταλία να εγκαταλείψει σημαντικές θέσεις στο αλβανικό έδαφος. Ο Ελληνικός Στρατός είχε τώρα υπό τον έλεγχό του σημαντικά αστικά κέντρα της Βορείου Ηπείρου τον Δεκέμβριο του 1940, όπως το Αργυρόκαστρο και η Κορυτσά. Στο πολεμικό συμβούλιο της 5ης Δεκεμβρίου, ο διοικητής των επιχειρήσεων Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος, εκφράζοντας την έντονη ανησυχία του για την πιθανότητα παρέμβασης την Γερμανίας με σκοπό την στήριξη των Ιταλών στο αλβανικό μέτωπο, επέμενε στην εντατικοποίηση της προέλασης. Επιπλέον, ο διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου Αντιστράτηγος Ιωάννης Πιτσίκας και ο διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας Αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου πρότειναν την άμεση κατάληψη του περάσματος της Κλεισούρας, έτσι ώστε να διασφαλιστούν οι ελληνικές θέσεις.^[5]

Κατά την περίοδο της ελληνικής αντεπίθεσης, οι ελληνικές δυνάμεις απείχαν πολύ από τις βάσεις ανεφοδιασμού και το οδικό δίκτυο ήταν σημαντικά ελλιπές σε σχέση με τις ιταλικές δυνάμεις. Η στενωπός της Κλεισούρας ήταν μια ιδιαιτέρως σημαντική στρατηγική θέση για την κατάληψη της πόλης Μπεράτι και η τοπογραφία της περιοχής σε συνδυασμό με την κακοκαιρία που επικρατούσε, έκανε την όλη επιχείρηση εξαιρετικά δύσκολη.^[6]

Μάχη

Πολιτικός χάρτης με τις επιχειρήσεις της ελληνικής αντεπίθεσης. Διακρίνεται η γραμμή του μετώπου την Πρωτοχρονιά του 1941.

Η επίθεση στον κεντρικό τομέα^[7] των επιχειρήσεων του ελληνοαλβανικού μετώπου έγινε υπό την ηγεσία των επιτελών του Β' Σώματος Στρατού^[8], και χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα από την I και X Μεραρχία Πεζικού.^[9] Κατά τη διάρκεια της μάχης, οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά το νέο M13, ένα μεσαίας κατηγορίας τεθωρακισμένο όχημα, της 131ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας "Κένταυρος" (Centauro). Χρησιμοποιήθηκαν από τον Ιταλικό Στρατό για τη μετωπική επίθεση που ακολούθησε, αλλά το αποτέλεσμα της επιχείρησης για την Ιταλία ήταν καταστροφικό, καθώς αποδεκατίστηκαν από το ελληνικό πυροβολικό.^[10] Στις 10 Ιανουαρίου, μετά από τέσσερις ημέρες σκληρών μαχών, οι ελληνικές μεραρχίες πεζικού κατέλαβαν τελικά το πέρασμα. Η επίθεση της V Μεραρχίας Πεζικού, που αποτελούνταν από Κρητικούς, με την κατάληψη στρατηγικών πλεονεκτικών θέσεων, υπήρξε καθοριστική για την έκβαση της μάχης για τον Ελληνικό Στρατό.^[6][11]

Το ιταλικό επιτελείο ξεκίνησε αμέσως αντεπιθέσεις προκειμένου να καταλάβει εκ νέου το πέρασμα. Ο Ιταλός Αρχιστράτηγος Ούγκο Καβαλέρο (Ugo Cavallero) διέταξε την ιταλική 7η Μεραρχία Πεζικού "Λύκων της Τοσκάνης" (Lupi di Toscana) που ήρθε προς ενίσχυση να υποστηρίξει στην επιχειρούμενη επίθεση την επίλεκτη 3η Ταξιαρχία Αλπινιστών "Τζούλια", αλλά η επιχείρηση ήταν ελλιπέστατα προετοιμασμένη. Παρόλο που αντιμετώπισαν μόνο τέσσερα ελληνικά τάγματα, έχασαν πολύ σύντομα ένα ιταλικό τάγμα επειδή περικυκλώθηκε. Στις 11 Ιανουαρίου, οι ιταλικές δυνάμεις είχαν απωθηθεί, η Μεραρχία των Λύκων αποδεκατίστηκε και το πέρασμα πέρασε τελικά στους Έλληνες.^[12]

Συνέπειες

Η κατάληψη της στρατηγικής στενωπού από τον Ελληνικό Στρατό, θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία από τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Ο Αρχιστράτηγος των βρετανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και Στρατάρχης Αρτσιμπαλντ Γουέιβελ (Archibald Wavell) έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Αλέξανδρο Παπάγο για την επιτυχία του Ελληνικού Στρατού.^[13]

Το B' Σώμα Στρατού, μετά την κατάληψη του περάσματος της Κλεισούρας και της ομώνυμης πόλης προωθήθηκε με κατεύθυνση του Βεράτι και κατέλαβε έπειτα από μάχες τα υψώματα Τρεμπεσίνα, Μπουμπέσι και Μάλι Μανταρίτ. Η προέλαση διακόπτεται λόγω των καιρικών συνθηκών στις 25 Ιανουαρίου. Την επόμενη μέρα, οι Ιταλικές δυνάμεις προσπαθούν να επανακαταλάβουν το πέρασμα της Κλεισούρας, δείχνοντας ακόμα μια φορά την στρατηγική σημασία της περιοχής. Στην μάχη της Τρεμπεσίνας χρησιμοποιούν την Μεραρχία "Λελιάνο", το Τάγμα Αλπινιστών "Τζούλια", τμήματα της Τεθωρακισμένης Μεραρχίας "Κένταυρος" και σημαντική αεροπορική υποστήριξη. Ο Ιταλικός Στρατός μέχρι τις 30 Ιανουαρίου που σταματούν οι επιχειρήσεις, καταφέρνει πολύ μικρά αποτελέσματα.^[8]

Μέσα στις επόμενες εβδομάδες, η γραμμή του μετώπου σταθεροποιήθηκε, από την λίμνη Οχρίδα και το Πόγραδετς μέχρι την Χειμάρρα στο Ιόνιο Πέλαγος, με τον Ελληνικό Στρατό να προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κακή υλικοτεχνική του υποδομή, που οφείλονταν στον προβληματικό ανεφοδιασμό του, και τον αντίστοιχο ιταλικό να προσπαθεί να αυξήσει τις στρατιωτικές τους δυνάμεις, προκειμένου να ανακοπεί η οπισθοχώρηση του.^[14]

Ομάδα Ελλήνων στρατιωτών κατευθύνεται προς τη στενωπό της Κλεισούρας.

Έλληνες στρατιώτες δίπλα σε αιχμαλωτισμένο ιταλικό τανκ, στη στενωπό της Κλεισούρας, μετά την ιστορική μάχη.

Παραπομπές

1. Ιωάννης Παπαφλωράτος, Η Ιστορία της Ι μεραρχίας πεζικού, περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, τ. 129, Μάιος 1997, (σ. 10)
2. Εφημ. Η Καθημερινή, 11/01/1941
3. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης: Ελληνοϊταλικός Πόλεμος: Κατάληψη της Κλεισούρας^{[νεκρός σύνδεσμος]}
4. (Αγγλικά) "Balkan studies: biannual publication of the Institute for Balkan Studies". Balkan Studies 33: 116. 1990.
5. (Αγγλικά) Μιχαήλ Σακελλαρίου, Epirus, 4000 years of Greek history and civilization, Ekdotike Athenon, σ. 392, 1997, ISBN 9789602133712
6. (Αγγλικά) David Hunt, A don at war: Cass Series on Politics and Military Affairs in the Twentieth Century. Routledge, σ. 28, 1990, ISBN 9780714633831
7. Αγγελική Δήμα - Δημητρίου, Ελληνο-Ιταλικός Πόλεμος, Ένας Ορεινός Πόλεμος, Η Ανάληψη της πρωτοβουλίας των ενεργειών από τις ελληνικές δυνάμεις 14 Νοεμ. 1940-6 Ιαν. 1941 Αρχειοθετήθηκε 2011-11-26 στο Wayback Machine., Στρατιωτική Επιθεώρηση ΣΕΠ, Οκτ. 2008, Αναδημ. Ιστοσελίδα Εγκόλπιον
8. Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, Εκδόσεις Ενημερωτικά: Ιστορικά Αφιερώματα: Ιστορικό Αφιέρωμα για το έπος του '40: Χαράλαμπος Λαλούσης - Ο πόλεμος του 1940-1941, σ. 8
9. (Αγγλικά) Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού. An abridged history of the Greek-Italian and Greek-German war, 1940-1941., 1997. ISBN 9789607897015, σ. 128
10. (Αγγλικά) Sweet, John Joseph Timothy, Iron Arm: The Mechanization of Mussolini's Army, 1920-1940. Stackpole Books. σ. 155., 1990, ISBN 9780811733519
11. David Hunt, Greece in the Second World War, Ball State University, σ. 23, 1995
12. (Αγγλικά) Knox MacGregor, Mussolini unleashed, 1939-1941: politics and strategy in fascist Italy's last war, Cambridge University Press, σσ. 258–259, 1986, ISBN 9780521338356.
13. (Αγγλικά) Κώστας Χατζηπατέρας, Μαρία Φαφαλίου, Patrick Leigh Fermor, Greece 1940-41 eyewitnessed], Efstathiadis Group. σ. 97, 1996, ISBN 9789602265338.
14. (Αγγλικά) Cervi, Mario (1972). The Hollow Legions. London: Chatto and Windus. pp. 309, 320. ISBN 0-7011-1351-0.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Ανθολόγιο Μαρτυριών, Βασίλης Καραζάνος (28 Οκτωβρίου-31 Δεκεμβρίου 1940).

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

Βίντεο

• Το Έπος του ’40 στα Αλβανικά Βουνά. (Απόσπασμα: Αναφορά του αφηγητή σε νίκες των Ελλήνων εναντίον των Ιταλών, ενώ παρουσιάζονται πλάνα από το στενό της Κλεισούρας και του Τεπελενίου. Πλάνα από τον ορεινό όγκο των βουνών Τρεμπεσίνα και Νεμέρσκα). (Χρονολογία Παραγωγής/Πρώτης Εκπομπής: Πέμπτη, 1 Ιανουαρίου 1998) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Φωτογραφίες

• Συλλογή Πέτρου Πουλίδη: Κλεισούρα Αλβανίας: Οπλίτες φωτογραφίζονται πάνω σε ένα ιταλικό τανκ κυριευθέν από τον Ελληνικό Στρατό.^{[νεκρός σύνδεσμος]} (Χρονολογία Λήψης: Τετάρτη, 1 Ιανουαρίου 1941-Τετάρτη, 31 Δεκεμβρίου 1941). Αριθμός= 0000005025.
• Συλλογή Πέτρου Πουλίδη: Αλβανικό μέτωπο. Έλληνες αξιωματικοί μελετούν χάρτη. Γενική άποψη της ορεινής τοποθεσίας με τα υψώματα της Κλεισούρας.^{[νεκρός σύνδεσμος]}Χρονολογία Λήψης: Δευτέρα, 1 Ιανουαρίου 1941-Τρίτη, 31 Δεκεμβρίου 1941). Αριθμός= 0000005016.
• Συλλογή Πέτρου Πουλίδη: Αλβανία. Άποψη των βουνών της Δρεπεσίνας και των στενών της Κλεισούρας. Στο βάθος το Τεπελένι.^{[νεκρός σύνδεσμος]}(Χρονολογία Λήψης: Δευτέρα, 1 Ιανουαρίου 1940-Τετάρτη, 31 Δεκεμβρίου 1941). Αριθμός= 0000005026.