Καστέλλιον

Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία με το όνομα Καστέλλιον ή Κάστελλος φέρονταν τα μικρά κάστρα καθώς και οι επί των τειχών φερόμενοι προμαχώνες, ως και οι επ΄ αυτών πύργοι. Επίσης καστέλλια ονομάζονταν και οι οχυρωματικοί πύργοι των βυζαντινών πολεμικών πλοίων.

Παλαιό Καστέλλιον στη Φόρμια

Ειδικότερα τα επί των τειχών φερόμενα καστέλλια, όπως και οι πολορκητικοί πύργοι που μετέφερε ο στρατός λέγονταν πυργοκάστελλα. Τις περισσότερες φορές τα πυργοκάστελλα των τειχών ήταν κατασκευασμένα από ξύλο οπότε και λέγονταν ξυλοκάστελλα.

Οι Βυζαντινοί κατασκεύαζαν τέτοια καστέλλια (μικρά κάστρα) σε όλο το εσωτερικό της αυτοκρατορίας για την υπεράσπιση σπουδαίων στρατηγικών σημείων αλλά κυρίως σε όλο το μήκος των οροθετικών γραμμών. Μερικά δε εξ αυτών ήταν αρκετά μεγάλα για τον στρατωνισμό πολλών στρατιωτών έτσι ώστε εκ του ονόματος να προκαλείται σύγχυση με άλλες μικρότερες οχυρώσεις. Ο Φρούραρχος του Καστελλίου ονομαζόταν "Καστελλάνος" και οι υπ' αυτόν στρατιώτες "Καστελλιανοί".

Σε όλο σχεδόν τον Ελλαδικό χώρο και κυρίως στο νησιωτικό οι Βυζαντινοί είχαν ανεγείρει πλήθος τέτοιων κάστρων τα οποία οι Φράγκοι στη συνέχεια όχι μόνο τα διατήρησαν αλλά τα καλλίτερα εξ αυτών τα επέκτειναν, ενώ δημιούργησαν και άλλα μικρότερα. Πολλά ερείπια εξ αυτών σώζονται μέχρι σήμερα, ενώ κάποιων άλλων διατηρήθηκαν τα ονόματα μόνο ως τοπωνύμια και ονομασίες χωριών, ακρωτηρίων, όρμων κ.λπ. (π.χ. Καστέλλι, Καστέλλα, Καστελλιανά, Κάστελλος, Καστελλόριζο κ.λπ.).

Σημαντικότερα βυζαντινά καστέλλια ήταν το Καστέλλιον των Θεοδοσιανών, το Επταπύργιο, το Καστελλόνοβο, τα Δυο Καστέλλια (Ρίου – Αντιρίου) κ.ά. Πολλά δε εξ αυτών που ανεγέρθηκαν στην Ιταλία αναπτύχθηκαν στη συνέχεια σε χωριά και πόλεις.

Πηγές

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη" τομ.ΙΓ΄, σελ.960.