Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης

Η Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης είναι μία από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών^[α]». Έδρα της είναι η πόλη των Σερρών και περιλαμβάνει το κεντρικό, δυτικό και νοτιοδυτικό τμήμα του διοικητικού νομού Σερρών, αλλά και ένα μικρό τμήμα του διοικητικού νομού Θεσσαλονίκης στα ανατολικά (Ασπροβάλτα, Βρασνά, Νέα Βρασνά), εκτεινόμενο σε 5 Αρχιερατικές Περιφέρειες. Μητροπολίτης από το 2003 είναι ο Θεολόγος.

Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης
Μητροπολιτικός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών Σερρών
Γενικές πληροφορίες
Ίδρυση	8ος αι. ως Επισκοπή 996 ως Μητρόπολη
Xώρα	Ελλάδα
Έδρα	Επισκοπείο Σερρών, Κύπρου 10, Σέρρες
Υπαγωγή	Εκκλησία της Ελλάδος (διοκητικά) Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως (πνευματικά)
Αρχιερατικές Περιφέρειες	5  Σερρών Νιγρίτας Ασπροβάλτας Δημητριτσίου Μαυρούδας
Ενορίες	114
Ναοί	126
Μονές	6
Μητροπολιτικός Ναός	Ι.Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών
Ιεραρχία
Μητροπολίτης	Θεολόγος
Πρωτοσύγκελλος	Αρχιμανδρίτης π. Γαβριήλ Παλιούρας
Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος	Πρωτοπρεσβύτερος π. Θωμάς Τσιάγγας
Διάκονοι	3
Ιστοσελίδα
Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης

Ιστορία

Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της Μητροπόλεως δεν είναι γνωστή. Φαίνεται όμως, ότι η πρώτη χριστιανική κοινότητα ιδρύθηκε, από την εποχή που ο Απόστολος των Εθνών Παύλος, επισκέφθηκε τους Φιλίππους, την Αμφίπολη και τη Θεσσαλονίκη, όπου και ίδρυσε εκεί τις πρώτες Χριστιανικές Εκκλησίες. Έτσι έχουμε από τον β΄ ήδη αιώνα μ.χ. την Εκκλησία των Σερρών, τόσο ανθηρή, ώστε να γίνει έδρα Επισκοπής. Κατά τα τέλη του 10ου με αρχές 11ου αιώνα, προάγεται σε Αρχιεπισκοπή και Μητρόπολη υπαγόμενη στο πάνσεπτο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Από το 1928 με το Νόμο 3615/11.7.1928^[2] και την από 4.9.1928 Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη έχει υπαχθεί μαζί με όλες τις άλλες Μητροπόλεις της Βορείου Ελλάδος, Ηπείρου, και Νήσων του Ανατολικού Αιγαίου στην άμεση διοίκηση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, του Οικουμενικού Πατριαρχείου διακρατήσαντος του ανωτάτου κανονικού δικαιώματος.

Συνολικά, δεκάδες Έλληνες διδάσκαλοι, κληρικοί και πολίτες, υπέστησαν βασανιστήρια, φυλακίσεις και εξορίες στη Βουλγαρία, ξυλοδαρμούς και ποικίλες μορφές βίας και εκφοβισμών κατά τις τρεις βουλγαρικές Κατοχές της Ανατολικής Μακεδονίας: Α' Βουλγαρική Κατοχή (Οκτώβριος 1912-Ιούνιος 1913), Β' Βουλγαρική Κατοχή (1916-1918) και Γ' Βουλγαρική Κατοχή (1941-1944).^[3][4]

Στη διάρκεια της Β' Βουλγαρικής Κατοχής (1916-1918) κλάπηκαν από τον κατοχικό βουλγαρικό στρατό, και κρατούνται έως σήμερα στη Βουλγαρία, τα κειμήλια και οι θησαυροί της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών, της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου της Μητροπόλεως Δράμας, και πλήθος έτερων ελληνικών κειμηλίων από τις Μονές Παναγίας Καλαμούς και Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας Ξάνθης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, οι Ιερές Μητροπόλεις καθώς και οι αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν διατυπώσει επισήμως αίτημα για την επιστροφή των κλαπέντων ελληνικών κειμηλίων.^{[5][6][7][8][9]}

Επισκοπικός κατάλογος

Σφραγίδα του Ιωάννη, Μητροπολίτη Σερρών, 11ος αιώνας.

Όνομα	Έτη	Σχόλια
Μαξιμιανός	περί το 449 – 451[10]
Πρεκτήκιος	6ος αιώνας[11]
Θεοφάνης	~ 783[12]
Λεόντιος	~ 996 ~ 997[10]
Ιωάννης	11ος αιώνας
Νικήτας	μέσα 11ου αιώνα
Γρηγόριος Α΄	β΄ μισό 11ου αιώνα[13]
Στέφανος	~ 1071[13]
Φίλιππος Α΄	11ος/12ος αιώνας[12]
Βασίλειος	~ 1142[12]
Θεόδωρος Μαντζούκης	~ 1166[14]
Ιωάννης	τέλη 12ου αιώνα[15]
Αρνούλφος	1204 – 1222[12]	Λατίνος
Γοριανίτης	1222 – 1230[12]
Βασίλειος	~ 1232[12]
Λέων	~ 1269[12]
Νικόλαος	πριν το 1315[β] – 1320
Νήφων	~ 1327[17]
Μακάριος Α΄	1327 – 1347[18]
Ιακώβ ή Ιάκωβος	1347 – μετά το 1360[19]	Σέρβος[12]
Σάββας	πριν το 1365 – μετά το 1368[20]	Σέρβος[12]
Θεοδόσιος	αναφέρεται το 1375[21]	Σέρβος[12]
Ματθαίος Α΄ (Φακρασής)	1377 – 1409	αιχμαλωτίστηκε κατά την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους το 1383[22]
Ιγνάτιος	~ 1421 ~ 1422[12]
Μακάριος Β΄	~ 1440[22] ~ 1457[12]
Γεννάδιος Σχολάριος	1462 – 1466	πρώην Οικουμενικός Πατριάρχης, «εις ζωάρκειαν»
Γερμανός	περί το 1466 – 1467[23]
Φίλιππος Β΄	~ 1467[12]
Δωρόθεος	~ 1474[12] ~ 1475
Μακάριος Γ΄	– 1486[22]
Μανασσής	1486[24] – 1491	κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης ως Μάξιμος Δ΄
Κάλλιστος	1491 – 1499[12]
Ματθαίος Β΄	1499
Γεννάδιος	πριν το 1509[25] – 1540[12]
Αρσένιος	1541[26] – 1564
Προκόπιος	1572
Δανιήλ	1573
Νεόφυτος Α΄	1574 – 1575
Ανανίας	~ 1583[27] ~ 1590
Διονύσιος	1588
Θεόδουλος ή Θεόφιλος	~ 1593
Αρσένιος Β΄	πριν το 1600
Ιωάσαφ	1600 – 1602	α΄ θητεία
Θεοφάνης (Φλωράς)	1602 – 1605	α΄ θητεία
Ιωάσαφ	1605 – Μάρτιος 1606[28]	β΄ θητεία, καθαιρέθηκε και αφορίστηκε[29]
Θεοφάνης (Φλωράς)	1606 – 1613	β΄ θητεία
Δαμασκηνός	1613/4 – 1616 †
Τιμόθεος	Ιούλιος 1616[30] – 1625
Αχίλλειος	1625 – Ιούλιος 1628[31] †
Δανιήλ	18 Ιουλίου 1628[32] – 1638	από Κορίνθου[33]
Γαλακτίων	1638 – 1639	μετέπειτα Ναυπάκτου[34]
Κύριλλος	1639 – πριν το 1643[35]	α΄ θητεία, κατόπιν Λοφτσού
Δανιήλ	πριν τον Δεκέμβριο 1646[36] – 1651[37] †
Κύριλλος	Δεκέμβριος 1651[37] – 1676	από Λοφτσού, β΄ θητεία
Νεκτάριος	1676 – 1677
Άνθιμος	1678 – 1705/6
Γρηγόριος	1690
Ναθαναήλ	μεταξύ 17ου – 18ου αιώνα
Άνθιμος	προ του Οκτωβρίου 1702[38] – 1706[39] †
Στέφανος	16 Μαρτίου 1706 – 1728	από πρώην Μελενίκου[40]
Παρθένιος	1728 – 1735
Γαβριήλ	1735 – Ιανουάριος 1745	κατόπιν Νικομηδείας[41]
Ιωαννίκιος Γ΄	Ιανουάριος 1745 – 25 Μαρτίου 1761	κατόπιν Χαλκηδόνος[42]
Προκόπιος	~ Φεβρουάριος 1753[43]
Φιλόθεος	~ 1753[44]
Μελέτιος	27 Μαρτίου 1761 – μετά τον Νοέμβριο 1768[45] †	από Κώου[46]
Αγάπιος	1768 – 1778, 1780[47]
Άνθιμος Β΄	1778 – 1779
Ματθαίος Β΄	1779 – 1791	κατόπιν Τυρνόβου[48]
Κωνστάντιος	Δεκέμβριος 1791 – 13 Ιουλίου 1811	από Μεσημβρίας, κατόπιν Κυζίκου
Χρύσανθος	13 Ιουλίου 1811 – 9 Σεπτεμβρίου 1824[49]	από Βεροίας, κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης
Πορφύριος (Φωτιάδης)	Ιούλιος 1824 – Ιούνιος 1829	κατόπιν Μυτιλήνης
Άνθιμος Γ΄	Νοέμβριος 1829 – Ιούνιος 1833	κατόπιν Προύσης, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης[50]
Γρηγόριος Β΄	Ιούνιος 1833 – 27 Σεπτεμβρίου 1835	κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης
Κασσανδρείας Ιάκωβος	1835 – 1836	επιτροπικώς[51]
Δράμας Νεόφυτος	1836 – 1838	επιτροπικώς[51]
Αθανάσιος	Αύγουστος 1838 – 26 Ιουνίου 1846	κατόπιν Τορνόβου[52]
Ιάκωβος (Νικολάου ή Παγκώστας)	Ιούνιος 1846 – 11 Οκτωβρίου 1860	από Κασσανδρείας, κατόπιν Κυζίκου, μετέπειτα Πατριάρχης Αλεξανδρείας[53]
Νικόδημος (Κωνσταντινίδης)	11 Οκτωβρίου 1860[54] – 25 Μαΐου 1861[55]	κατόπιν Κυζίκου[56]
Μελέτιος (Θεοφιλίδης)	25 Μαΐου 1861[55] – 18 Φεβρουαρίου 1867[57] †	από Σηλυβρίας[58]
Νεόφυτος (Πετρίδης)	3 Μαρτίου 1867[59] – 7 Αυγούστου 1875	από Φαναριοφερσάλων, κατόπιν Λαρίσης[60]
Φιλόθεος (Βρυέννιος)	31 Αυγούστου 1875 – 24 Αυγούστου 1877	κατόπιν Νικομηδείας[61]
Γρηγόριος (Παυλίδης)	24 Αυγούστου 1877 – 27 Ιανουαρίου 1879	από Χίου, κατόπιν Ηρακλείας[62]
Ναθαναήλ (Παπανίκας)	4 Φεβρουαρίου 1879 – 27 Ιανουαρίου 1886	κατόπιν Προύσης[63]
Λουκάς (Πετρίδης)	2 Φεβρουαρίου 1886 – 15 Οκτωβρίου 1888	κατόπιν Αίνου[64]
Κωνσταντίνος Α΄ (Βαφείδης)	18 Οκτωβρίου 1888 – 1 Φεβρουαρίου 1892	από Μαρωνείας, κατόπιν Νικοπόλεως[65]
Γρηγόριος (Ζερβουδάκης ή Παπαδοσταυρινός)	1 Φεβρουαρίου 1892 – 12 Μαΐου 1909	κατόπιν Κυζίκου, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης[66]
Αθανάσιος (Πιπέρας)	17 Μαΐου 1909 – 16 Αυγούστου 1909 †	απεβίωσε από σύντομη ασθένια σε ηλικία 33 ετών[67]
Απόστολος (Χριστοδούλου)	26 Αυγούστου 1909 – 14 Ιανουαρίου 1917 †	από Βεροίας[68]
Χριστοφόρος (Κνήτης)	9 Οκτωβρίου 1918 – 9 Φεβρουαρίου 1924	κατόπιν Αυστραλίας[69]
Κωνσταντίνος Β΄ (Μεγγρέλης ή Μιγκρέλης)	9 Φεβρουαρίου 1924 – 11 Ιανουαρίου 1961	από Ελευθερουπόλεως, παραιτήθηκε[70]
Κωνσταντίνος Γ΄ (Καρδαμένης)	16 Νοεμβρίου 1965 – 4 Απριλίου 1984 †	από Μηθύμνης[71]
Μάξιμος (Ξύδας)	2 Μαΐου 1984 – 5 Μαρτίου 2003[72][73] †
Θεολόγος (Αποστολίδης)	16 Μαΐου 2003 – σήμερα[74]

Κειμήλια

Η ιερά εικόνα της Παναγίας Ρόδον το Αμάραντον, εκ Προύσας Μικράς Ασίας, κειμήλιο των Μικρασιατών προσφύγων, που φυλάσσεται στον Ι.Ν. Εισοδίων Θεοτόκου Σερρών.

• Ιερά εικόνα Παναγίας Ρόδον το Αμάραντον, εκ Προύσας Μικράς Ασίας, κειμήλιο των Μικρασιατών προσφύγων, που φυλάσσεται στον Ι.Ν. Εισοδίων Θεοτόκου Σερρών.^[75]
• Ιερά βυζαντινή εικόνα Παναγίας Πονολύτριας, στον Ναό Αγίων Θεοδώρων Σερρών.
• Ιερά εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος, η οποία φέρει ιδιόχειρη υπογραφή του από Δράμας αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης του εθνοϊερομάρτυρος. Η εικόνα φυλάσσεται στο στο Κειμηλιαρχείο της Μητρόπολης.^[76]

Αγιολογία

O Άγιος Ιωάννης ο Βατάτζης, Αυτοκράτορας και ελευθερωτής των Σερρών και της ευρύτερης Μακεδονίας από τους Βουλγάρους κατά τον 13ο αιώνα.

• Αγίου Νικήτα του νέου ιερομάρτυρος του εκ Κορυφώς (Κερκύρας) και εν Σέρραις αθλήσαντος την 4η Απριλίου 1808 (η μνήμη του εορτάζεται την Κυριακή του Θωμά).
• Οσίου Ιωάννου, του κτίτορος της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών (12 Δεκεμβρίου).
• Αγίου νεομάρτυρος Ιωάννου του Σερραίου, του εν Σέρραις αθλήσαντος (12 Μαΐου).
• Αγίου Καλλίστου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, του εν Σέρραις κοιμηθέντος (20 Ιουνίου).
• Αγίου νεομάρτυρος Βενεδίκτου του Εζοβίτου (12 Ιουνίου).
• Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων (Αδριανού, Πολυεύκτου, Πλάτωνος, Γεωργίου) των εκ Σερρών της Μακεδονίας καταγομένων και εν Μεγάροις μαρτυρησάντων τον 4ος αι. (1 Φεβρουαρίου).
• Αγίου Ιωάννου του Βατάτζη, Αυτοκράτορος και ελευθερωτού των Σερρών και της ευρύτερης Μακεδονίας από τους Βουλγάρους κατά τον 13ο αι. (4 Νοεμβρίου).
• Αγίου νεομάρτυρος Ραφαήλ του εν Λέσβω, ο οποίος εκάρη μοναχός το 1444 στη Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών (Τρίτη Διακαινησίμου).
• Αγίου Γρηγορίου Καλλίδου, Μητροπολίτη Ηρακλείας και Ραιδεστού Θράκης. Τμήμα του λειψάνου του φυλάσσεται στον Ιερο Ναό Αγίων Θεοδώρων Σερρών όπου ο άγιος είχε χειροτονηθεί Διάκονος το 1862 (η μνήμη του τιμάται στις 25 Ιουλίου-ημέρα της κοιμήσεώς του- και στις 20 Οκτωβρίου -ημέρα της ανακομιδής των λειψάνων του-).
• Αγίου Γρηγορίου Ωρολογά (μετέπειτα Μητροπολίτου Κυδωνιών Μικράς Ασίας), ο οποίος διετέλεσε (προ της χειροτονίας του σε επίσκοπο) από το 1894 έως το 1901 καθηγητής του Γυμνασίου Σερρών, ιεροκήρυκας και επίσημος εκπρόσωπος της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών (η μνήμη του τιμάται την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού).
• Οσίου Βαραδάτου στα Κουβούκλια Σερρών σε ανάμνηση του προσκυνήματος του Οσίου στα Κουβούκλια Προύσας (22 Φεβρουαρίου).
• Άγιοι Δεκαπέντε νεομάρτυρες εκ Σκοπού Ανατολικής Θράκης. Μαρτύρησαν δια απαγχονισμού το 1821 δεκαπέντε νεομάρτυρες εκ των οποίων και οι νεομάρτυρες Ανδρέας ιερεύς (Παπά-Ανδρέας ή Παπανδρέας), Σίμος (Τσορμπατζής), Ιωάννης (Δεληγιάννης), Κυριάκος (Τσορμπατζής) των οποίων διασώζονται τα ονόματα. Η μνήμη τους τιμάται στον Νεό Σκοπό Σερρών.^[77][78][79]

Μνημεία

• Καθολικό Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών (13ου αιώνα).
• Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, παλαιός Μητροπολιτικός Ναός (6ου/12ου αιώνα), νυν Καθεδρικός και Προσκυνηματικός.
• Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Ακροπόλεως Σερρών.
• Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου του Κρυονερίτου.
• Καθολικό Μονής Αγίου Γεωργίου (16ου αιώνα), Κερδυλλίου όρους - Ασπροβάλτας.
• πλήθος μεταβυζαντινών ναών.

Μονές

• Ανδρώα Μονή: Αγίας Μεγαλομάρτυρος Παρασκευής Σερρών
• Γυναικείες Μονές:

1. Τιμίου Προδρόμου Σερρών (Μετόχια Μονής: Τιμίου Προδρόμου Σερρών (Προδρομούδι) και Αγίου Γεωργίου Κρυονερίτου Σερρών)
2. Κοιμήσεως Θεοτόκου «Παναγίας Βύσσιανης»
3. Υψώσεως Τιμίου Σταυρού
4. Προφήτου Ηλιού

Εικόνες

• 
  Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου Ασπροβάλτας.
• 
  Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου Ασπροβάλτας.
• 
  Ο βυζαντινός καθεδρικός ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών.
• 
  Ο βυζαντινός καθεδρικός ναός των Αγίων Θεοδώρων Σερρών.
• 
  Σέρρες. Αρχαιολογικό Μουσείο. Χριστός Ευεργέτης. 14ος αιώνας.
• 
  Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών.
• 
  Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου Νέου Σκοπού.
• 
  Ο Άγιος Γρηγόριος Ωρολογάς, καθηγητής του Γυμνασίου Σερρών (1894-1901), ιεροκήρυκας και επίσημος εκπρόσωπος της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών.

Υποσημειώσεις

1. «Νέες Χώρες» ονομάζονται 36 Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος^[1].
2. Συνυπογράφει συνοδική απόφαση επί Πατριάρχου Ιωάννου ΙΓ΄^[16]