Ιερά Μητρόπολις Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας

Η Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών^[α]». Έδρα της είναι η Έδεσσα και γεωγραφικά περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του Νομού Πέλλης, τους οικισμούς Κουφάλια, Βαλτοχώρι, Ελεούσα, Λουδίας, Μικρό Μοναστήρι, Παρθένι και Χαλκηδόνα του Δήμου Χαλκηδόνας που υπάγονται διοικητικά στο Νομό Θεσσαλονίκης, και τους οικισμούς Γιαννακοχωρίου, Επισκοπής, Λευκαδίων, Μαρίνης, Πολλών Νερών, Ροδοχωρίου και Ροδακινιάς του Δήμου Νάουσας που υπάγονται διοικητικά στο Νομό Ημαθίας. Μεγαλύτερος πληθυσμιακά οικισμός, εντός της Ιεράς Μητρόπολις Εδέσσης, είναι η πόλη των Γιαννιτσών.

Ιερά Μητρόπολις Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας
Γενικές πληροφορίες
Xώρα	Ελλάδα
Έδρα	Έδεσσα
Υπαγωγή	Εκκλησία της Ελλάδος (επιτροπικώς)
Αρχιερατικές Περιφέρειες	5  Εδέσσης Αριδαίας Γιαννιτσών Σκύδρας Κουφαλίων
Ενορίες	140
Ναοί	266
Μονές	9
Μητροπολιτικός Ναός	Αγίας Σκέπης Εδέσσης
Ιεραρχία
Μητροπολίτης	Ιωήλ
Βοηθός Επίσκοπος	Επίσκοπος Αλμωπίας Στέφανος
Πρωτοσύγκελλος	Αρχιμανδρίτης Μάξιμος Χατζής
Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος	Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Ζουμής
Ιεροκήρυκες	2
Διάκονοι	3
Ιστοσελίδα
imepa.gr

Η Μητρόπολη αποτελείται από 140 ενορίες και 9 Ιερές Μονές, εκ των οποίων 4 ανδρικές και 5 γυναικείες.

Ιστορία

Κιονόκρανο στον βυζαντινό παλαιό μητροπολιτικό ναό Έδεσσας.

Το μητροπολιτικό μέγαρο

H επισκοπή Εδέσσης ιδρύθηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα και υπαγόταν στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Τον 7ο αι. (691-692) αναφέρεται ο πρώτος γνωστός επίσκοπος Εδέσσης Ισίδωρος, ο οποίος συμμετείχε στην Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο και υπογράφει ως «επίσκοπος Εδεσσηνών πόλεως».

Το 1767 η επισκοπή Εδέσσης προβιβάστηκε σε Μητρόπολη. Το 1789 ο μητροπολίτης Μελέτιος με πολλούς Εδεσσαίους συμμετείχε στην επανάσταση του Λευκαδίτη Λουδοβίκου (Λουίζη) Σωτήρη κατά τον 2ο Ρωσοτουρκικό πόλεμο^[2].

Σημαντική ήταν η συνεισφορά της Μητρόπολης και στον Μακεδονικό Αγώνα (τότε η Μητρόπολη ονομαζόταν Μητρόπολη Βοδενών). Από τον Οκτώβριο του 1937 μέχρι τον Αύγουστο του 1938 διετέλεσε Γραμματέας και Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Εδέσσης ο Κωνσταντινουπολίτης αρχιμανδρίτης Δημήτριος (Παπαδόπουλος), ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος Α΄.

Έπειτα από απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος στις 22 Ιουνίου 1967, η εκκλησιαστική περιφέρεια της Αλμωπίας ενσωματώθηκε στην Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης και Πέλλης από την Μητρόπολη της Φλώρινας και έτσι η Μητρόπολη της Έδεσσας μετονομάστηκε σε Ιερά Μητρόπολις Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας.

Επισκοπικός κατάλογος

Όνομα	Έτη	Σημειώσεις
Επίσκοποι Εδεσσηνών πόλεως / Βοδενών
Αντίγονος Α'	~ 325
Ισίδωρος Α'	691/692
Γερμανός η Γαβριήλ Α'	987 – 1014
Μιχαήλ Α'	~ 1230
Αντώνιος Α'	1368/1375
Χαρίτων Α'	~ 1585
Θεοφάνης Α'	~ 1600
Γρηγόριος Α'	1618 – 1619	αργότερα Λαρίσης
Ακάκιος Α'	~ 1624
Δανιήλ Α'	1630 – 1631
Μητροφάνης Α'	~ 1633
Διονύσιος Α'	~ 1640
Ιγνάτιος Α'	1653 – 1660
Αρσένιος Α'	~ 1668
Παρθενίας Α'	~ 1676
Νείλος Α'	1683 – 1684
Γερμανός Β'	1686 – 1705
Μητροφάνης Β'	1692 – 1719
Μητροφάνης Γ'[3]	1725 – 1744
Ιωσήφ Α΄	1740 – 1746
Γερμανός Γ΄	1752 – 1782
Μελέτιος Α΄	Απρίλιος 1782 – Αύγουστος 1790	καθαιρέθηκε λόγω οικονομικών ατασθαλειών, αργότερα Νεοκαισαρείας
Τιμόθεος A΄	29 Αυγούστου 1790 – 1821 †	από Ελευθερουπόλεως
Κύριλλος Α΄	1821 – Ιούλιος 1827	παραιτήθηκε
Μελέτιος Β΄	Ιούλιος 1827 – Ιανουάριος 1832 †	από Κορυτσάς
Ιωακείμ Α΄	1832 – Ιανουάριος 1840	κατόπιν Ικονίου
Μελέτιος Γ΄	Ιανουάριος 1840 – Μάρτιος 1848	κατόπιν Πισιδίας
Άνθιμος Α΄	Μάρτιος 1848 – 1 Φεβρουαρίου 1859 †
Νικόδημος Α΄ (Κωνσταντινίδης)	6 Φεβρουαρίου 1859 – 2 Απριλίου 1870	κατόπιν Προύσης
Αγαθάγγελος Α΄ (Παπαγρηγοριάδης)	2 Απριλίου 1870 – 18 Δεκεμβρίου 1875	κατόπιν Στρωμνίτσης
Ιερόθεος Α΄ (Τριανταφυλλίδης ή Χατζηπαπάς)	18 Δεκεμβρίου 1875 – 6 Απριλίου 1896 †	από Στρωμνίτσης
Νικόλαος Α΄ (Σακκόπουλος)	16 Απριλίου 1896 – 1 Μαΐου 1899	από Κίτρους, κατόπιν Αγκύρας
Νικόδημος Β΄ (Κομνηνός ή Ανδρέου)	1 Μαΐου 1899 – 29 Ιανουαρίου 1904	από Μυριοφύτου και Περιστάσεως, κατόπιν Βιζύης
Στέφανος Α΄ (Δανιηλίδης)	29 Ιανουαρίου 1904 – 13 Μαΐου 1910	από Μυρέων, κατόπιν Πελαγονίας
Τιμόθεος Β΄ (Λαμνής)	18 Μαΐου 1910 – 21 Ιουνίου 1912	από Μεσημβρίας, κατόπιν Φιλιππουπόλεως
Κωνστάντιος Α΄ (Ρούσης ή Καπιτζόγλου)	26 Ιουνίου 1912 – 13 Οκτωβρίου 1922	από Μογλενών, κατόπιν Βεροίας
Μητροπολίτες Εδέσσης και Πέλλης
Αγαθάγγελος Β΄ (Παπαναστασιάδης)	20 Οκτωβρίου 1922 – 5 Φεβρουαρίου 1924	από Σαράντα Εκκλησιών, κατόπιν Σισανίου
Κωνστάντιος Α΄ (Ρούσης ή Καπιτζόγλου)	5 Φεβρουαρίου 1924 – 5 Ιουνίου 1941	από Βεροίας, β΄ θητεία
Παντελεήμων Α΄ (Παπαγεωργίου)	24 Οκτωβρίου 1941 – 27 Μαρτίου 1951	κατόπιν Θεσσαλονίκης
Διονύσιος Β΄ (Παπανικολόπουλος)	25 Σεπτεμβρίου 1951 – 24 Ιανουαρίου 1967	από Ιερισσού
Μητροπολίτες Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας
Καλλίνικος (Πούλος)	25 Ιουνίου 1967 – 7 Αυγούστου 1984 †	ανακηρύχθηκε άγιος το 2020
Χρυσόστομος Α΄ (Κακουλίδης)	7 Οκτωβρίου 1984 – 20 Ιουλίου 2002 †
Ιωήλ Α΄ (Φραγκάκος)	15 Οκτωβρίου 2002 – σήμερα

Όρια Μητρόπολης

Αρχιερατική Περιφέρεια	Έδρα	Αριθμός Ενοριών	Εκκλησιαστική Υποδιαίρεση
Εδέσσης	Έδεσσα		Η Αρχιερατική Περιφέρεια Εδέσσης καλύπτει γεωγραφικά την πόλη της Ἔδεσσας και 21 χωριά του ομώνυμου δήμου: Αγία Φωτεινή, Άγιος Δημήτριος, Ἀγρας, Ἄρνισσα, Βρυττά, Δροσιά, Εκκλησιοχώρι, Καισαριανά, Καρυδιά, Κερασιά, Λύκοι, Μαργαρίτα, Μεσημέρι, Νησί, Ξανθόγεια, Παναγίτσα, Πλατάνη, Ριζάρι, Σάμαρι, Σωτήρα και Φλαμουριά.
Αριδαίας	Αριδαία		Η Αρχιερατική Περιφέρεια Αριδαίας καλύπτει γεωγραφικά την πόλη της Ἀριδαίας, 37 χωριά του δήμου Αλμωπίας: Αετοχώρι, Αλωρος, Αρχάγγελος, Άψαλος, Βορεινό, Γαρέφι, Δωροθέα, Εξαπλάτανος, Θεοδωράκι, Θηριόπετρα, Ίδα, Κορυφή, Κωνσταντία, Λαγκαδιά, Λουτράκι, Λυκόστομο, Μεγαπλάτανος, Μηλιά, Μοναστηράκι, Νεοχώρι, Νερόμυλοι, Νότια, Ξιφιανή, Όρμα, Περίκλεια, Πιπεριά, Πολυκάρπη, Πρόδρομος, Πρόμαχοι, Ριζοχώρι, Σαρακηνοί, Σωσάνδρα, Τσάκοι Υδραία, Φιλώτεια, Φούστανη και Χρυσή και την Κρανέα του δήμου Σκύδρας.
Γιαννιτσών	Γιαννιτσά		Η Αρχιερατική Περιφέρεια Γιαννιτσών καλύπτει γεωγραφικά την πόλη των Γιαννιτσών και 35 χωριά του δήμου Πέλλας: Άγιος Γεώργιος, Άγιος Λουκάς, Αγροσυκιά, Ακρολίμνη, Αμπελειές, Αξός, Αραβησσός, Αρχοντικό, Ασβεσταρείο, Αχλαδοχώρι, Γαλατάδες, Γυψοχώρι, Δαμιανό, Δροσερό, Δυτικό, Ελευθεροχώρι, Εσώβαλτα, Καρυώτισσα, Κρύα Βρύση, Κρώμνη, Λεπτοκαρυά, Λιπαρό, Μελίσσι, Μεσιανό, Νέα Πέλλα, Νέος Μυλότοπος, Πέλλα, Παλαιός Μυλότοπος, Παλαίφυτο, Παραλίμνη, Πενταπλάτανος, Πλαγιάρι, Ποντοχώρι, Σταυροδρόμι και Τριφύλλι.
Σκύδρας	Σκύδρα		Η Αρχιερατική Περιφέρεια Σκύδρας καλύπτει γεωγραφικά την κωμόπολη της Σκύδρας, 19 χωριά του ομώνυμου δήμου: Άνυδρο, Αρσένι, Άσπρο, Δάφνη, Καλή, Καλλίπολη Καλύβια, Λιποχώρι,Λουτροχώρι, Μάνδαλο, Μαυροβούνι, Νέα Ζωή, Πετρία, Πλεύρωμα, Προφήτης Ηλίας, Ριζό, Σανδάλι και Σεβαστιανά, την Λάκκα του δήμου Πέλλας και 7 χωριά του δήμου Νάουσας: Γιαννακοχώρι, Επισκοπή Νάουσας, Λευκάδια, Μαρίνα, Πολλά Νερά, Ροδοχώρι και Ροδακινιά.
Κουφαλίων και Χαλκηδόνος	Κουφάλια		Η Αρχιερατική Περιφέρεια Κουφαλίων και Χαλκηδόνος καλύπτει γεωγραφικά την κωμόπολη Κουφάλια του Νομού Θεσσαλονίκης, τα χωριά Άθυρα, Λιβαδίτσα και Ραχώνα του δήμου Πέλλας, πέντε χωριά του δήμου Χαλκηδόνος: Βαλτοχώρι, Ελεούσα, Λουδίας, Μικρό Μοναστήρι, Παρθένι και την κωμόπολη Χαλκηδόνα.

Ιερός Ναός Αγιών Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στο Μαυροβούνι

Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου στους Γαλατάδες

Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής στον Παλαιό Μυλότοπο

Ιερές Μονές

Στην Ιερά Μητρόπολη υπάγονται οι παρακάτω μονές:

Ανδρικές

• Ιερά Μονή Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ (Αριδαία) - Ηγούμενος: Ἐπιφάνιος Μανταζής
• Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Μαρίνα) - Ηγούμενος: Φιλόθεος Παπαδόπουλος
• Ιερά Μονή Προφήτου Ηλίου (Έδεσσα)
• Ιερά Μονή Αγίου Ἁγίας Παρασκευής (Γιαννιτσά) Σημείωση:Πλέον δεν λειτουργεί ως μοναστήρι

Γυναικείες

• Ιερά Μονή Ἁγ. Τριάδος Εδέσσης - Ηγουμένη: Φοίβη Θεοδοσίου
• Ιερά Μονή Υψώσεως Τιμίου Σταυρού Μεσημερίου
• Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Λάκκας Γιαννιτσών
• Ιερά Μονή Ἁγίου Ἱλαρίωνος Μογλενών, Πρόμαχοι Αριδαίας
• Ἡσυχαστήριον Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμά Κουφαλίων - Ηγουμένη: Ξένη Κωνσταντινίδου

Τοπικοί άγιοι

• Αγία Χρυσή η νεομάρτυς, μαρτυρήσασα το 1795 εις Χρυσήν Αλμωπίας (13 Οκτωβρίου)
• Αγία Βάσσα η Εδεσσαία και τα τρία τέκνα αυτής, Θεόγνιος, Αγάπιος και Πιστός μαρτυρήσαντες εν Προποντίδα το 304. (21 Αυγούστου)
• Αγία Παρθένα η Εδεσσαία, μαρτυρήσασα εις Έδεσσαν το 1373. (Κυριακή μετά τα Φώτα)
• Άγιος Ιλαρίων Επίσκοπος Μογλενών, ακμάσας περί το 1200. (21 Οκτωβρίου)
• Άγιος Καλλίνικος Μητροπολίτης Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας (+1984). (8 Αυγούστου)(15 Οκτωβρίου ανακομιδή των λειψάνων)

Εορτές

• 1η Ιουλίου, Αγίων Αναργύρων, στον Μητροπολιτικό ναό Έδεσσας.
• 29η Ιουνίου, Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στον ομώνυμο ναό Γιαννιτσών.
• 26η Ιουλίου, Αγίας Παρασκευής , Χρύσας Αριδαίας Δήμου Αλμωπίας στον ομώνυμο ναό του κοινοτικού διαμερίσματος Χρύσας.
• 13η Οκτωβρίου, Αγίας νεομάρτυρος Χρυσής, στον ομώνυμο ναό εις Χρυσήν Αλμωπίας.
• 8η Αυγούστου, Αγίου Καλλινίκου Μητροπολίτου Εδέσσης, στον Μητροπολιτικό ναό Έδεσσας.
• 15η Οκτωβρίου, ανακομιδή λειψάνων Αγίου Καλλινίκου Μητροπολίτου Εδέσσης, στον Μητροπολιτικό ναό Έδεσσας.
• 21η Οκτωβρίου, Αγίου Ἱλαρίωνος επισκόπου Μογλενών, στην ομώνυμη Ιερά Μονή στους προμάχους Αλμωπίας.
• 21η Αυγούστου, Αγίας Βάσσης της Εδεσσαίας και των τριών τέκνων αυτής, στον ομώνυμο ναό της Έδεσσας.

Προσκυνήματα

• Αγίου Παντελεήμονος - Δαμιανό Πέλλας

Το 2023 εγκαινιάσθηκε στο καππαδοκικό χωρίο Δαμιανό Πέλλας ο Ναός του Αγίου Παντελεήμονος ως αντίγραφο και σε ανάμνηση του ομωνύμου ιστορικού ναού στην Αριανζό (Σιβριχισάρ) της Καππαδοκίας (5ος αι./Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς), που ονομάζεται «Κόκκινη Εκκλησία» λόγω της κατασκευής του από πέτρες με κόκκινη απόχρωση.^[4]

• Ιερό Ίδρυμα Ελλήνων Ανατολικής Ρωμυλίας - Η Αγία Τριάδα

Στη Λιβαδίτσα κτίσθηκε και λειτουργεί το προσκύνημα Ιερό Ίδρυμα Ελλήνων Ανατολικής Ρωμυλίας - Η Αγία Τριάδα όπου εγκαταστάθηκε η εικόνα της Αγίας Τριάδος που μεταφέρθηκε το 1990 από το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας του Καβακλίου.^[5][6]