Στη Ζάμπια διεξάγονται γενικές εκλογές, για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας που είναι αρχηγός κράτους και αρχηγός κυβέρνησης, όπως και για Κοινοβούλιο. Η θητεία του Προέδρου είναι πενταετής και διορίζει το υπουργικό συμβούλιο. Το Κοινοβούλιο αποτελείται από 150 μέλη και ασκεί τη νομοθετική εξουσία. Οι βουλευτές εκλέγονται με άμεση καθολική ψηφοφορία για πενταετή θητεία. Η χώρα είναι πολυκομματική δημοκρατία.
Πρόσφατες προεδρικές εκλογές (2021)
1968
Οι πρώτες γενικές εκλογές μετά την ανεξαρτησία της χώρας έγιναν στις 19 Νοεμβρίου 1968. Στις προεδρικές εκλογές η συμμετοχή ήταν 87,1%.[1] Η προεκλογική εκστρατεία επισκιάστηκε από βίαια επεισόδια, με τα μέλη του Ενωμένου Κόμματος Εθνικής Ανεξαρτησίας (UNIP) να εμποδίζουν τους υποψηφίους του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου της Ζάμπιας στη Βόρεια Επαρχία και στην Επαρχία Λουαπούλα από το να καταθέσουν τα έγγραφα υποψηφιότητας, με αποτέλεσμα 30 υποψήφιοι του UNIP να κατέλθουν χωρίς αντίπαλο.[2]
| Κόμμα | Ψήφοι | % | Έδρες |
|---|---|---|---|
| Κένεθ Καούντα | Ενωμένο Κόμμα Εθνικής Ανεξαρτησίας | 1.079.970 | 81,8 |
| Χάρι Ενκούμπουλα | Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο της Ζάμπιας | 240.017 | 18,2 |
| Άκυρα/λευκά | 63.490 | - | |
| Σύνολο | 1.383.477 | 100 | |
| Πηγή: Nohlen et al. | |||
1973
Το 1972 η Ζάμπια έγινε μονοκομματικό κράτος, με αποτέλεσμα μοναδικό κόμμα που έλαβε μέρος στις γενικές εκλογές στις 5 Δεκεμβρίου 1973 να είναι το UNIP. Ο υποψήφιος του κόμματος, Κένεθ Καούντα επανεξελέγη πρόεδρος με ποσοστό 88,8% των ψήφων και με συμμετοχή 39% από τους 1.746.107 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους για τις προεδρικές εκλογές.[1]
| Επιλογή (ναι/όχι για τον Κένεθ Καούντα- μοναδικό υποψήφιο) | Ψήφοι | % |
|---|---|---|
| Ναι | 581.245 | 88,8 |
| Όχι | 73.115 | 11,2 |
| Άκυρα/λευκά | 34.326 | - |
| Σύνολο | 688.686 | 100 |
| Πηγή: Nohlen et al. | ||
1978
Οι γενικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 12 Δεκεμβρίου 1978 και ξανά μοναδικό κόμμα που έλαβε μέρος ήταν το UNIP, με τον πρόεδρο Κένεθ Καούντα να επανεκλέγεται με ποσοστό 80,7% των ψήφων. Η συμμετοχή ήταν 66,7% στις προεδρικές εκλογές.
| Επιλογή | Ψήφοι | % |
|---|---|---|
| Ναι | 1.026.127 | 80,7 |
| Όχι | 244.719 | 19,3 |
| Άκυρα/λευκά | 44.763 | - |
| Σύνολο | 654.360 | 100 |
| Πηγή: Nohlen et al. | ||
1983
Ο μοναδικός υποψήφιος των εκλογών, Κένεθ Καούντα επανεκλέχθηκε (με ποσοστό συμμετοχής 65,5%) στις προεδρικές εκλογές στις 27 Οκτωβρίου 1983 με ποσοστό 95,4%.[3]
1988
Στις 26 Οκτωβρίου 1988 διεξήχθησαν οι τελευταίες γενικές εκλογές πριν την αλλαγή του πολιτεύματος από μονοκομματική δημοκρατία σε πολυκομματική. Ο μοναδικός υποψήφιος, Καούντα, επανεξελέγη με ποσοστό 95,5% των ψήφων και με συμμετοχή της τάξης του 58,8%.[4]
1991
Οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές από το 1968 έγιναν στις 31 Οκτωβρίου 1991. Στις προεδρικές εκλογές ο Κένεθ Καούντα ηττήθηκε από τον υποψήφιο του Κινήματος για Πολυκομματική Δημοκρατία Φρέντερικ Τσιλούμπα, ο οποίος έλαβε ποσοστό 75,76% έναντι 24,24% για τον Καούντα. Η συμμετοχή ήταν 45%.[5]
1996
Γενικές εκλογές έγιναν στις 18 Νοεμβρίου 1996 με το UNIP να μην συμμετέχει σε ένδειξη διαμαρτυρίας στις πρόσφατες τροποποιήσεις στο σύνταγμα.Μία από αυτές ήταν το απαιτούμενο να είναι και οι δύο γονείς του υποψηφίου στις προεδρικές εκλογές από τη Ζάμπια. Οι γονείς του Καούντα ήταν από το Μαλάουι και αυτός ήταν ο λόγος που θεωρήθηκε ότι οι τροποποιήσεις στόχευαν στον αντίπαλο του Τσιλούμπα, ο οποίος επανεκλέχθηκε πρόεδρος με ποσοστό 72,5%. Η συμμετοχή διαμορφώθηκε στο 58%.[6]
2001
Στις προεδρικές εκλογές που έγιναν μαζί με τις βουλευτικές στις 27 Δεκεμβρίου 2001 κέρδισε ο υποψήφιος του Κινήματος για Πολυκομματική Δημοκρατία, Λεβί Μουαναγουάσα με ποσοστό 28,69% επικρατώντας 10 ακόμα υποψηφίων και ορκίστηκε Πρόεδρος στις 2 Ιανουαρίου 2002, ενώ η Αντιπολίτευση κατήγγειλε νοθεία. Σύμφωνα με τους εκλογικούς παρατηρητές, νικητής των εκλογών ήταν στην πραγματικότητα το UNIP.[7] Αμφότεροι οι εθνικοί και οι διεθνείς επόπτες των εκλογών ανέφεραν σοβαρές παρατυπίες τόσο κατά την εκστρατεία όσο και κατά την ημέρα της ψηφοφορίας, άνιση κάλυψη των εκλογών από τα ΜΜΕ, κακή χρήση των δημόσιων πόρων προς όφελος του Κινήματος για Πολυκομματική Δημοκρατία, όπως και λάθη στην εγγραφή των ψηφοφόρων στους εκλογικούς καταλόγους. Η αντιπολίτευση προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο παραδέχθηκε τα λάθη στις εκλογές, ωστόσο απέρριψε την προσφυγή κατά της εκλογής του Μουαναγουάσα.[8]
2006
Οι επόμενες γενικές εκλογές διενεργήθηκαν στις 28 Σεπτεμβρίου 2006. Πρόεδρος επανεκλέχθηκε με ποσοστό συμμετοχής 70,77% ο Λεβί Μουαναγουάσα, ο οποίος συγκέντρωσε το 43% των ψήφων έναντι 29,4 για τον υποψήφιο του Πατριωτικού Μετώπου, Μάικλ Σάτα.[9] Συνολικά πήραν μέρος στις εκλογές 5 υποψήφιοι.[10] Ο Μουαναγουάσα ορκίστηκε για νέα θητεία στις 3 Οκτωβρίου.[11]
2008
Ο πρόεδρος Μουανγουάσα πέθανε εν ενεργεία και για πρώτη φορά διεξήχθησαν προεδρικές εκλογές χωρίς να διεξαχθούν και βουλευτικές, στις 30 Οκτωβρίου 2008. Νέος πρόεδρος εξελέγη ο Ρουπία Μπάντα, επικρατώντας με 40,09% του υποψηφίου της Αντιπολίτευσης, Μάικλ Σάτα , ο οποίος συγκέντρωσε 38,13%. Ο Σάτα κατήγγειλε νοθεία.[12] και τρομοκράτηση των ψηφοφόρων από τις δυνάμεις ασφαλείας.[13] Τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν την 1η Νοεμβρίου με καταμετρημένες 148 εκλογικές περιφέρειες έφεραν ξανά τον Μπάντα να προηγείται με 40% έναντι 38,5% για το Σάτα.[14] Η Αντιπολίτευση δεν έκανε δεκτό το αποτέλεσμα και απείλησε με προσφυγή στα δικαστήρια.[15] Στις 2 Νοεμβρίου επιβεβαιώθηκε η οριακή νίκη του Μπάντα,με την ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων.[16] Ο Μπάντα ορκίστηκε και ανέλαβε καθήκοντα την ίδια ημέρα, χρησιμοποιώντας την περίσταση για να απευθύνει κάλεσμα για ενότητα. Οι υποστηρικτές του Σάτα πρωταγωνίστησαν σε επεισόδια στη Λουσάκα και στην πόλη Κίτουε, την 1η και στις 2 Νοεμβρίου. Το Ίδρυμα για την Πρόοδο της Δημοκρατίας, μια μη κυβερνητική οργάνωση , προέβη σε αυτόνομη καταμέτρηση των ψήφων και τα αποτελέσματά του ήταν ίδια με τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν από την Εφορευτική Επιτροπή.
2011
Στις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 20 Σεπτεμβρίου 2011 εξελέγη πρόεδρος ο Μάικλ Σάτα , ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα 3 ημέρες μετά. Την ίδια ημέρα εξελέγη και το Κοινοβούλιο.[17] Προεκλογικά σημειώθηκαν επεισόδια βίας.
2015
Επαναληπτικές προεδρικές εκλογές διεξήχθησαν στις 20 Ιανουαρίου 2015, έπειτα από το θάνατο του προέδρου Μάικλ Σάτα.[18] Είναι οι δεύτερες εκλογές στην ιστορία της χώρας που διεξάγονται για την εκλογή προέδρου λόγω θανάτου του προηγούμενου εν ενεργεία.
2016
1926-1954
Οι πρώτες εκλογές στη Βόρεια Ροδεσία, όπως ονομαζόταν τότε η Ζάμπια, διεξήχθησαν το 1926 για 5 έδρες στο Νομοθετικό Συμβούλιο. Ακολούθησαν οι βουλευτικές εκλογές στις 31 Αυγούστου 1929 με τις έδρες του Νομοθετικού Συμβουλίου να αυξάνονται από 5 σε 7.[19] Η πρώτη συνεδρίαση του συμβουλίου με τη νέα του σύνθεση έγινε στις 8 Νοεμβρίου. Οι επόμενες εκλογές έγιναν τα έτη 1938, 1941, 1944, 1948 και 1951. Στις 18 Φεβρουαρίου 1954 τις εκλογές κέρδισε το Κόμμα της Ομοσπονδίας κερδίζοντας 10 επί συνόλου 12 εδρών στο Νομοθετικό Συμβούλιο.[20]
1959
Οι επόμενες γενικές εκλογές στη Βόρεια Ροδεσία διεξήχθησαν στις 20 Μαρτίου 1959, παρότι σε δύο εκλογικές περιφέρειες η ψηφοφορία δεν έγινε ως τις 9 Απριλίου.[21] Το Ενωμένο Κόμμα Ομοσπονδίας (UFP) κέρδισε τις εκλογές με 13 από τις συνολικά 22 έδρες που αναδείχθηκαν με εκλογές στο Νομοθετικό Συμβούλιο.[22] Ήταν οι πρώτες εκλογές που έγιναν με βάση το σύνταγμα Λένοξ-Μπόιντ. [23]
| Κόμμα | Τακτικές έδρες | Ειδικές έδρες | Έδρες για μαύρους | Έδρες για λευκούς | Σύνολο εδρών | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ψήφοι | % | Έδρες | Ψήφοι | % | Έδρες | Ψήφοι | % | Έδρες | Ψήφοι | % | Έδρες | ||
| Ενωμένο Κόμμα Ομοσπονδίας | 11 | 0 | 2 | 0 | 13 | ||||||||
| Κόμμα Επικράτειας | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | ||||||||
| Κόμμα Κεντρικής Αφρικής | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | ||||||||
| Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο της Βόρειας Ροδεσίας | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | ||||||||
| Άγνωστο | – | – | 0 | – | – | 4 | – | – | 0 | – | – | 2 | 6 |
| Σύνολο | 12 | 6 | 2 | 2 | 22 | ||||||||
| Πηγή: The Times[22] | |||||||||||||
1962-1964
Οι επόμενες βουλευτικές εκλογές έγιναν σε δύο φάσεις, τον Οκτώβριο και το Δεκέμβριο του 1962.Επί συνόλου 45 εδρών, το κόμμα των λευκών Ενωμένο Κόμμα Ομοσπονδίας κέρδισε 16 έδρες, το Ενωμένο Κόμμα Εθνικής Ανεξαρτησίας 14 έδρες και το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο της Βόρειας Ροδεσίας 7 έδρες.[24] Παρότι ο ηγέτης του ANC Χάρι Ενκούμπουλα είχε συνάψει μια μυστική εκλογική συμφωνία με το UFP, αποφάσισε να προσχωρήσει στο UNIP προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση.' Οι εκλογές του 1964 έγιναν στις 20 και στις 21 Ιανουαρίου. Υπήρχαν 2 λίστες με ψηφοφόρους, μία για το Νομοθετικό Συμβούλιο, που εξέλεξε 65 έδρες και μία άλλη, εφεδρική, που εξέλεξε 10. Στην κύρια λίστα ψήφισαν οι μαύροι, ενώ οι λευκοί ψήφισαν στην εφεδρική λίστα, με τις υπόλοιπες εθνοτικές ομάδες να έχουν δικαίωμα επιλογής λίστας.[25] Το UNIP κέρδισε τις εκλογές με 55 έδρες από την κοινή λίστα και τον ηγέτη του, Κένεθ Καούντα να γίνεται πρωθυπουργός και να οδηγεί τη χώρα στην ανεξαρτησία τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Η συμμετοχή ήταν 94,8% για την κύρια λίστα και 74,1% για την εφεδρική λίστα.[26]
1968
Οι πρώτες μετά την ανεξαρτησία βουλευτικές εκλογές έγιναν στις 19 Νοεμβρίου 1968, μαζί με τις προεδρικές. Το μοναδικό κόμμα στο οποίο επιτράπηκε να συμμετέχει με υποψηφίους του στις εκλογές, το Ενωμένο Κόμμα Εθνικής Ανεξαρτησίας κέρδισε τις 81 επί συνόλου 105 εδρών στην Εθνοσυνέλευση. Η συμμετοχή ήταν 82,5% στις βουλευτικές εκλογές.[3]
| Κόμμα | Ψήφοι | % | Έδρες |
|---|---|---|---|
| Ενωμένο Εθνικό Κόμμα Ανεξαρτησίας | 657.764 | 73,2 | 81 |
| Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο της Ζάμπιας | 228.277 | 25,4 | 23 |
| Ανεξάρτητοι | 12.619 | 1,4 | 1 |
| Άκυρα/λευκά | 63.490 | - | - |
| Διορισμένοι από τον πρόεδρο | - | - | 5 |
| Σύνολο | 962.150 | 100 | 110 |
| Πηγή: African Elections Database | |||
1973
Το UNIP κέρδισε και τις 125 έδρες της Εθνοσυνέλευσης στις βουλευτικές εκλογές του 1973, οι οποίες διεξήχθησαν ταυτόχρονα με τις προεδρικές εκλογές εκείνης της χρονιάς, με ποσοστό συμμετοχής 33%.[3][27] Συνολικά 532 ήταν οι υποψήφιοι βουλευτές.
1978
Οι εκλογές του 1978 έγιναν ξανά με τη Ζάμπια να αποτελεί μονοκομματικό κράτος, με το UNIP να κερδίζει όλες τις 125 έδρες στην Εθνοσυνέλευση, ενώ το ποσοστό συμμετοχής ήταν γύρω στο 65% στις βουλευτικές εκλογές.[28]
1983
Στις βουλευτικές εκλογές που έγιναν μαζί με τις προεδρικές το 1983, το UNIP κέρδισε ξανά και τις 125 έδρες στην Εθνοσυνέλευση, με τη συμμετοχή να διαμορφώνεται γύρω στο 63%.[29]
1988
Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές με το μονοκομματικό καθεστώς έγιναν το Σεπτέμβριο του 1988, μαζί με τις προεδρικές. Η συμμετοχή ήταν γύρω στο 60% και εξελέγησαν και πάλι όλοι οι 125 υποψήφιοι του μοναδικού κόμματος που επιτράπηκε να πάρει μέρος στις εκλογές, του UNIP.[4]
1991
Στις πρώτες πολυκομματικές εκλογές από το 1968, που έγιναν τον Οκτώβριο του 1991, το κυβερνών κόμμα UNIP ηττήθηκε και στις βουλευτικές εκλογές (έχασε και στις παράλληλες προεδρικές). Επί συνόλου 158 εδρών, το Κίνημα για Πολυκομματική Δημοκρατία του νικητή των προεδρικών εκλογών, Φρέντερικ Τσιλούμπα, κέρδισε 125 έδρες έναντι 25 για το UNIP. [5]
1996
Οι βουλευτικές εκλογές που έγιναν στις 18 Νοεμβρίου 1996 παράλληλα με τις προεδρικές, έδωσαν τη νίκη στο Κίνημα για Πολυκομματική Δημοκρατία, με 131 έδρες με 10 έδρες να πηγαίνουν στους ανεξάρτητους και 2 στο Δημοκρατικό Κογκρέσο της Ζάμπιας.[6]
2001
Το κυβερνών Κίνημα για Πολυκομματική Δημοκρατία κέρδισε 69 έδρες στην Εθνοσυνέλευση έπειτα από τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του Δεκεμβρίου του 2001.[30] Το Ενωμένο Κόμμα για την Εθνική Ανάπτυξη κέρδισε 49 έδρες επί συνόλου 159 εδρών.
2006
Βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν το Σεπτέμβριο του 2006. Το κυβερνών κόμμα του προέδρου Μουαναγουάσα (Κίνημα για Πολυκομματική Δημοκρατία) κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών στο Κοινοβούλιο, με 75 έδρες επί συνόλου 159.[31]
2011
Μαζί με τις προεδρικές εκλογές του 2011 διεξήχθησαν και οι βουλευτικές στις 20 Σεπτεμβρίου.
2016
Μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί δύο δημοψηφίσματα στη Ζάμπια, το 1969 και το 2016.
2016
1969
Στις 17 Ιουνίου 1969 διεξήχθη συνταγματικό δημοψήφισμα, με το οποίο τέθηκε η πρόταση για αναθεώρηση του συντάγματος με την απαλοιφή του απαιτούμενου για μελλοντικές αναθεωρήσεις στις προτάσεις που αφορούν την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων με το να πηγαίνουν σε δημοψήφισμα. Η αντιπρόταση ήταν να απαιτείται μόνο η πλειοψηφία των 2/3 στην Εθνοσυνέλευση.[32] Το 85% των ψηφισάντων ενέκρινε την αλλαγή του συντάγματος. Η συμμετοχή ήταν 69,5%.
| Επιλογή | Ψήφοι | % |
|---|---|---|
| Υπέρ | 904.337 | 85,02 |
| Κατά | 159.348 | 14,98 |
| Άκυρα/λευκά | 39.667 | - |
| Σύνολο | 898.660 | 100 |
| Πηγή: African Elections Database | ||
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
