Δημήτριος Β΄ Νικάτωρ

Ο Δημήτριος Β' Νικάτωρ ήταν αυτοκράτορας της Δυναστειας των Σελευκιδών, βασιλέων της Συρίας κατά την ελληνιστική περίοδο. Ήταν γιος του Δημητρίου Α' Σωτήρα και πιθανώς της Λαοδίκης Ε' και κυβέρνησε σε δύο περιόδους: από το 146 μέχρι το 139 π.Χ. και κατόπιν από το 129 μέχρι το 125 π.Χ.

Δημήτριος Β΄
Νόμισμα με τη μορφή του Δημητρίου Β΄
Ηγεμόνας της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών
Περίοδος	146 - 139 π.Χ.
Προκάτοχος	Αλέξανδρος Α΄
Διάδοχος	Αντίοχος Στ΄[σ 1] Διόδοτος Τρύφων[σ 1]
Περίοδος	129 - 125 π.Χ.
Προκάτοχος	Αντίοχος Στ΄
Διάδοχος	Κλεοπάτρα Θεά Αντίοχος Η΄
Θάνατος	125 π.Χ.
Σύζυγος	Κλεοπάτρα Θεά Ροδογύνη
Επίγονοι	Από την Κλεοπάτρα Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ ανώνυμη κόρη Αντίοχος Η' Γρυπός
Οίκος	Σελευκιδών
Πατέρας	Δημήτριος Α' Σωτήρ
Μητέρα	Λαοδίκη Ε' της Συρίας (?)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Άνοδος στον Θρόνο

Νόμισμα με τη μορφή του Δημητρίου Β' Νικάτορος. Στην πίσω όψη ο Δίας κρατά μία Νίκη. Αναγράφεται στα ελληνικά ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΘΕΟΥ ΝΙΚΑΤΟΡΟΣ (129–128 π.Χ.)

Δύο χρόνια μετά την άνοδό του στον θρόνο των Σελευκίδων, ο Αλέξανδρος Α' Βάλας, που είχε εκθρονίσει τον Δημήτριο Α' Σωτήρα, αποδείχτηκε κακός ηγέτης και δυσαρέστησε τους συμμάχους του. Έτσι ήρθε στο προσκήνιο νέος υποψήφιος για τον θρόνο, ο μικρός σε ηλικία Δημήτριος, γιος του Δημητρίου Α'. Ο τελευταίος είχε καταφύγει στην Κρήτη μαζί με τον αδελφό του, τον Αντίοχο.

Βλέποντας την απειλή για εισβολή της Συρίας από τον Βορρά, ο πεθερός του Αλεξάνδρου Βάλα και φαραώ της Αιγύπτου, ο Πτολεμαίος Στ' Φιλομήτωρ, πέρασε με ισχυρή δύναμη τα σύνορα φτάνοντας μέχρι την Πτολεμαΐδα το 148 π.Χ. Εκεί γλίτωσε από μια απόπειρα δολοφονίας την οποία απέδωσε στον Αλέξανδρο Βάλα και τον θεώρησε από κει κι έπειτα εχθρό. Ανακτώντας την κόρη του, Κλεοπάτρα Θεά, τη βασίλισσα της Συρίας, τη μεταβίβασε στον νεαρό Δημήτριο. Η Αντιόχεια έδιωξε τον Αλέξανδρο, που διέφυγε στην Κιλικία και ο Πτολεμαίος Φιλομήτωρ μπήκε στη μεγάλη πόλη το 145 π.Χ. Ο λαός της πόλης, που δεν ήθελε ούτε τον Αλέξανδρο ούτε τον Δημήτριο για ηγεμόνα, τον παρακάλεσε να φορέσει το στέμμα της Συρίας μαζί με αυτό της Αιγύπτου. Ωστόσο, με τη σκιά της Ρώμης πάνω από τον κόσμο, η οποία δεν θα ανεχόταν ένα ενοποιημένο ελληνιστικό βασίλειο, εκείνος υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός για να αποδεχτεί την πρόταση. Έπεισε τον λαό να δεχτεί τον νεαρό Δημήτριο στον θρόνο των προγόνων του, με ανταμοιβή φυσικά να επιστρέψει η Κοίλη Συρία στα χέρια των Πτολεμαίων. Λίγο αργότερα, οι Αιγύπτιοι νίκησαν τις δυνάμεις του Αλεξάνδρου Βάλα, ο οποίος και πέθανε στα χέρια μιας φυλής Ναβαταίων Αράβων.

Απώλεια της Εξουσίας

Ωστόσο, ο Δημήτριος δεν ήταν λαοφιλής βασιλιάς. Οι Σύροι έτρεφαν ελάχιστο σεβασμό για τον νεαρό, που κέρδισε δύναμη χάρη στην Αίγυπτο και τους Κρήτες μισθοφόρους. Μετά τον θάνατο του Πτολεμαίου Στ' τα αιγυπτιακά στρατεύματά αποχώρησαν και έτσι ο Δημήτριος παρέμεινε μόνος ηγεμόνας των Σελευκιδών. Φασαρίες, όμως, δεν άργησαν να ξεσπάσουν. Η παρουσία των στρατιωτών από την Κρήτη, οδήγησε τους κατοίκους της Αντιόχειας σε επανάσταση, και μόνο μετά από άγριες σφαγές επανήλθε η τάξη. Λίγο αργότερα, ο στρατηγός Διόδοτος κατέκτησε την πρωτεύουσα και επέβαλε τον προστατευόμενό του, Αντίοχο Στ' Διόνυσο, τον γιο του Αλέξανδρου Βάλα που ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία, ως βασιλιά. Ο Δημήτριος απέτυχε να ανακτήσει την πόλη, ωστόσο διασώθηκε χάρις σε κάποιους στρατιώτες από την Ιουδαία και εγκαταστάθηκε στη Σελεύκεια.

Κατά τη διάρκεια της ταραγμένης αυτής περιόδου, η Παρθία πραγματοποίησε εχθρικές κινήσεις προς το κράτος των Σελευκιδών, κατακτώντας τη Μηδία. Ο Δημήτριος αναγκάστηκε να καταφύγει στη δράση. Προέλασε ενάντια στον Μιθριδάτη Α', βασιλιά της Παρθίας και αρχικά είχε επιτυχίες. Το 142 π.Χ. ο Δημήτριος αναγνώρισε τον Σίμωνα ως Αρχιερέα της Ιερουσαλήμ και απέσυρε τους στρατιώτες του από την πόλη, αναγνωρίζοντας την de facto ανεξαρτησία της Ιουδαίας. Τον Ιούλιο του επόμενου χρόνου, η Σελεύκεια, πρωτεύουσα της Βαβυλωνίας έπεσε στα χέρια των Πάρθων και του Μιθριδάτη. Το καλοκαίρι του 140 π.Χ. ο Διόδοτος, θανάτωσε τον νεαρό του προστατευόμενο, τον Αντίοχο Στ', διεκδικώντας τον θρόνο για τον εαυτό του, με την επωνυμία Διόδοτος Τρύφων. Ωστόσο απέτυχε να κερδίσει την αναγνώριση του ρωμαϊκού κράτους. Το 139 π.Χ. στην κατοχή της Παρθίας περνούν και τα Σούσα, στο Ελάμ, ενώ το καλοκαίρι του επόμενου χρόνου ο ίδιος ο Δημήτριος Β' συλλαμβάνεται αιχμάλωτος.

Η βαβυλωνιακή επαρχία των Σελευκιδών είχε ήδη περάσει στα χέρια της Παρθίας, αλλά στη Συρία η θέση της Δυναστείας ισχυροποιήθηκε υπό τον Αντίοχο Ζ' Σιδήτη, τον νεότερο αδελφό του Δημητρίου, ο οποίος επίσης παντρεύτηκε την Κλεοπάτρα Θεά. Ο τελευταίος ανέτρεψε τον Διόδοτο, ο οποίος και αυτοκτόνησε στην Απάμεια. Ανάμεσα στα πιο αξιοσημείωτα γεγονότα κατά την περίοδο της βασιλείας του Αντίοχου (138 – 129 π.Χ.) ήταν η πολιορκία της Ιερουσαλήμ, ο θάνατος του Μιθριδάτη και η διαδοχή του από τον Φραάτη Β΄, καθώς και το ξέσπασμα εμφύλιου πολέμου στο πτολεμαϊκό βασίλειο ανάμεσα στον Πτολεμαίο Η' Φύσκονα και την αδελφή του (και μητέρα της Κλεοπάτρας Θεάς), την Κλεοπάτρα Β'. Το 130 π.Χ. ο Αντίοχος έχει στρατιωτικές επιτυχίες απέναντι στους Πάρθους, διώχνοντας τους από τη Βαβυλωνία και τη Μηδία. Ωστόσο τελικά γνώρισε την ήττα και αυτοκτόνησε το καλοκαίρι του 129 π.Χ.

Αιχμαλωσία

Ο Μιθριδάτης όλο αυτό το διάστημα κράτησε τον Δημήτριο ζωντανό και τον πάντρεψε με μία πριγκίπισσα που ονομαζόταν Ροδογύνη, με την οποία πιθανώς απέκτησε και παιδιά. Την κόρη του νυμφεύθηκε ο διάδοχος του Μιθριδάτη, ο Φραάτης Β'. Εντούτοις, ο Δημήτριος προσπάθησε δύο φορές να δραπετεύσει από το μέρος που βρισκόταν στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας, την πρώτη από τις οποίες με τη βοήθεια του φίλου του Καλλίμανδρου, που κινδύνεψε για να σώσει τον βασιλιά: ταξίδεψε ινκόγνιτο μέσα στη Βαβυλωνία και στην Παρθία. Όταν οι δύο φίλοι αιχμαλωτίστηκαν, ο βασιλιάς των Πάρθων δεν τιμώρησε τον Καλλίμανδρο αλλά τον αντάμειψε για την αφοσίωσή του στον Δημήτριο. Τη δεύτερη φορά που ο Δημήτριος αποπειράθηκε να δραπετεύσει χωρίς επιτυχία, ο Μιθριδάτης θέλησε να τον ταπεινώσει δίνοντάς του ένα ζευγάρι χρυσά ζάρια, υπονοώντας έτσι ότι ο Δημήτριος ήταν ένα ανήσυχο παιδί που είχε ανάγκη από παιχνίδια. Για πολιτικούς όμως λόγους, οι Πάρθοι φέρθηκαν ευγενικά στον Δημήτριο.

Το 130 π.Χ. ο Αντίοχος Σιδήτης ένιωσε αρκετά ισχυρός ώστε να προελάσει επιτεθεί στην Παρθία και είχε στην αρχή μεγάλες επιτυχίες. Ο Φραάτης Β' τότε απελευθέρωσε τον Δημήτριο, ελπίζοντας πως τα δύο αδέλφια θα ξεκινούσαν εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο, ο Σιδήτης ηττήθηκε λίγο μετά και τα δύο αδέλφια δεν συναντήθηκαν ποτέ. Οι Πάρθοι καταδίωξαν τον Δημήτριο, αλλά εκείνος κατάφερε να επιστρέψει με ασφάλεια στη Συρία επανακτώντας τον θρόνο και τη βασίλισσά του. Το βασίλειό του όμως είχε περιοριστεί σημαντικά εδαφικά και πλέον περιελάμβανε μονάχα τη Συρία και την Κιλικία.

Δεύτερη Βασιλεία και Θάνατος

Ωστόσο, το Βασίλειο της Σελευκιδών ήταν παρά μια σκιά της προγενέστερης δόξας του και ο Δημήτριος δυσκολευόταν να κυβερνήσει ακόμη και τη Συρία. Η ανάμνηση της σκληρής συμπεριφοράς του και της ντροπιαστικής του ήττας ενέπνεαν μίσος στους υπηκόους του. Η Βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Β', μητέρα της συζύγου του, παρέδωσε ολόκληρο στρατό στον Δημήτριο ελπίζοντας να τον εμπλέξει στον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο, ανάμεσα σε εκείνη και τον αδελφό της και φαραώ Πτολεμαίο Η' Φύσκονα. Εντούτοις αυτό μόνο περισσότερα βάσανα του έφερε. Οι στρατιώτες του τον εγκατέλειψαν και ο Πτολεμαίος υποστήριξε έναν νέο σφετεριστή του θρόνου, τον Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα.

Το 125 π.Χ. ο Δημήτριος ηττήθηκε σε μια μάχη κοντά στη Δαμασκό και έχασε τη ζωή του σε ένα πλοίο κοντά στην Τύρο, μετά την εγκατάλειψή του από την Κλεοπάτρα Θεά. Ο σκληρός θάνατός του – αιχμαλωτίστηκε και ίσως βασανίστηκε – ήταν ένας επιτάφιος αντάξιος των ατυχιών που αντιμετώπισε στα χρόνια της βασιλείας του. Τον διαδέχτηκε η σύζυγός του και έπειτα δύο από τους γιους τους, ο Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ και ο Αντίοχος Η' Γρυπός.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός
	Γέννηση του Δημητρίου Β' Νικάτορος, γιου του Δημητρίου Α' Σωτήρα και της Λαοδίκης Ε'.
π.152 π.Χ.	Ο Δημήτριος και ο αδελφός του Αντίοχος απομακρύνονται από τον πατέρα τους για ασφάλεια καθώς εμφανίζονται πολιτικές αναταραχές στον ορίζοντα.
150 π.Χ.	Ο Αλέξανδρος Α' Βάλας, εκθρονίζει τον Δημήτριο Α' Σωτήρα.
	Ο φαραώ της Αιγύπτου, ο Πτολεμαίος Στ' Φιλομήτωρ, πέρασε με ισχυρή δύναμη τα σύνορα, και έχοντας υποστεί απόπειρα δολοφονίας από τον παλαιό του σύμμαχο Αλέξανδρο, υποστηρίζει πλέον τον νεαρό Δημήτριο στις προσπάθειες ανάκτησης του θρόνου του πατέρα του.
	Η Κλεοπάτρα Θεά, πρώην βασίλισσα του Αλεξάνδρου Βάλα, νυμφεύεται τον Δημήτριο.
	Ο Πτολεμαίος Στ' εισέρχεται νικητής στην Αντιόχεια. Αρνούμενος τη λαϊκή βούληση που τον ήθελε νέο ηγεμόνα των Σελευκιδών, από φόβο για την αντίδραση των Ρωμαίων, παραδίδει τη βασιλεία στον Δημήτριο.
145 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Στ' πεθαίνει και τα στρατεύματά του αποσύρονται από τη Συρία. Μόνος κύριος του κράτους παραμένει ο Δημήτριος, σε μια ταραγμένη περίοδο.
	Ο στρατηγός Διόδοτος επιβάλει τον προστατευόμενό του, Αντίοχο Στ' Διόνυσο, τον γιο του Αλέξανδρου Βάλα που ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία, ως βασιλιά. Ο Δημήτριος εγκαθίσταται στη Σελεύκεια.
	Η Παρθία κατακτά τη Μηδία, αναγκάζοντας τον Δημήτριο να την αντιμετωπίσει με τον στρατό του.
142 π.Χ.	Ο Δημήτριος αποσύρει τους στρατιώτες του από την Ιερουσαλήμ, αναγνωρίζοντας την de facto ανεξαρτησία της Ιουδαίας.
141 π.Χ.	Τον Ιούλιο η Σελεύκεια, πρωτεύουσα της Βαβυλωνίας πέφτει στα χέρια των Πάρθων και του βασιλιά τους Μιθριδάτη Α'.
140 π.Χ.	Το καλοκαίρι ο Διόδοτος, θανατώνει τον νεαρό του προστατευόμενο, τον Αντίοχο Στ', διεκδικώντας τον θρόνο για τον εαυτό του, με την επωνυμία Διόδοτος Τρύφων.
139 π.Χ.	Στην κατοχή της Παρθίας περνούν και τα Σούσα, στο Ελάμ.
138 π.Χ.	Ο Δημήτριος Β' συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τους Πάρθους. Κατά τη διάρκεια της μακράς αιχμαλωσίας του νυμφεύεται τη Ροδογύνη, παντρεύει την κόρη του με τον διάδοχο του θρόνου των Πάρθων, και πραγματοποιεί δύο αποτυχημένες απόπειρες διαφυγής.
	Ο Αντίοχο Ζ' Σιδήτη, νεότερος αδελφός του Δημητρίου, ανατρέπει τον Διόδοτο, παντρεύεται την Κλεοπάτρα Θεά και ανεβαίνει στον θρόνο των Σελευκιδών.
134 π.Χ.	Ο Αντίοχος Ζ' πολιορκεί την Ιερουσαλήμ.
132 π.Χ.	Ο Μιθριδάτης Α' πεθαίνει και τον διαδέχεται ο Φραάτης Β΄.
	Ξεσπά εμφύλιος πόλεμος επί των πτολεμαϊκών εδαφών ανάμεσα στον Πτολεμαίο Η' Φύσκονα και την αδελφή του, την Κλεοπάτρα Β'.
	Ο Φραάτης Β' απελευθερώνει τον Δημήτριο, ελπίζοντας πως θα έρθει σε εμφύλιο πόλεμο με τον αδελφό του. Ωστόσο τα δύο αδέλφια δεν πρόλαβαν να συναντηθούν.
129 π.Χ.	Ο Αντίοχος γνωρίζει την ήττα από τους Πάρθους και χάνει τη ζωή του. Ο Δημήτριος Β' ανακτά τον θρόνο και τη σύζυγό του. Το βασίλειό του όμως έχει περιοριστεί σημαντικά εδαφικά και πλέον περιλαμβάνει μονάχα τη Συρία και την Κιλικία.
128 π.Χ.	Η Βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Β', μητέρα της συζύγου του Δημητρίου, παρέδωσε ολόκληρο στρατό στον Δημήτριο ελπίζοντας να τον εμπλέξει στον εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο, ανάμεσα σε εκείνη και τον αδελφό της και φαραώ Πτολεμαίο Η' Φύσκονα. Σαν αποτέλεσμα ο Πτολεμαίος υποστήριξε έναν νέο σφετεριστή του θρόνου, τον Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα.
125 π.Χ.	Ο Δημήτριος ηττήθηκε σε μια μάχη και έχασε τη ζωή του. Τον διαδέχτηκε η σύζυγός του και έπειτα δύο από τους γιους τους, ο Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ και ο Αντίοχος Η' Γρυπός.

Σημειώσεις

1. Βασίλευε ανεξάρτητα από άλλη πρωτεύουσα

Δείτε επίσης

• Δυναστεία των Σελευκιδών
• Αλέξανδρος Α' Βάλας
• Αντίοχος Στ' Διόνυσος
• Διόδοτος Τρύφων
• Αντίοχος Ζ' Σιδήτης
• Αλέξανδρος Β' Ζαβίνας
• Αυτοκρατορία των Σελευκιδών
• Ελληνιστική περίοδος

Πηγές

• Δημήτριος Β' Νικάτωρ στο www.livius.com
• The House of Ptolemy, by E. R. Bevan Κεφ. 10 - παράγρ. 313, 314