μολυσματική τροπική ασθένεια που οφείλεται στον δάγκειο ιό From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο δάγκειος πυρετός είναι μια μόλυνση που προκαλείται από τον δάγκειο ιό. Ο δάγκειος ιός μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών. Ο δάγκειος πυρετός είναι επίσης γνωστός ως «πυρετός των σπασμένων οστών», επειδή ο πόνος που μπορεί να προκαλέσει στους ανθρώπους είναι τόσο μεγάλος, που έχουν την αίσθηση ότι σπάνε τα κόκκαλά τους. Μερικά από τα συμπτώματα της νόσου είναι: πυρετός, πονοκέφαλος, δερματικό εξάνθημα που μοιάζει με της ιλαράς και πόνος στους μυς και στις αρθρώσεις. Σε κάποιους ασθενείς ο δάγκειος πυρετός μπορεί να εξελιχθεί σε μία από τις δύο μορφές που είναι επικίνδυνες για τη ζωή. Η πρώτη μορφή είναι ο δάγκειος αιμορραγικός πυρετός, ο οποίος προκαλεί αιμορραγία, διαρροή στα αιμοφόρα αγγεία (αγωγοί που μεταφέρουν αίμα) και χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων (υπεύθυνα για τη θρόμβωση του αίματος). Η δεύτερη μορφή είναι το σύνδρομο δάγκειου κλονισμού, που προκαλεί την πτώση της αρτηριακής πίεσης σε επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα.
| Δάγκειος πυρετός | |
|---|---|
 Τα χαρακτηριστικά εξανθήματα της νόσου | |
| Ειδικότητα | λοιμωξιολογία |
| Συμπτώματα | κόπωση[1], πονοκέφαλος[1][2], αρθραλγία[1][3], μυαλγία[1][2], ναυτία[1], αδενοπάθεια[1], έμετος[1], adynamia, ανορεξία, maculopapular rash, βραχυκαρδία και Αιμορραγία[3] |
| Ταξινόμηση | |
| ICD-10 | A90 |
| ICD-9 | 061 |
| DiseasesDB | 3564 |
| MedlinePlus | 001374 |
| eMedicine | med/528 |
| MeSH | C02.782.417.214 |
Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι του δάγκειου ιού. Από τη στιγμή που κάποιος μολυνθεί από έναν τύπο του ιού, είναι συνήθως προστατευμένος από τον συγκεκριμένο τύπο για την υπόλοιπη ζωή του. Ωστόσο, προστατεύεται από τους άλλους τρεις τύπους του ιού μόνο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Αν ο συγκεκριμένος άνθρωπος προσβληθεί από κάποιον εκ των τριών αυτών τύπων του ιού, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα.
Υπάρχει εμβόλιο ικανό να εμποδίσει την προσβολή από τον δάγκειο ιό (see: “Two types of dengue vaccine have been approved and are commercially available.[6][11] On 5 December 2022 the European Medicines Agency approved Qdenga, a live tetravalent attenuated vaccine for adults, adolescents and children from four years of age.[11] The 2016 vaccine Dengvaxia is only recommended in individuals who have been previously infected, or in populations with a high rate of prior infection by age nine.[12][7]” English version of this page). Επίσης, υπάρχουν μερικά μέτρα ικανά να εμποδίσουν την προσβολή ανθρώπων από τον δάγκειο ιό. Οι άνθρωποι μπορούν να λάβουν μέτρα προστασίας ενάντια σε κουνούπια και να περιορίσουν τον αριθμό των τσιμπημάτων. Επίσης, οι επιστήμονες προτείνουν τον περιορισμό του μεγέθους και του αριθμού των ενδιαιτημάτων τους, μειώνοντας έτσι τον αριθμό των υπαρχόντων κουνουπιών. Από τη στιγμή που κάποιος μολυνθεί από τον δάγκειο ιό, συνήθως αναρρώνει με την απλή πρόσληψη αρκετών υγρών, εφόσον η νόσος διατηρηθεί σε ήπια ή μέτρια μορφή. Αν κάποιος ασθενής παρουσιάσει πιο βαριά μορφή της ασθένειας, μπορεί να χρειαστεί ενδοφλέβια χορήγηση υγρών (εισαγωγή υγρών μέσα σε μία φλέβα με τη χρήση βελόνας και σωληναρίων) ή μέσω μεταγγίσεων αίματος (μεταφορά αίματος από κάποιο άλλο άτομο).
Από τη δεκαετία του 1960, έχει αυξηθεί κατά πολύ ο αριθμός των ανθρώπων που παρουσιάζουν δάγκειο πυρετό. Η ασθένεια αυτή έχει γίνει παγκόσμιο πρόβλημα από την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Παρουσιάζεται συχνά σε πάνω από 110 χώρες. Κάθε χρόνο, περίπου 50-100 εκατομμύρια άνθρωποι παρουσιάζουν δάγκειο πυρετό.
Συνεχίζεται η έρευνα για την ανακάλυψη εμβολίου και φαρμάκων που θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν απευθείας τον ιό. Ακολουθούνται επίσης πολλά διαφορετικά είδη μέτρων κατά την προσπάθεια αντιμετώπισης των κουνουπιών.
Οι πρώτες περιγραφές του δάγκειου πυρετού γράφτηκαν το 1779. Στην αρχή του 20ού αιώνα, οι επιστήμονες έμαθαν ότι η νόσος προκαλείται από τον δάγκειο ιό και μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών.
Το 80% περίπου (δηλαδή 8 στους 10) των ανθρώπων που μολύνονται από τον δάγκειο ιό δεν παρουσιάζουν συμπτώματα ή παρουσιάζουν μόνο ήπια συμπτώματα (όπως απλό πυρετό).[4][5][6] Το 5% περίπου (δηλαδή 5 στους 100) όσων μολύνονται νοσούν πιο βαριά. Για έναν μικρό αριθμό αυτών των ανθρώπων, η νόσος γίνεται επικίνδυνη για τη ζωή τους.[4][6] Τα συμπτώματα εμφανίζονται 3 με 14 ημέρες αφού εκτεθεί κανείς στον δάγκειο πυρετό. Τις περισσότερες φορές, τα συμπτώματα εμφανίζονται ύστερα από 4 με 7 ημέρες.[7] Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος επιστρέψει από μια περιοχή όπου ο δάγκειος πυρετός είναι συχνό φαινόμενο και παρουσιάσει πυρετό ή άλλα συμπτώματα ύστερα από το πέρας 14 ημερών, το πιο πιθανό είναι να μην έχει μολυνθεί από δάγκειο ιό.[8] Σε περιπτώσεις εμφάνισης δάγκειου πυρετού σε παιδιά, τα συμπτώματά τους είναι πολλές φορές κοινά με αυτά του κοινού κρυολογήματος ή της γαστρεντερίτιδας (γνωστή και ως στομαχική γρίπη, π.χ. εμετός και διάρροια).[9] Ωστόσο, ο δάγκειος πυρετός έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσει σοβαρά προβλήματα σε παιδιά.[8]
Τα τυπικά συμπτώματα του δάγκειου πυρετού είναι: πυρετός που αρχίζει αιφνίδια, πονοκέφαλος (συνήθως ανάμεσα στα μάτια, εξάνθημα και πόνοι στους μυς και στις αρθρώσεις. Το ψευδώνυμο της νόσου, «πυρετός των σπασμένων οστών», περιγράφει την ένταση που μπορεί να φτάσει ο πόνος αυτός.[4][10]Ο δάγκειος πυρετός εκδηλώνεται σε τρία στάδια: το εμπύρετο στάδιο, το κρίσιμο στάδιο και την ανάρρωση.[11]
Στο εμπύρετο στάδιο, ο ασθενής παρουσιάζει συνήθως υψηλό πυρετό, που ξεπερνάει συχνά τους 40 βαθμούς Κελσίου (104 βαθμοί Φαρενάιτ). Ο ασθενής ενδέχεται επίσης να παρουσιάσει γενικό πόνο και πονοκέφαλο. Το εμπύρετο στάδιο διαρκεί συνήθως 2 με 7 ημέρες.[10][11] Σε αυτό το στάδιο, περίπου 50-80% όσων εμφανίζουν συμπτώματα παρουσιάζουν εξάνθημα.[10][12] Την πρώτη ή τη δεύτερη ημέρα, το εξάνθημα μπορεί να μοιάζει με ερεθισμένο (κοκκινισμένο) δέρμα. Κατά τη συνέχεια (από την τέταρτη μέχρι την έβδομη ημέρα), το εξάνθημα μπορεί να μοιάζει με αυτό της ιλαράς.[12][13] Ενδέχεται να εμφανιστούν μικρά κόκκινα στίγματα (πετέχια) στο δέρμα. Τα στίγματα αυτά δεν εξαφανίζονται εάν ασκηθεί πίεση στο δέρμα. Προκαλούνται από σπασμένα τριχοειδή αγγεία. [11] Ο ασθενής ενδέχεται επίσης να παρουσιάσει ελαφριά αιμορραγία από τις βλεννογόνους μεμβράνες του στόματος και της μύτης.[8][10] Ο πυρετός συνήθως πέφτει (υποχωρεί) και μετά επιστρέφει για μία ή δύο ημέρες. Ωστόσο, το μοτίβο αυτό διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο.[13][14]
Σε μερικές περιπτώσεις ασθενών, η ασθένεια μεταβαίνει σε ένα κρίσιμο στάδιο αφού σταματήσει ο υψηλός πυρετός. Το κρίσιμο στάδιο συνήθως διαρκεί 1 με 2 ημέρες.[11] Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ενδέχεται να συσσωρευτούν υγρά στον θώρακα και την κοιλία. Αυτό συμβαίνει λόγω της διαρροής που παρουσιάζουν μικρά αιμοφόρα αγγεία. Το υγρό συσσωρεύεται και σταματάει να κυκλοφορεί στο σώμα. Αυτό σημαίνει ότι τα κρίσιμα όργανα δεν λαμβάνουν τόσο αίμα, όσο συνήθως.[11] Λόγω αυτής της κατάστασης, τα όργανα δεν λειτουργούν φυσιολογικά. Ο ασθενής ενδέχεται επίσης να παρουσιάσει βαριά αιμορραγία (συνήθως στη γαστρεντερική οδό.)[8][11]
Από τους ασθενείς που εμφανίζουν δάγκειο πυρετό, ένα ποσοστό μικρότερο του 5% παρουσιάζουν κυκλοφοριακή καταπληξία, σύνδρομο δάγκειου κλονισμού και δάγκειο αιμορραγικό πυρετό.[8] Αν ένας ασθενής έχει παρουσιάσει κάποια άλλη μορφή δάγκειου στο παρελθόν («δευτερογενή μόλυνση»), η πιθανότητα να αντιμετωπίσουν σοβαρότερα προβλήματα αυξάνεται.[8][15]
Στο στάδιο ανάρρωσης, το υγρό που έχει διαρρεύσει από τα αιμοφόρα αγγεία επιστρέφει στην κυκλοφορία του αίματος.[11] Το στάδιο ανάρρωσης συνήθως διαρκεί 2 με 3 ημέρες.[8] Η κατάσταση του ασθενούς συνήθως βελτιώνεται πολύ σε αυτό το στάδιο. Ωστόσο, μπορεί να παρουσιαστεί έντονος κνησμός και βραδυκαρδία.[8][11] Σε αυτό στο στάδιο, ο ασθενής ενδέχεται να μεταβεί σε κατάσταση υπερφόρτωσης με υγρά (όταν επιστρέφουν υπερβολικές ποσότητες υγρού). Αν επηρεαστεί ο εγκέφαλος, μπορεί να προκληθεί εγκεφαλίτιδα ή μεταβολή του επιπέδου συνείδησης (όταν δηλαδή η σκέψη, η αντίληψη, η συναίσθηση και η συμπεριφορά του ασθενούς ενδέχεται να είναι διαφορετικές από το φυσιολογικό).[8]
Σε μερικές ελάχιστες περιπτώσεις, ο δάγκειος μπορεί να επηρεάσει και άλλα συστήματα του ανθρώπινου σώματος.[11] Ο ασθενής ενδέχεται να έχει μόνο τα αντίστοιχα συμπτώματα της νόσου ή αυτά να συνοδεύονται από τα τυπικά συμπτώματα του δάγκειου.[9] Στο 0,5 με 6% των βαρέων περιπτώσεων, παρουσιάζεται μείωση του επιπέδου συνείδησης. Αυτό συμβαίνει όταν ο δάγκειος ιός προκαλεί μόλυνση του εγκεφάλου. Μπορεί επίσης να συμβεί όταν δεν λειτουργούν σωστά κρίσιμα όργανα, όπως είναι το ήπαρ.[9][14]
Έχουν αναφερθεί και άλλες περιπτώσεις νευρολογικών διαταραχών (διαταραχές που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και τα νεύρα) σε ασθενείς που παρουσιάζουν δάγκειο πυρετό. Για παράδειγμα, ο δάγκειος ενδέχεται να προκαλέσει εγκάρσια μυελίτιδα και σύνδρομο Guillain-Barré.[9] Αν και πρόκειται για μια ιδιαίτερα σπάνια περίπτωση, ο δάγκειος μπορεί επίσης να προκαλέσει μόλυνση της καρδιάς και οξεία ηπατική ανεπάρκεια.[8][11]
Ο δάγκειος πυρετός προκαλείται από τον δάγκειο ιό. Κατά το επιστημονικό σύστημα που ονοματίζει και κατηγοριοποιεί τους ιούς, ο δάγκειος ιός αποτελεί μέρος της οικογένειας Flaviviridae και του γένους Flavivirus. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν και άλλοι ιοί που μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες σε ανθρώπους. Για παράδειγμα, ο ιός κίτρινου πυρετού, ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο ιός εγκεφαλίτιδας του St. Louis, ο ιός ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας, ο ιός κροτογενούς εγκεφαλίτιδας, ο ιός της νόσου του δάσους Kyasanur και ο ιός αιμορραγικού πυρετού Omsk ανήκουν δίχως εξαίρεση στην οικογένεια Flaviviridae.[14] Οι περισσότεροι από αυτούς τους ιούς διαδίδονται μέσω των κουνουπιών και των τσιμπουριών.[14]
Ο δάγκειος ιός μεταδίδεται (δηλαδή εξαπλώνεται) κυρίως από τα κουνούπια Aedes, ειδικά από τον τύπο κουνουπιού Aedes aegypti.[5] Τα κουνούπια αυτά ζουν συνήθως στις περιοχές με γεωγραφικό πλάτος 35° Βόρεια και 35° Νότια, σε υψόμετρο κάτω των 1.000 μ.[5] Τσιμπούν κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας.[16] Ένα μόνο τσίμπημα αρκεί για να μολυνθεί ένας άνθρωπος.[17]
Μερικές φορές, προσβάλλονται με δάγκειο και τα κουνούπια από τους ανθρώπους. Αν ένα θηλυκό κουνούπι τσιμπήσει ένα μολυσμένο άτομο, το κουνούπι μπορεί να μολυνθεί κι αυτό από τον δάγκειο ιό. Στην αρχή, ο ιός ζει στα κύτταρα που καλύπτουν το εσωτερικό του εντέρου του κουνουπιού. 8 με 10 ημέρες αργότερα, ο ιός εξαπλώνεται μέχρι τους σιελογόνους αδένες, οι οποίοι παρασκευάζουν σάλιο. Αυτό σημαίνει ότι το σάλιο που παρασκευάζει το κουνούπι είναι μολυσμένο από τον δάγκειο ιό. Έτσι, όταν το κουνούπι τσιμπήσει κάποιον άνθρωπο, το μολυσμένο του σάλιο εισέρχεται στον άνθρωπο και ενδέχεται να τον μολύνει. Ο ιός δεν φαίνεται να προκαλεί προβλήματα σε μολυσμένα κουνούπια, τα οποία παραμένουν μολυσμένα για την υπόλοιπη ζωή τους. Το κουνούπι Aedes aegypti έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εξαπλώσει τον δάγκειο. Αυτό συμβαίνει διότι αρέσκεται να ζει κοντά σε ανθρώπους και να τρέφεται από ανθρώπους, αντί για ζώα.[18] Αρέσκεται επίσης να αφήνει τα αυγά του σε δοχεία νερού που κατασκευάζει ο άνθρωπος.
Ο δάγκειος μπορεί επίσης να διαδοθεί μέσω μολυσμένων προϊόντων του αίματος και μέσα από τη δωρεά οργάνων.[19][20] Αν κάποιος ασθενείς με δάγκειο δωρίσει αίμα ή κάποιο όργανό του, το οποίο στη συνέχεια δίνεται σε ένα άλλο πρόσωπο, το πρόσωπο αυτό μπορεί να προσβληθεί με δάγκειο μέσω του αίματος ή του οργάνου που δωρήθηκε. Σε μερικές χώρες, όπως η Σιγκαπούρη, ο δάγκειος είναι συχνό φαινόμενο. Σε αυτές τις χώρες, περίπου 1,6 με 6 στις 10.000 μεταγγίσεις αίματος εξαπλώνουν τον δάγκειο.[21]Ο δάγκειος ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί από τη μητέρα στο παιδί κατά την εγκυμοσύνη ή όταν γεννηθεί το παιδί.[22] Ο δάγκειος μεταδίδεται συνήθως μόνο με αυτούς τους τρόπους.[10]
Τα μωρά και τα μικρά παιδιά με δάγκειο πυρετό είναι πιο πιθανό ν' αρρωστήσουν σοβαρά απ' ό,τι οι ενήλικες. Τα παιδιά είναι πιο πιθανό ν' αρρωστήσουν σοβαρά αν τρέφονται σχετικά καλά (αν είναι υγιή και καλοταϊσμένα).[8] Αυτό διαφέρει από πολλές άλλες λοιμώξεις, οι οποίες είναι χειρότερες σε παιδιά που είναι υποσιτισμένα ή μη υγιή. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα απ' τους άντρες ν' αρρωστήσουν σοβαρά.[23] Ο δάγκειος πυρετός μπορεί να είναι θανατηφόρος γι' ανθρώπους με χρόνιες ασθένειες όπως ο διαβήτης και το άσθμα.[23]
Όταν ένα κουνούπι τσιμπάει κάποιον, το σάλιο του εισέρχεται στο δέρμα του ατόμου. Αν το κουνούπι είναι μολυσμένο με δάγκειο πυρετό, φέρει τον ιό στο σάλιο του. Έτσι όταν ένα κουνούπι τσιμπάει κάποιον, ο ιός εισέρχεται στο δέρμα του ατόμου μαζί με το σάλιο του κουνουπιού. Ο ιός προσκολλάται και εισέρχεται στα λευκά αιμοσφαίρια του ατόμου (τα λευκά αιμοσφαίρια βοηθούν τον οργανισμό ν' αμυνθεί πολεμώντας απειλές, όπως οι λοιμώξεις). Ενώ τα λευκά αιμοσφαίρια κυκλοφορούν στο σώμα, ο ιός πολλαπλασιάζεται. Τα λευκά αιμοσφαίρια αντιδρούν παράγοντας σηματοδότριες πρωτεΐνες (τις λεγόμενες κυτταροκίνες), όπως οι ιντερλευκίνες, οι ιντερφερόνες και οι παράγοντες νέκρωσης των όγκων. Αυτές οι πρωτεΐνες προκαλούν πυρετό, συμπτώματα γρίπης και έντονους πόνους που εκδηλώνονται μαζί με τον δάγκειο πυρετό.
Αν κάποιος έχει σοβαρή λοίμωξη, ο ιός αναπαράγεται πιο γρήγορα μέσα στον οργανισμό. Επειδή ο ιός βρίσκεται σε μεγαλύτερη ποσότητα, μπορεί να επηρεάζει περισσότερα όργανα (όπως το συκώτι και τον μυελό των οστών). Υγρό από το αίμα εξαγγειώνεται μέσω των τοιχωμάτων μικρών αγγειοφόρων δοχείων και εισέρχεται σε σωματικές κοιλότητες. Εξαιτίας αυτού, κυκλοφορεί λιγότερο αίμα (ή κινείται στο σώμα) μέσα στα αιμοφόρα αγγεία. Η πίεση του ατόμου πέφτει τόσο πολύ, που η καρδιά δεν μπορεί να προμηθεύσει αρκετό αίμα στα ζωτικά όργανα. Επιπλέον, ο μυελός των οστών δεν μπορεί να παραγάγει αρκετά αιμοπετάλια, που είναι απαραίτητα για να πήζει σωστά το αίμα. Χωρίς αρκετά αιμοπετάλια, είναι πιθανό το άτομο να έχει προβλήματα αιμορραγίας. Η αιμορραγία είναι σημαντική επιπλοκή του δάγκειου πυρετού (ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η ασθένεια).[24]
Συνήθως, οι επαγγελματίες υγείας κάνουν διάγνωση του δάγκειου πυρετού εξετάζοντας το μολυσμένο άτομο και καταλαβαίνοντας ότι τα συμπτώματα ταιριάζουν μ' αυτά της νόσου. Είναι ιδιαίτερα πιθανό οι επαγγελματίες υγείας να μπορούν να διαγνώσουν τον δάγκειο πυρετό μ' αυτόν τον τρόπο σε περιοχές όπου συναντάται συχνά.[4] Ωστόσο, όταν ο δάγκειος πυρετός είναι στα πρώιμα στάδια, ίσως είναι δύσκολο να διαχωριστεί από άλλες ιογενείς λοιμώξεις (λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς).[8] Κάποιος μπορεί να πάσχει από δάγκειο αν έχει πυρετό και δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα: ναυτία κι εμετό, εξάνθημα, γενικούς πόνους, χαμηλές τιμές λευκών αιμοσφαιρίων ή θετικό τεστ tourniquet. Οποιαδήποτε προειδοποιητικά σημάδια, μαζί με πυρετό, συνήθως δείχνουν ότι ένα άτομο έχει δάγκειο σε περιοχές όπου η νόσος είναι συχνή.[25].
Τα προειδοποιητικά σημάδια εμφανίζονται συνήθως πριν ο δάγκειος πυρετός γίνει σοβαρός.[11] Το τεστ tourniquet είναι χρήσιμο όταν δεν μπορούν να γίνουν εργαστηριακές εξετάσεις. Για να γίνει το τεστ tourniquet, ένας επαγγελματίας υγείας τυλίγει μία μανσέτα πιεσόμετρου γύρω από τον βραχίονα του ατόμου για 5 λεπτά. Ο επαγγελματίας υγείας εξετάζει στη συνέχεια αν υπάρχουν κηλίδες αίματος στο δέρμα. Όσο περισσότερες κηλίδες υπάρχουν, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει να πάσχει το άτομο από δάγκειο πυρετό.[11]
Είναι δύσκολο να διαχωρίσεις τον δάγκειο πυρετό από τον πυρετό Chikungunya. Ο πυρετός Chikungunya είναι μια παρόμοια ιογενής λοίμωξη, που έχει πολλά ίδια συμπτώματα με τον δάγκειο πυρετό και συναντάται στα ίδια μέρη του κόσμου.[10] Ο δάγκειος πυρετός μπορεί επίσης να έχει τα ίδια συμπτώματα με άλλες ασθένειες, όπως η ελονοσία, η λεπτοσπείρωση, ο τυφοειδής πυρετός και η μηνιγγίτιδα. Συχνά, πριν ένα άτομο διαγνωστεί με δάγκειο πυρετό, ο επαγγελματίας υγείας θα κάνει εξετάσεις για να βεβαιωθεί ότι δεν πάσχει από αυτές τις νόσους.[8]
Όταν ένα άτομο έχει δάγκειο πυρετό, η πρώτη αλλαγή που μπορεί να γίνει αισθητή στις εργαστηριακές εξετάσεις είναι οι χαμηλές τιμές των λευκών αιμοσφαιρίων. Χαμηλές τιμές στα αιμοσφαίρια και στη μεταβολική οξέωση είναι επίσης σημάδια δάγκειου πυρετού.[8] Αν το άτομο πάσχει από σοβαρή μορφή του δάγκειου πυρετού, θα παρατηρηθούν κι άλλες αλλαγές αν μελετηθεί το αίμα του. Η σοβαρή μορφή του δάγκειου πυρετού προκαλεί εξαγγείωση υγρού από το κυκλοφορούν αίμα. Αυτό προκαλεί αιμοσυμπύκνωση (όπου υπάρχει λιγότερο πλάσμα –το υγρό μέρος του αίματος– και περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα). Αυτό επίσης προκαλεί χαμηλά επίπεδα αλβουμίνης (λευκωματίνης) στο αίμα.[8]
Μερικές φορές, η σοβαρή μορφή του δάγκειου πυρετού προκαλεί υπεζωκοτική συλλογή (όπου το εξαγγειωμένο υγρό συγκεντρώνεται γύρω από τους πνεύμονες) ή ασκίτη (όπου το υγρό συγκεντρώνεται στην κοιλιακή χώρα). Αν η ποσότητα υγρού είναι μεγάλη, τότε ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να το προσέξει όταν εξετάζει το άτομο.[8] Ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να διαγνώσει σύνδρομο δάγκειου κλονισμού αν χρησιμοποιήσει ιατρικό υπέρηχο για να βρει υγρό μέσα στο σώμα.[4][8] Αλλά σε πολλές περιοχές όπου ο δάγκειος πυρετός συναντάται συχνά, οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας και κλινικές δεν έχουν μηχανήματα υπερήχων.[4]
Το 2009, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ταξινόμησε τον δάγκειο πυρετό σε δύο τύπους: τη συνήθη και τη σοβαρή μορφή.[4][25] Πριν από αυτό, το 1997, ο Π.Ο.Υ. είχε διαχωρίσει τη νόσο σε αδιαφοροποίητου τύπου δάγκειο πυρετό, δάγκειο πυρετό και δάγκειο αιμορραγικό πυρετό. Ο Π.Ο.Υ. αποφάσισε ότι αυτός ο παλιός τρόπος διαχωρισμού του δάγκειου πυρετού έπρεπε να γίνει πιο απλός. Αποφασίστηκε, επίσης, ότι ο παλιός τρόπος ήταν πολύ περιοριστικός: δεν περιελάμβανε όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να παρουσιαστεί ο δάγκειος πυρετός. Παρόλο που η ταξινόμηση του δάγκειου πυρετού άλλαξε επίσημα, η παλιότερη ταξινόμηση χρησιμοποιείται ακόμα συχνά.[25][8][26]
Στο παλιό σύστημα ταξινόμησης του Π.Ο.Υ., ο δάγκειος αιμορραγικός πυρετός διαχωριζόταν σε τέσσερις φάσεις, που ονομάζονταν φάσεις I–IV:
Ο δάγκειος πυρετός μπορεί να διαγνωστεί με διάφορες μικροβιολογικές εργαστηριακές εξετάσεις.[25] Μία εξέταση απομονώνει τον ιό του δάγκειου πυρετού σε καλλιέργειες των κυττάρων. Μία άλλη εξέταση (ανίχνευση νουκλεϊκών οξέων) ψάχνει για νουκλεϊκά οξέα του ιού, χρησιμοποιώντας μία τεχνική που ονομάζεται αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR). Μία τρίτη εξέταση (ανίχνευση αντιγόνου) ψάχνει για αντιγόνα του ιού. Μία άλλη εξέταση ψάχνει στο αίμα για αντισώματα που δημιουργεί το σώμα για να πολεμήσει τον ιό του δάγκειου πυρετού.[23][27] Οι εξετάσεις της απομόνωσης του ιού και της ανίχνευσης νουκλεϊκού οξέος έχουν καλύτερα αποτελέσματα από την ανίχνευση αντιγόνου. Ωστόσο, αυτές οι εξετάσεις κοστίζουν περισσότερο και δεν είναι διαθέσιμες σε πολλές περιοχές.[27] Όταν ο δάγκειος πυρετός είναι στα πρώιμα στάδια, όλες αυτές οι εξετάσεις μπορεί να βγουν αρνητικές (δηλαδή δεν δείχνουν ότι το άτομο πάσχει από τη νόσο).[8][23]
Εκτός από τις εξετάσεις αντισωμάτων, αυτές οι εργαστηριακές εξετάσεις βοηθούν στη διάγνωση του δάγκειου πυρετού μόνο κατά την οξεία, αρχική φάση της νόσου. Ωστόσο, οι εξετάσεις αντισωμάτων μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι το άτομο πάσχει από δάγκειο πυρετό στις πιο προχωρημένες φάσεις της λοιμώξεως. Το σώμα δημιουργεί αντισώματα που πολεμούν συγκεκριμένα τον ιό του δάγκειου πυρετού μετά από 5 ή 7 μέρες.[10][23][28]
Δεν υπάρχουν εγκεκριμένα εμβόλια που προλαμβάνουν την λοίμωξη από τον ιό του δάγκειου πυρετού.[4] Για να προληφθεί η λοίμωξη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) προτείνει τον έλεγχο του πληθυσμού των κουνουπιών και την προστασία των ανθρώπων από τσιμπήματα κουνουπιών.[16][29]
Ο Π.Ο.Υ. προτείνει ένα πρόγραμμα για την πρόληψη ενάντια στον δάγκειο πυρετό (το πρόγραμμα "Ολοκληρωμένου Ελέγχου Ξενιστών"), που περιλαμβάνει πέντε διαφορετικά μέρη:
Ο Π.Ο.Υ. επίσης προτείνει κάποια συγκεκριμένα πράγματα για τον έλεγχο των κουνουπιών και την αποφυγή τσιμπήματος. Ο καλύτερος τρόπος για να ελέγξεις το κουνούπι Aedes aegypti είναι η απαλλαγή από το περιβάλλον του.[16] Ο κόσμος θα πρέπει ν' αδειάζει ανοιχτές δεξαμενές νερού (ώστε να μην μπορούν τα κουνούπια να γεννήσουν αυγά εκεί μέσα). Εντομοκτόνα ή παράγοντες βιολογικού ελέγχου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο των κουνουπιών σ' αυτές τις περιοχές.[16] Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο ψεκασμός με οργανοφωσφορικά ή πυρεθροειδή εντομοκτόνα δεν βοηθάει.[6] Το στάσιμο νερό θα πρέπει να εξαφανίζεται, επειδή έλκει τα κουνούπια, κι επίσης επειδή οι άνθρωποι μπορεί να έχουν προβλήματα υγείας αν αυξάνεται η ποσότητα εντομοκτόνων στο στάσιμο νερό.[16] Για ν' αποφύγουν τα τσιμπήματα κουνουπιών, οι άνθρωποι μπορούν να φορούν ρούχα που καλύπτουν όλο το δέρμα τους. Μπορούν να χρησιμοποιούν εντομοαπωθητικά (όπως σπρέι) που βοηθούν στην απομάκρυνση των κουνουπιών (η N, N-διαιθυλο-μετα-τολουαμίδη (DEET) έχει καλύτερα αποτελέσματα). Επίσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν κουνουπιέρες.[17]
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για την αντιμετώπιση του δάγκειου πυρετού.[4] Οι θεραπείες ποικίλουν ανάλογα με τα συμπτώματα του κάθε ατόμου. Ορισμένοι ενδέχεται να παρουσιάσουν βελτίωση αποκλειστικά με τη λήψη υγρών στο σπίτι υπό την προσεκτική παρακολούθηση του ιατρού τους. Σε άλλους απαιτείται η χορήγηση υγρών ενδοφλεβίως και μετάγγιση αίματος.[30]Αν ένα άτομο παρουσιάσει σοβαρά προειδοποιητικά συμπτώματα, και ιδιαίτερα εάν πάσχει ήδη από κάποια χρόνια πάθηση, ίσως ο ιατρός αποφασίσει ότι απαιτείται η εισαγωγή του σε νοσοκομείο.[8]
Στην περίπτωση που το μολυσμένο άτομο χρειαστεί χορήγηση υγρών ενδοφλεβίως, συνήθως μία ή δύο ημέρες είναι αρκετές.[30] Ο ιατρός θα αυξήσει την ποσότητα υγρών έτσι ώστε ο ασθενής να αποβάλλει συγκεκριμένη ποσότητα ούρων (0.5–1 mL/kg/hr). Η αύξηση της ποσότητας συνεχίζεται επίσης μέχρι ο αιματοκρίτης (η ποσότητα σιδήρου στο αίμα) και οι ζωτικές λειτουργίες του ατόμου να επανέλθουν στα φυσιολογικά επίπεδα.[8] Λόγω κινδύνου αιμορραγίας οι ιατροί αποφεύγουν τις επεμβατικές ιατρικές διαδικασίες, όπως είναι η ρινογαστρική διασωλήνωση (εισαγωγή καθετήρα από τη μύτη του ασθενούς στο στομάχι), τις ενδομυικές ενέσεις και την αρτηριακή παρακέντηση (τοποθέτηση βελόνας σε αρτηρία).[8] Για την αντιμετώπιση του πόνου και του πυρετού μπορεί να χορηγηθεί παρακεταμόλη (Apotel). Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα ΜΣΑΦ (όπως είναι η ιβουπροφαίνη και η ασπιρίνη) δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται, γιατί ενδέχεται να αυξήσουν την πιθανότητα αιμορραγίας.[30] Εάν οι ζωτικές λειτουργίες ενός ατόμου μεταβληθούν ή δεν βρίσκονται στα φυσιολογικά επίπεδα και αν υπάρξει πτώση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων, τότε θα πρέπει σύντομα να ξεκινήσουν οι μεταγγίσεις αίματος.[31] Σε περίπτωση που χρειαστεί μετάγγιση, θα πρέπει να χορηγηθεί πλήρες αίμα στον ασθενή ή συμπυκνωμένα ερυθροκύτταρα. Κατά κανόνα δεν συνιστάται η χορήγηση αιμοπεταλίων (που έχουν διαχωριστεί από ολικό αίμα) και φρέσκου κατεψυγμένου πλάσματος.[31]
Κατά τη φάση της ανάρρωσης, προκειμένου να αποφευχθεί η υπερφόρτωση με υγρά, δεν συνεχίζεται, κατά κανόνα, η χορήγηση υγρών ενδοφλεβίως.[8] Σε περίπτωση υπερφόρτωσης με υγρά, ενώ παράλληλα οι ζωτικές λειτουργίες του ατόμου παραμένουν σταθερές, τότε αρκεί η απλή διακοπή χορήγησης υγρών.[31] Εάν ξεπεραστεί το κρίσιμο στάδιο της νόσου, είναι δυνατό να χορηγηθεί στον ασθενή διουρητικό της αγκύλης, όπως είναι η φουροσεμίδη (Lasix), η οποία μπορεί να βοηθήσει να αποβληθούν τα περιττά υγρά από το κυκλοφορικό του σύστημα.[31]
Τα περισσότερα άτομα με δάγκειο πυρετό αναρρώνουν και δεν έχουν μετέπειτα προβλήματα.[25] Χωρίς θεραπεία αποβιώνει το 1-5% των προσβεβλημένων.[8] Με καλή θεραπεία οι θάνατοι είναι λιγότεροι από 1%.[25] Ωστόσο, 26% των ατόμων που παρουσιάζουν σοβαρά συμπτώματα της ασθένειας χάνουν τη ζωή τους.[8]
Ο δάγκειος πυρετός συναντάται σε παραπάνω από 110 χώρες.[8] Κάθε χρόνο μολύνονται 50-100 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως. Επίσης, μισό εκατομμύριο εισαγωγές σε νοσοκομεία[4] και περίπου 12.500 έως 25.000 θάνατοι παγκοσμίως και ετησίως οφείλονται στον δάγκειο πυρετό.[9][32] Ο δάγκειος πυρετός είναι η πιο συνηθισμένη ιογενής ασθένεια που διαδίδεται μέσω αρθρόποδων.[15] Η νοσοεπιβάρυνσή του θεωρείται ότι ανέρχεται σε 1.600 έτη ζωής σε συνθήκες σωματικής ή/και πνευματικής αδυναμίας ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι προκαλεί την απώλεια περίπου 1.600 ζωών ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Την ίδια περίπου νοσοεπιβάρυνση προκαλούν άλλες παιδικές και τροπικές ασθένειες, όπως είναι η φυματίωση.[23] Ο δάγκειος πυρετός θεωρείται ότι είναι η δεύτερη σημαντικότερη τροπική ασθένεια μετά την ελονοσία.[8] Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί επίσης ότι είναι μία από τις 16 παραμελημένες τροπικές ασθένειες και δεν λαμβάνεται όσο σοβαρά θα έπρεπε.[33]
Ο δάγκειος πυρετός διαδίδεται όλο και περισσότερο παγκοσμίως. Το 2010 ήταν 30 φορές συχνότερος από ότι ήταν το 1960.[34] Αρκετοί είναι οι παράγοντες που θεωρούνται υπεύθυνοι για την έξαρση της ασθένειας: περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε πόλεις, η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, περισσότεροι άνθρωποι κάνουν διεθνή ταξίδια. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θεωρείται επίσης ότι συμβάλλει στην αύξηση της ασθένειας.[4]
Περισσότερο εμφανίζεται κοντά στις περιοχές του ισημερινού. 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές όπου εμφανίζεται η ασθένεια. Το 70% κατοικεί στην Ασία και στην περιφέρεια του Ειρηνικού.[34] Στις ΗΠΑ 2,9-8% των ατόμων που επιστρέφουν από περιοχές όπου συναντάται η ασθένεια και παρουσιάζουν πυρετό είχαν προσβληθεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους.[17] Σε αυτήν την ομάδα ανθρώπων ο δάγκειος πυρετός είναι η δεύτερη σε συχνότητα λοίμωξη μετά την ελονοσία.[10]
Ο δάγκειος πυρετός αναφέρθηκε για πρώτη φορά πριν από πολλά χρόνια. Κινεζική ιατρική εγκυκλοπαίδεια από την περίοδο της δυναστείας των Τσιν (Jin Dynasty, 265-420 μ.Χ.) κάνει αναφορά για άτομο που πιθανόν να έπασχε από δάγκειο πυρετό. Το βιβλίο έγραφε για «δηλητήριο από το νερό» που είχε σχέση με πτερωτά έντομα.[35][36]Υπάρχουν επίσης γραπτές μαρτυρίες από τον 17ο αιώνα (1601-1700) για τυχόν επιδημίες δάγκειου πυρετού (γρήγορη εξάπλωση της ασθένειας μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα). Το πιο πιθανό είναι ότι οι πρώτες μαρτυρίες είναι από το 1779 και το 1780, και αναφέρουν επιδημία η οποία έπληξε την Ασία, την Αφρική και τη Βόρεια Αμερική.[36] Από τότε έως το 1940 δεν υπήρξαν τόσες πολλές επιδημίες.[36]
Το 1906 αποδείχτηκε επιστημονικά ότι οι άνθρωποι μολύνονταν από κουνούπια του γένους Aedes aegypti. Το 1907 οι επιστήμονες έδειξαν ότι ένας ιός είναι αυτός που προκαλεί τον δάγκειο πυρετό. Ήταν μόλις η δεύτερη ασθένεια η οποία αποδεικνυόταν ότι προκαλείται από ιό (ήδη είχε αποδειχτεί ότι ο κίτρινος πυρετός προκαλείται από ιό).[37]Οι Τζον Μπάρτον Κλίλαντ (John Burton Cleland) και Τζόζεφ Φράνκλιν Σάιλερ (Joseph Franklin Siler) συνέχισαν τη μελέτη τους για την ασθένεια και προσδιόρισαν τους βασικούς τρόπους μετάδοσης του ιού.[37]
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, ο δάγκειος πυρετός άρχισε να εξαπλώνεται πολύ πιο γρήγορα. Αιτία γι' αυτό θεωρούνται οι διάφορες αλλαγές που επέφερε ο πόλεμος στο περιβάλλον. Επίσης, διάφοροι τύποι της ασθένειας εξαπλώθηκαν σε νέες περιοχές. Ήταν η πρώτη φορά που οι άνθρωποι άρχισαν να εμφανίζουν δάγκειο αιμορραγικό πυρετό. Η σοβαρή αυτή μορφή της ασθένειας αναφέρθηκε για πρώτη φορά στις Φιλιππίνες το 1953. Μέχρι τη δεκαετία του '70, ο δάγκειος αιμορραγικός πυρετός είχε εξελιχθεί σε σημαντική αιτία θανάτου παιδιών και είχε αρχίσει να εμφανίζεται σε περιοχές του Ειρηνικού και στην αμερικανική ήπειρο.[36] Ο δάγκειος αιμορραγικός πυρετός και το σύνδρομο καταπληξίας από δάγκειο αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στην Κεντρική και Νότια Αμερική το 1981. Εκείνη την περίοδο οι ιατροί παρατήρησαν ότι άτομα τα οποία ήδη είχαν προσβληθεί από τον τύπο 1 του ιού προσβάλλονταν και από τον τύπο 2 λίγα χρόνια αργότερα.[14]
Δεν έχει ξεκαθαριστεί από πού προέρχεται η λέξη "dengue" (δάγκειος). Μερικοί πιστεύουν ότι προέρχεται από τη φράση Ka-dinga pepo στα σουαχίλι. Η φράση αυτή αναφέρει ότι η ασθένεια προκαλείται από κακό πνεύμα.[35] Η λέξη "dinga" στα σουαχίλι πιστεύεται ότι μπορεί να προέρχεται από την ισπανική λέξη "dengue", που σημαίνει "προσεκτικός". Ίσως με τη χρήση της προσπαθούσαν να περιγράψουν το άτομο που έπασχε από πόνο στα κόκκαλα, σύμπτωμα που προκαλεί ο δάγκειος πυρετός, με αποτέλεσμα να μετακινείται με προσοχή.[38] Ωστόσο, είναι πιθανό η ισπανική λέξη να προήλθε από τα σουαχίλι, και όχι αντίστροφα.[35]
Άλλοι πιστεύουν ότι ο όρος "dengue" προέρχεται από τις Δυτικές Ινδίες, όπου δούλοι με δάγκειο πυρετό φέρεται να στέκονταν και να περπατούσαν σαν "dandy" (δανδής). Γι' αυτό ονομάστηκε και "πυρετός dandy".[39][40]
Ο όρος "κοκκαλοσπάστης πυρετός" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Μπέντζαμιν Ρας (Benjamin Rush), που ήταν ιατρός και ένας από τους ιδρυτές πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών. Το 1789 σε μια έκθεσή του για το ξέσπασμα του δάγκειου πυρετού το 1780 στη Φιλαδέλφεια αναφέρθηκε στον "κοκαλοσπάστη πυρετό", αλλά περισσότερο χρησιμοποίησε τον πιο επίσημο όρο "χολώδης διαλείπων πυρετός". Από το 1828 και μετά άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως ο όρος "δάγκειος πυρετός". Πριν από αυτήν τη χρονολογία, καθένας χρησιμοποιούσε κάτι άλλο. Για παράδειγμα, αποκαλούσαν επίσης την ασθένεια "πυρετό που ραγίζει καρδιές" και "la dengue."<[40] Άλλες κοινές ονομασίες για τη σοβαρή μορφή της νόσου ήταν "λοιμώδης θρομβοπενική πορφύρα", "φιλιππινέζικος", "ταϊλανδικός αιμορραγικός πυρετός" και "αιμορραγικός πυρετός της Σιγκαπούρης".[40]
Οι επιστήμονες συνεχίζουν την έρευνα για την ανεύρεση τρόπων πρόληψης και θεραπείας της ασθένειας. Επίσης, γίνεται προσπάθεια να βρεθούν μέθοδοι ελέγχου των κουνουπιών [41], να κατασκευαστεί εμβόλιο και να βρεθούν φάρμακα για την καταπολέμηση του ιού.[42]
Πολλές απλές πρακτικές έχουν εφαρμοστεί προκειμένου να ελεγχθούν τα κουνούπια και κάποιες από αυτές ήταν αποτελεσματικές. Για παράδειγμα, είναι δυνατό να τοποθετηθούν τροπικά ψάρια γκάπυ (guppy: Poecilia reticulata) ή κωπήποδα σε λιμνάζοντα νερά, με σκοπό να τραφούν από τις προνύμφες των κουνουπιών.[41]
Οι επιστήμονες συνεχίζουν τις προσπάθειες κατασκευής εμβολίου, το οποίο θα προστατεύει και από τους τέσσερις τύπους του δάγκειου πυρετού.[29] Μερικοί ανησυχούν ότι το εμβόλιο θα αυξήσει τον κίνδυνο να νοσήσει κάποιος σοβαρά, λόγω επίτασης της μόλυνσης εξαρτημένης από αντισώματα (antibody-dependent enhancement, ADE).[43]Το καλύτερο δυνατό εμβόλιο θα πρέπει να έχει διάφορες ιδιότητες. Πρώτα απ' όλα θα πρέπει να είναι ασφαλές. Δεύτερον, να λειτουργεί μετά από μία ή δύο ενέσεις. Τρίτον, να προστατεύει από όλους τους τύπους. Τέταρτον, δεν θα πρέπει να προκαλεί επίταση της μόλυνσης εξαρτημένης από αντισώματα. Πέμπτον, η μεταφορά και η φύλαξή του (έως ότου χρειαστεί) θα πρέπει να είναι απλή. Τέλος, θα πρέπει να είναι χαμηλού κόστους και οικονομικά αποδοτικό.[43] Μέχρι το 2009 είχαν δοκιμαστεί μερικά εμβόλια.[23][44][43] Οι επιστήμονες ήλπιζαν το πρώτο εμβόλιο (ή εμβόλια) να είναι διαθέσιμο στην αγορά μέχρι το 2015.[29]
Επίσης, συνεχίζουν τις έρευνές τους για την κατασκευή αντιικών φαρμάκων με σκοπό την αντιμετώπιση της ασθένειας και των σοβαρών επιπλοκών της.[45][46]Ακόμη, προσπαθούν να ανακαλύψουν τον τρόπο δομής των πρωτεϊνών του ιού, προκειμένου να βρεθούν φάρμακα που θα αντιμετωπίζουν με επιτυχία τον δάγκειο πυρετό.[46]
Η τελευταία επιδημία δάγκειου πυρετού στην Ελλάδα ήταν κατά τη διετία 1927-1928.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
