Η Μαϊθίλι (मैथिली/মৈথিলী, Maithilī) είναι μια Ινδοάρια γλώσσα που ομιλείται στις πολιτείες Μπιχάρ και Τζαρκάντ της Ινδίας και είναι μία από τις 22 αναγνωρισμένες Ινδικές γλώσσες.[6][1][2] Επίσης ομιλείται στο ανατολικό Τεράι του Νεπάλ και είναι η δεύτερη πιο διαδεδομένη γλώσσα του Νεπάλ. Είναι επίσης μία από τα 122 αναγνωρισμένες Νεπαλικές γλώσσες.[7][8] Το Τιρχούτα ήταν παλαιότερα το πρωτεύον σενάριο για τη γραφή Μαϊθίλι. Λιγότερο συχνά, γραφόταν επίσης στην τοπική παραλλαγή του Καϊθί.[9] Σήμερα γράφεται στο Ντεβαναγκάρι.[10]
| Γλώσσα Μαϊθίλι | |
|---|---|
| मैथिली | |
| Περιοχή | Μπιχάρ και Τζαρκάντ στην Ινδία,[1][2] Επαρχία Αρ. 2 και Επαρχία Αρ. 1 στο Νεπάλ |
| Φυσικοί ομιλητές | 50.0 εκατομμύρια (και 11 εκατομμύρια πρόσθετοι ομιλητές της Μπατζίκα) στην Ινδία[3] 3.700.000 στο Νεπάλ[4] |
| Σύστημα γραφής | δεβαναγαρικό αλφάβητο, Καϊθί και Τιρχούτα |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | mai |
| ISO 639-3 | mai |
| Glottolog | mait1250[5] |
Το 2003, η Μαϊθίλι συμπεριλήφθη στο Όγδοο Πρόγραμμα του Ινδικού Συντάγματος ως αναγνωρισμένη Ινδική γλώσσα, η οποία επιτρέπει τη χρήση της στην εκπαίδευση, την κυβέρνηση, και άλλες επίσημες περιστάσεις στην Ινδία.
Αυτό οδηγεί σε ένταξη της γλώσσας ως προαιρετική γλώσσα στις εξετάσεις UPSC
Το 2007, η Μαϊθίλι συμπεριλήφθη στο Προσωρινό Σύνταγμα του Νεπάλ του 2063, Μέρος 1, Τμήμα 5[11] ως αναγνωρισμένη Νεπαλική γλώσσα.
Το Μάρτιο του 2018, η Μαϊθίλι έλαβε καθεστώς επίσημς γλώσσας στο Ινδικό κρατίδιο της Θεσπρωτίας.[12]
Στην Ινδία, η Μαϊθίλι ομιλείται κυρίως στις πολιτείες Μπιχάρ και Τζαρκάντ και πιο συγκεκριμένα στις επαρχίες Νταρμπάνγκα, Σαμαστιπούρ, Μαντουμπάνι, Μουζαφαρπούρ, Σιταμάρχι, Μπεγκουσαράι, Χαγκάρια, Πούρνια, Κατιχάρ, Κισανγκάντζ, Σεοχάρ, Μπαγκαλπούρ, Μαντχεπούρα, Αράρια, Σουπαούλ, Βαϊσάλι, Σαχάρσα (Μπιχάρ), Ράντσι, Μποκάρο, Τζαμσεντπούρ, Ντανμπάντ και Ντεογκάρ (Τζαρκάντ).[2] Το Μαντουμπάνι και η Νταρμπάνγκα αποτελούν τα πολιτιστικά και γλωσσικά κέντρα. Γηγενείς ομιλητές επίσης διαμένουν στο Δελχί, τη Καλκούτα, τη Πάτνα, και το Μουμπάι.
Στο Νεπάλ, η Μαϊθίλι ομιλείται κυρίως στις επαρχίες του Εξωτερικού Τεράι, όπως τις επαρχίες Σαρλάχι, Μαχοττάρι, Ντανούσα, Σουνσαρί, Σιράχα και Σαπτάρι. Το Τζανακπούρ είναι σημαντικό γλωσσικό κέντρο της Μαϊθίλι.[13]
Τον 19ο αιώνα, γλωσσικοί μελετητές θεωρούσαν την Μαϊθίλι ως διάλεκτος των γλωσσών Μπιχάρι και ομαδοποιείται με άλλες γλώσσες που ομιλούνται στο Μπιχάρ. Ο Οερνλέ την σύγκρινε με Γκαουντιανές γλώσσες και αναγνώρισε ότι παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες με Βεγγαλικές γλώσσες σε σχέση με τα Χίντι. Ο Γκρίρσον την αναγνώρισε ως ξεχωριστή γλώσσα και δημοσίευσε την πρώτη γραμματική το 1881[14][15].
Ο Τσατερτζί ομαδοποιούσε τη Μαϊθίλι με τα Μαγκάντι Πρακρίτ[16].
Διάλεκτοι
Τα Μαϊθίλι ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό στις διαλέκτους[17]. Η τυποποιημένη μορφή της Μαϊθίλι είναι η Σοτιπούρα ή Κεντρική Μαϊθίλι ή διάλεκτος Μαντουμπάνι[18] η οποία ομιλείται κυρίως στις επαρχίες Νταρμπάνγκα και Μαντουμπάνι στο Μπιχάρ της Ινδίας[19].
- Η διάλεκτος Μπατζίκα της Μαϊθίλι ομιλείται στις επαρχίες Σαμαστιπούρ, Σιταμάρχι, Μουζαφαρπούρ, Βαϊσάλι, Δυτικό και Ανατολικό Τσαμπαράν του Μπιχάρ στην Ινδία και στις επαρχίες Σαρλάχι, Μαχοττάρι και Ραουταχάτ του Νεπάλ[20].
- Οι διάλεκτος Θέθι ομιλείται κυρίως στις διαιρέσεις Κόσι και Πούρνια του Μπιχάρ της Ινδίας και ανάμεσα στο δυτικό τμήμα της επαρχίας Μαχοττάρι και το ανατολικό τμήμα της επαρχίας Σαρλάχι του Νεπάλ.[21]
Αρκετές άλλες διάλεκτοι της Μαϊθίλι ομιλούνται στην Ινδία και το Νεπάλ, συμπεριλαμβανομένων των Ντεχάτι, Κισάν, Μπαντάρ, Μπαρμέλι, Μουσάρ, Τατί, Κόρθα, Τζολάχα και Θέτιγια. Όλες οι διάλεκτοι είναι κατανοητές από γηγενείς ομιλητές της Μαϊθίλι.
Τα Μαϊθίλι χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Το Βάρνα Ρατνακάρα είναι το παλαιότερο γνωστό πεζό κείμενο, που σώζεται από το 1507, και είναι γραμμένο στο αλφάβητο Μιθιλακσάρ.
Το όνομα Μαϊθίλι προέρχεται από τη λέξη Μιθίλα, ένα αρχαίο βασίλειο στο οποίο ο Βασιλιάς Τζανάκα ήταν κυβερνήτης (βλ. Ραμαγιάνα). Το Μαϊθίλι είναι επίσης ένα από τα ονόματα της Σίτα, σύζυγος του Βασιλιά Ράμα και κόρη του Βασιλιά Τζανάκα. Μελετητές στη Μιθίλα χρησιμοποιούσαν τα Σανσκριτικά για το λογοτεχνικό έργο και η Μαϊθίλι ήταν η γλώσσα του απλού λαού (Αμπαχάτα).
Με την πτώση της βασιλείας των Πάλα, την εξαφάνιση του Βουδισμού, την εγκαθίδρυση των βασιλιάδων Καρνάτα και προστάτες των Μαϊθίλι υπό τον Χαρασιμχαντεβά (1226-1324) της δυναστείας Καρνάτα. Ο Τζιοτιρισβάρα Θακούρ (1280-1340) έγραψε ένα μοναδικό έργο, το Βαρναρατνακάρα σε καθαρή πεζογραφία στα Μαϊθίλι, το πρώτα δείγμα πεζογραφίας διαθέσιμο σε οποιαδήποτε σύγχρονη Ινδοάρια γλώσσα[22].
Το 1324, ο Γκιασουντίν Τουγκλούκ, ο αυτοκράτορας του Δελχί εισέβαλαν στη Μιθίλα, νίκησε τον Χαρασιμχαντεβά και εμπιστεύτηκε τη Μιθίλα στον οικογενειακό του ιερέα Καμεσβάρ Τζα, Μαϊθίλι Βραχμάνο της δυναστείας Οϊνουάρ. Η διαταραγμένη εποχή δεν παρήγαγε λογοτεχνικά έργα στην Μαϊθίλι μέχρι τον Βιντιαπάθι Θακούρ (1360-1450), που ήταν ένας κοσμοϊστορικός ποιητής στην εποχή του βασιλιά Σίβα Σινγκ και της βασίλισσάς του Λαχίμα Ντέβι. Παρήγαγε πάνω από 1.000 αθάνατα τραγούδια στα Μαϊθίλι σχετικά με το θέμα του ερωτικού αθλητισμού των Ράντχα και Κρίσνα και την οικογενειακή ζωή του Σίβα και της Παρβάτι, καθώς και σχετικά με το θέμα της ταλαιπωρίας των μεταναστών εργατών του Μοράνγκ και των οικογενειών τους και έγραψε μια σειρά από συνθήκες στα Σανσκριτικά. Τα τραγούδια αγάπης εξαπλώθηκαν στους ποιητές και τη νεολαία. Ο Τσαϊτάνγια Μαχαπράμπου είδε το θείο φως της αγάπης πίσω από αυτά τα τραγούδια, και σύντομα τα τραγούδια αυτά έγιναν θέματα της αίρεσης Βαϊσνάβα της Βεγγάλης. Ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ, από περιέργεια, μιμούνταν αυτά τα τραγούδια με το ψευδώνυμο Μπανουσίμχα. Ο Βιντγιαπάτι επηρέασε η θρησκευτική λογοτεχνία της Ασάμα, Μπάνγκα και Ουτκάλα.
Η παλαιότερη αναφορά στη Μαϊθίλι ή Τιρχουτίγια είναι στο πρόλογο του Αμαντούτσι στο Alphabetum Brammhanicum του Μπελγκάτι, που δημοσιεύθηκε στο 1771.[23] Αυτή η ενότητα περιέχει μια λίστα με Ινδικές γλώσσες, μεταξύ των οποίων είναι οι Τουρουτιάνα. Η έκθεση του Κόουλμπρουκ σχετικά με τις Σανσκριτικές και Πρακριτικές γλώσσες, γραμμένη το 1801, ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τη Μαϊθίλι ως ξεχωριστή διάλεκτο.[24]
Πολλά λατρευτικά τραγούδια γράφτηκαν από αγίους Βαϊσνάβα, συμπεριλαμβανομένων των Βιντγιαπάτι και Γκοβινταντάς στα μέσα του 17ου αιώνα. Ο Μαπάτι Ουπαντγιάγια έγραψε ένα δράμα με το τίτλο Παριτζαταχαράνα στα Μαϊθίλι. Επαγγελματικοί θίασοι, ως επί το πλείστον από τάξεις Ντάλιτ γνωστές ως Κιρτάνια, οι τραγουδιστές των μπατζάν ή λατρευτικών τραγουδιών, άρχισαν να εκτελούν αυτό το δράμα σε δημόσιες συγκεντρώσεις και στις αυλές των ευγενών. Ο Λοτσάνα (γύρω στο 1575 - γύρω στο 1660) έγραψε το Ραγκαταράνγκνι, μια σημαντική πραγματεία για την επιστήμη της μουσικής, που περιγράφει τα ράγκα, τάλα, και στίχους διαδεδομένους στα Μιθίλα.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Δυναστείας Μάλα, τα Μαϊθίλι εξαπλώθηκαν μακριά και ευρέως σε όλο το Νεπάλ από τον 16ο έως τον 17ο αιώνα.[25][26] Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, παρήχθησαν τουλάχιστον εβδομήντα δράματα στα Μαϊθίλι. Στο δράμα Χαριστσαντρανρίτγιαμ από τον Σιντχιναραγιαντεβά (1620-57), ορισμένοι χαρακτήρες μιλούν καθαρά καθομιλούμενα Μαϊθίλι, ενώ άλλοι μιλούν Βεγγαλικά, Σανσκριτικά ή Πρακρίτ. Η νεπαλική παράδοση μπορεί να συνδέεται με το Ανκίγια Νάτα στο Ασσάμ το Τζάτρα στην Οντίσα.[εκκρεμεί παραπομπή]
Μετά το θάνατο του Μαχεσουάρ Σινγκ, κυβερνήτη του Νταρμπάνγκα Ρατζ το 1860, ο τίτλος Ρατζ εξαγοράστηκε από την Βρετανική Κυβέρνηση ως αντιβασιλέας. Το Νταρμπάνγκα Ρατζ επέστρεψε στον διάδοχό του, Μαχαράτζ Λακσμισβάρ Σινγκ το το 1898. Ο Ζαμιντάρι Ρατζ είχε αδιάφορη προσέγγιση προς την Μαϊθίλι. Η χρήση της γλώσσας Μαϊθίλι αναβίωσε μέσα από προσωπικές προσπάθειες των Μ.Μ. Παραμεσβάρ Μίσρα, Τσάντα Τζα, Μούνσι Ραγκουναντάν Ντας και άλλων.
Η δημοσίευση των Μαϊθίλ Χίτα Σαντάνα (1905), Μιθίλα Μόντα (1906) και Μιθίλα Μιχίρ (1908) ενθάρρυναν περαιτέρω τους συγγραφείς. Η πρώτη κοινωνική οργάνωση, η Μαϊθίλ Μαχασάμπα, ιδρύθηκε το 1910 για την ανάπτυξη των Μιθίλα και Μαϊθίλι. Μπλόκαρε την ένταξη για άτομα εκτός των καστών των Βραχμάνων Μαϊθίλι και Κάρνα Καγιάσθα. Επίσης ξεκίνησε η εκστρατεία Μαϊθίλ Μαχασάμπα που ζητούσε την αναγνώριση της Μαϊθίλι ως περιφερειακή γλώσσα. Το Πανεπιστήμιο της Καλκούτας αναγνώρισε τα Μαϊθίλι το 1917, και άλλα πανεπιστήμια ακολούθησε το παράδειγμά τους.
Η Μπάμπου Μπόλα Λαλ Ντας έγραψε τη Γραμματική των Μαϊθίλι (Μαϊθίλι Βιακαράν). Έχει επιμεληθεί το βιβλίο Γκαντιακουσουμαντζαλί και να επεξεργάστηκε την εφημερίδα Μαϊθίλι.
Το 1965, η Μαϊθίλι έγινε επίσημα αποδεκτή από την Ακαδημία Σαχίτγια, μια οργάνωση αφιερωμένη στην προώθηση της ινδικής λογοτεχνίας.
Το 2002, η Μαϊθίλι αναγνωρίστηκε στο Όγδοο πρόγραμμα του Ινδικού Συντάγματος ως μια μεγάλη Ινδική γλώσσα, η Μαϊθίλι είναι τώρα μία από τις είκοσι δύο εθνικές γλώσσες της Ινδίας.[27]
Η δημοσίευση βιβλίων στη γλώσσα στο αλφάβητο Μιθιλακσάρ ξεκίνησε από τον Ατσάρια Ραμλοτσάν Σαράν.
Τα Μαϊθίλι γράφονταν παραδοσιακά στο δικό της αλφάβητο, το οποίο είναι γνωστό ως Μιθιλακσάρ ή Τιρχούτα. Αυτό το σενάριο είναι παρόμοιο με το Βεγγαλο-Ασαμεζικό αλφάβητο. Το Ντεβαναγκάρι χρησιμοποιείται πιο συχνά από τον 20ό αιώνα.[28]
Τα αλφάβητα Τιρχούτα (Μιθιλακσάρ) και Καϊθί περιλαμβάνονται και τα δύο επί του παρόντος στο Unicode.
Το Μαϊθιλικό ημερολόγιο Τιρχούτα Παντσάνγκ ακολουθείται από την κοινότητα των Μαϊθίλι της Ινδίας και του Νεπάλ. Είναι ένα από τα πολλά ινδουιστικά ημερολόγια με βάση το Βικράμ Σαμβάτ. Πρόκειται για ένα αστρικό ηλιακό ημερολόγιο, στο οποίο το έτος αρχίζει την πρώτη ημέρα του μήνα Μπαϊσάχ, δηλαδή, Μες Σανκράντι. Αυτή η μέρα πέφτει στις 13 και 14 Απριλίου του γεωργιανού ημερολόγιο. Οι γιορτές Ποχέλα Μπαϊσάχ στο Μπαγκλαντές και τη Δυτική Βεγγάλη, Ρανγκάλι Μπίχου στο Ασσάμ, Πουθάντου στο Ταμίλ Ναντού, και Βαϊσάχι στο Παντζάμπ εορτάζονται την ίδια ημέρα. Αυτές οι γιορτές σηματοδοτούν την αρχή του νέου έτους στις αντίστοιχες περιοχές.
| Αριθμός | Όνομα | Μαϊθίλι (Τιρχούτα) | Μαϊθίλι (Ντεβανάγκαρι) | Σανσκριτικά | Ημέρες (με βάση το Παραδοσιακό Ινδουιστικό αστρικό ηλιακό ημερολόγιο) |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Μπαϊσάχ | বৈসাখ | बैसाख | वैशाख | 30 / 31 |
| 2 | Τζεθ | জেঠ | जेठ | ज्येष्ठ | 31 / 32 |
| 3 | Αχάρχ | অখাঢ় | अखाढ़ | आषाढ | 31 / 32 |
| 4 | Σάον | সারোন | सावोन | श्रावण | 31 / 32 |
| 5 | Μπάντο | ভাদো | भादो | भाद्रपद,भाद्र,प्रोष्ठपद | 31 / 32 |
| 6 | Αασίν | আসিন | आसिन | आश्विन | 31 / 30 |
| 7 | Κατίκ | কাতিক | कातिक | कार्तिक | 29 / 30 |
| 8 | Αγκαχάν | অগহন | अगहन | अग्रहायण,मार्गशीर्ष | 29 / 30 |
| 9 | Πους | পূস | पूस | पौष | 29 / 30 |
| 10 | Μαγκ | মাঘ | माघ | माघ | 29 / 30 |
| 11 | Φαγκούν | ফাগুন | फागुन | फाल्गुन | 29 / 30 |
| 12 | Τσάιτ | চৈতি | चैति | चैत्र | 30 / 31 |
Το διαθέσιμο λογισμικό για εργασία στη γλώσσα διατίθεται από τη κυβέρνηση και από ιδιώτες πωλητές. Εδώ είναι μια λίστα με συνδέσμους χωρίς να απαιτείται η εγκατάσταση λογισμικού:
Σύνδεσμοι
- Μιθιλακσάρ
- Γλώσσες της Ινδίας
- Γλώσσες του Νεπάλ
- Γλώσσες με επίσημη κατάσταση στην Ινδία
- Κατάλογος γλωσσών ανά αριθμός μητρικών ομιλητών στην Ινδία
- George A. Grierson (1909). An Introduction to the Maithili dialect of the Bihari language as spoken in North Bihar. Asiatic Society, Calcutta.
- Ramawatar Yadav, Tribhvan University. Maithili Language and Linguistics: Some Background Notes (PDF). University of Cambridge.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
