From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Γενική Χάρτα της Μολδαβίας είναι ένας από τους δύο χάρτες των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών που τύπωσε ο Ρήγας Βελεστινλής το 1797 στο τυπογραφείο του Ιακώβου Νιτς στη Βιέννη σε χάραξη Franz Müller. Ο χάρτης έχει διαστάσεις 82 χ 63 εκ., είναι ασπρόμαυρος και τυπωμένος σε ολλανδικό χαρτί.[1][2] Ο πλήρης τίτλος του είναι «ΓΕΝΙΚΗ ΧΑΡΤΑ/ ΤΗΣ/ ΜΟΛΔΟΒΙΑΣ,/ ΚΑΙ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΓΕΙΤΝΙΑΖΟΥΣΩΝ/ ΑΥΤΗ ΕΠΑΡΧΙΩΝ/. Παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού εκδοθείσα χάριν των Ελλήνων κ΄ Φιλελλήνων, 1797.Εχαράχθη παρά του Φρανσουά Μήλλερ εν Βιέννη».
Το μοναδικό σωζόμενο αντίτυπο του χάρτη στον ελληνικό χώρο φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας. Το έργο αυτό μαζί με την Χάρτα της Ελλάδος (1797), το Μονόφυλλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (1797) και τη Νέα Χάρτα της Βλαχίας (1797) αποτελούν το χαρτογραφικό έργο του Ρήγα Βελεστινλή, αποκαλύπτοντας παράλληλα το εθνικοαπελευθερωτικό και πολιτειακό όραμά του.
Ο Χάρτης περιλαμβάνει τη Μολδαβία με όρια την Κριμαία και τον Εύξεινο Πόντο στα ανατολικά, το βόρεια τμήμα της Βλαχίας και της Βεσσαραβίας στα νότια, την Τρανσυλβανία στα δυτικά και την ρωσική Πολωνία στα βόρεια.[1] Είναι ιδιαίτερα λεπτομερής με ονόματα τοπωνυμίων[3] και σύμβολα, χωρίς υπόμνημα που να τα επεξηγεί. Με παχιά διακεκομμένη γραμμή καθορίζονται τα σύνορα της Μολδαβίας με τη Βλαχία, Τρανσυλβανία, Μπουκοβίνα, ρωσική Πολωνία, και την περιοχή Θυρογέται Τάταροι. Με λεπτότερη διακεκομμένη γραμμή διαγράφεται η έκταση του κράτους της Άνω και Κάτω Μολδαβίας, χωρισμένου σε επαρχίες. Τον χάρτη περιτρέχει χαρτογραφική κλίμακα πάνω στην οποία σημειώνονται οι αριθμοί των μεσημβρινών και των παραλλήλων, που προσδιορίζουν κάθε περιοχή που απεικονίζεται. Σημειώνονται επίσης τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα Άρκτος- Μεσημβρία- Δύσις-Ανατολή. Κάτω αριστερά, εντός του περιθωρίου, η αναγραφή «Μέτρον ενός βαθμού ή ωρών 24» επεξηγεί τη χρονική κλίμακα που χρησιμοποιήθηκε για τη σχεδίαση του χάρτη, η οποία εκτιμάται ότι κυμαίνεται γύρω από το λόγο 1:600000.[4]
Ο χάρτης είναι αφιερωμένος στον Αλέξανδρο Καλλιμάχη,[5][6][7] ηγεμόνα της Μολδαβίας.[8] Η προσωπογραφία του απεικονίζεται στην επάνω δεξιά γωνία με συνθέσεις και σύμβολα του κράτους της Μολδαβίας καθώς και το αρχαίο επίγραμμα: «ΗΠΙΟΝ ΩΔ’ ΟΡ’ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΝ ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ ΕΡΝΟΣ- ΦΡΑΔΜΟΝΑ ΚΑΛΛΙΜΑΧΗΝ ΚΡΑΝΤΟΡΑ ΜΟΛΔΟΒΙΗΣ».[9]
Πρότυπο της Γενικής Χάρτας της Μολδαβίας θεωρείται το έργο του αυστριακού χαρτογράφου H. Schutz «Neueste Karte von der Moldau, Walachei, Bessarabien und der Krim sambt der angraenzenden Provinzen Siebenburgen, Bukovina, einem grossen Theil von Ungarn, Galizien, Polen, Tartarei, Neurussland und Bulgarien, nach den besten Original-zeichnungen und Karten von General Bauer und H. J. F. Schmid, entworfen von H.C. Schutz und gestochen von F. Muller».[10] Ο χάρτης αυτός είχε εκδοθεί περί το 1787 στη Βιέννη από τον ίδιο χαράκτη.[11] Ο Ρήγας στη δική του έκδοση πρόσθεσε ορισμένα ονόματα πόλεων ή τοποθεσιών τα οποία γνώριζαν κυρίως οι Έλληνες της διασποράς.[11][12]
Ο Ρήγας Βελεστινλής, σύμφωνα με την απολογία του κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του όταν συνελήφθη από την αυστριακή αστυνομία, τύπωσε τους χάρτες των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών για εμπορικούς σκοπούς.[13] Παρά τον ισχυρισμό του όμως ότι δημοσίευσε τους Χάρτες των Παρίστριων Χωρών με μόνον σκοπόν την «κερδοσκοπίαν», διαπιστώνεται ότι δεν έπελεξε τυχαία την χαρτογράφηση των δύο ημιαυτόνομων περιοχών της Βαλκανικής, που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας είχαν αναδειχθεί σε κέντρα ελληνικής παιδείας. Ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά τις δύο ηγεμονίες αφού είχε εγκατασταθεί για αρκετό χρονικό διάστημα στη Βλαχία. Ειδικότερα κατά το χρονικό διάστημα από το 1791 έως και το 1796 προετοίμαζε το λογοτεχνικό και χαρτογραφικό του έργο.[14] Με τις εκδόσεις του αυτές απέβλεπε στην πνευματική αφύπνιση των υποδούλων λαών της Βαλκανικής, στόχος που ανιχνεύεται και στην φράση του «Χάριν των Ελλήνων και Φιλλελλήνων».[8]
Η έκδοση των δυο χαρτών των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών έτυχε ευρείας αποδοχής μέσω των καταχωρήσεων στον ελληνικό τύπο της Βιέννης. Στις 16 Μαρτίου του 1797 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα που εξέδιδαν οι αδελφοί Μαρκίδες Πούλιοι στη Βιέννη μια αγγελία που απευθυνόταν στους συνδρομητές που θα ήθελαν να προμηθευτούν τους χάρτες.[15] Στην ίδια εφημερίδα στις 16 Ιουνίου του 1797[16] καταχωρήθηκε η αγγελία για την έκδοση της Γενικής Χάρτας της Μολδαβίας. Εκτενής αναφορά για την έκδοση της χάρτας καθώς και περιγραφή της έγινε από τους σύγχρονους με τον Ρήγα λογίους F.K. Alter[17] και Johann Cristian von Engel[18] που ανήκαν στους φιλελληνικούς κύκλους της Βιέννης και συνδέθηκαν στενά με τους Έλληνες της διασποράς.[19]
Η Χάρτα της Μολδαβίας καθώς και η Νέα χάρτα της Βλαχίας δεν κυκλοφόρησαν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες αφού αμέσως μετά την κυκλοφορία τους ο Ρήγας συνελήφθη και κατασχέθηκαν όλα τα αντίτυπα, με αποτέλεσμα να είναι σήμερα μοναδικά και δυσεύρετα. Συγκρινόμενες με την Χάρτα της Ελλάδος[20] , δεν παρουσιάζουν την ίδια επιστημονική και εθνική αξία. Έχουν ωστόσο διαφωτιστική και παιδαγωγική σημασία για τους Έλληνες της εποχής τους, αποτελούν προϊόν μιας μεγάλης προσωπικότητας[21] και αποτελούν πολύτιμη πηγή για τον μελετητή της Τουρκοκρατίας.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
