Η Αυτόνομη Κοινότητα (ισπανικά: Comunidad Autónoma) είναι ο μεγαλύτερος βαθμός πολιτικής διαίρεσης στο Βασίλειο της Ισπανίας που έχει καθιερωθεί από το Ισπανικό σύνταγμα. Το δεύτερο άρθρο του συντάγματος αναγνωρίζει το δικαίωμα σε «περιφέρειες» και «εθνικότητες» να διαθέτουν αυτοδιοίκηση και επίσης διακηρύσσει την «αδιάσπαστη ενότητα του Ισπανικού έθνους»[1][2].
| Αυτόνομη κοινότητα | |
|---|---|
 | |
| Κατηγορία | Αυτόνομη οντότητα |
| Περιοχή | Ισπανία |
| Δημιουργήθηκε από | Ισπανικό Σύνταγμα του 1978 |
| Δημιουργήθηκε | 1979–1983 |
| Αριθμός | 17 (+2 αυτόνομες πόλεις) |
| Πληθυσμοί | 78.476–8.415.490 |
| Εκτάσεις | 4.992–94.222 χλμ² |
| Διοίκηση | Αυτόνομη Διοίκηση |
| Υποδιαιρέσεις | Επαρχία Κομάρκα Δήμος |
Η Ισπανία διαιρείται σε 17 Αυτόνομες Κοινότητες. Αυτές οι τοπικές κυβερνήσεις είναι αρμόδιες για την εκπαίδευση (σε όλες τις βαθμίδες και τα πανεπιστήμια), την υγεία, την κοινωνική πρόνοια, τον πολιτισμό, την αστική και αγροτική ανάπτυξη, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις και για τη νομοθέτηση πολιτικής[3]. Υπάρχουν επίσης δύο Αυτόνομες Πόλεις (η Θέουτα και η Μελίγια). Συνοπτικά, το σύστημα των Αυτόνομων Κοινοτήτων της Ισπανίας έχει χαρακτηριστεί ως «το πιο αποκεντρωμένο σύστημα κράτους», με την κεντρική κυβέρνηση να αναλώνει το 18% των δημοσίων εξόδων, τις περιφερειακές κυβερνήσεις το 38%, τα τοπικά συμβούλια το 13%, ενώ το υπόλοιπο δαπανάται από το κοινωνικό σύστημα ασφαλίσεων[3].
Συνταγματικό Πλαίσιο
Με την έγκριση του συντάγματος το 1978, η Ισπανία δημιούργησε ένα μοναδικό σύστημα περιφερειακής αυτονομίας, γνωστό ως το «κράτος των αυτόνομων»[1]. Σύμφωνα με το δεύτερο άρθρο του συντάγματος, δίνεται το δικαίωμα της αυτοδιοίκησης σε περιφέρειες και εθνικότητες που αποτελούν το αδιάσπαστο Ισπανικό έθνος[2]. Με την εφαρμογή αυτού του άρθρου, η αυτονομία δίνεται σε[4]:
- δύο ή περισσότερες όμορες επαρχίες με κοινά ιστορικά, πολιτιστικά και οικονομικά χαρακτηριστικά,
- απομονωμένες περιοχές, και
- μεμονωμένη επαρχία και ιστορική ταυτότητα ή καθεστώς.
Έτσι, η επαρχία, ως χωρική οντότητα κατά το σύνταγμα[5], υπηρετεί ως το πλαίσιο από το οποίο δημιουργούνται οι Αυτόνομες Κοινότητες. Το σύνταγμα προβλέπει παράλληλα και εξαιρέσεις, καθώς το Ισπανικό κοινοβούλιο διατηρεί το δικαίωμα να[6]:
- εγκρίνει, ως προς το εθνικό συμφέρον, τη σύσταση μίας Αυτόνομης Κοινότητας, ακόμα και αν είναι μεμονωμένη επαρχία χωρίς ιστορική τοπική ταυτότητα, και
- εγκρίνει ή να δώσει αυτονομία σε εκείνες τις οντότητες ή περιοχές που δεν χαρακτηρίζονται επαρχίες.
Με τη σύσταση μίας Αυτόνομης Κοινότητας, το άρθρο 145 του συντάγματος απαγορεύει την ομοσπονδία ή ένωση δύο ή περισσότερων κοινοτήτων[7]. Από το 1979 έως το 1983, όλες οι περιφέρειες της Ισπανίας είχαν συστήσει Αυτόνομες Κοινότητες. Το 1996 η διαδικασία ολοκληρώθηκε με τη σύσταση των Αυτόνομων πόλεων της Θέουτα και της Μελίγια.
- Η Ανδαλουσία, η Καταλονία, η Χώρα των Βάσκων και η Γαλικία απέκτησαν αυτονομία ως «ιστορικές εθνικότητες» μέσω μίας γρήγορης και απλής διαδικασίας[1].
- Η Αραγωνία, η Καστίλλη και Λεόν, η Καστίλλη-Λα Μάντσα, η Εξτρεμαδούρα και η Κοινότητα της Βαλένθια απέκτησαν αυτονομία ως κοινότητες δύο ή περισσότερων επαρχιών με κοινά ιστορικά χαρακτηριστικά.
- Τα Κανάρια Νησιά και οι Βαλεαρίδες Νήσοι απέκτησαν αυτονομία ως απομονωμένες περιοχές.
- Η Κανταβρία, οι Αστούριες, η Λα Ριόχα, η Ναβάρρα και η Περιοχή της Μούρθια απέκτησαν αυτονομία ως μεμονωμένες επαρχίες με ιστορική τοπική ταυτότητα.
- Η Αυτόνομη Κοινότητα της Μαδρίτης συστάθηκε για το εθνικό συμφέρον[8], και
- Η Θέουτα και η Μελίγια απέκτησαν αυτονομία ως πόλεις με απόφαση του Ισπανικού κοινοβουλίου.
Πολιτική οργάνωση των Αυτόνομων Κοινοτήτων
Ο βασικός συνταγματικός νόμος της Αυτόνομης Κοινότητας είναι η Διακήρυξη της Αυτονομίας. Οι Διακηρύξεις καθορίζουν την αυτονομία με βάση την ιστορική ταυτότητα, τα όρια της επικράτειας, το όνομα και την οργάνωση των θεσμών της κυβέρνησης και τα δικαιώματα που απολαμβάνουν από το σύνταγμα[9].
Η διακυβέρνηση όλων των Αυτόνομων Κοινοτήτων βασίζεται στη διάκριση των εξουσιών, ως εξής:
- ένα Νομοθετικό Σώμα με αιρετά μέλη από καθολική ψηφοφορία, ανάλογα με το σύστημα της αναλογικής αντιπροσώπευσης, ώστε να εκφράζονται όλες οι περιοχές της κοινότητας,
- ένα Κυβερνητικό Συμβούλιο, με εκτελεστικές και διοικητικές λειτουργίες, στο οποίο προΐσταται ένας πρόεδρος που εκλέγεται από το Νομοθετικό Σώμα και επικυρώνεται από τον Βασιλιά της Ισπανίας,
- ένα Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, που εποπτεύεται από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας και το οποίο είναι αρμόδιο για την οργάνωση της δικαιοσύνης στα όρια της κοινότητας.
Εκτός από την Ανδαλουσία, την Καταλονία, τη Χώρα των Βάσκων και τη Γαλικία, οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται ως εθνικότητες, οι υπόλοιπες αυτόνομες κοινότητες έχουν καθοριστεί από την τοπική ιστορική ταυτότητά τους, όπως η Κοινότητα της Βαλένθια[10], τα Κανάρια Νησιά[11], οι Βαλεαρίδες Νήσοι[12] και η Αραγωνία[13].
Οι Αυτόνομες Κοινότητες έχουν εκτεταμένη νομοθετική και εκτελεστική αυτονομία, με δικό τους κοινοβούλιο και περιφερειακή κυβέρνηση. Η κατανομή της εξουσίας διαφέρει σε κάθε κοινότητα, όπως εκθέτεται στις αντίστοιχες διακηρύξεις. Υπήρχε μία σαφής διάκριση ανάμεσα στις ιστορικά αυτόνομες περιοχές της Ισπανίας (Ανδαλουσία, Καταλονία, Χώρα των Βάσκων και Γαλικία) και τις υπόλοιπες, καθώς οι πρώτες αρχικά είχαν λάβει αρκετές αυτόνομες εξουσίες, όπως την επιλογή του χρόνου των εκλογών με απόφαση του τοπικού πρόεδρου. Επίσης, η Χώρα των Βάσκων, η Ναβάρρα και η Καταλονία έχουν δικά τους αυτόνομα ισχυρά αστυνομικά σώματα: Ερτζαίντζα, Πολισία Φοράλ και Μόσος ντ'Εσκουάρντα, αντίστοιχα. Άλλες κοινότητες έχουν διαφορετικό καθεστώς ή καθόλου, όπως η Πολιθία Αουτονόμα Ανταλούθα (Ανδαλουσία)[14] ή η BESCAM (Μαδρίτη). Με βάση πρόσφατες προσαρμογές στις αντίστοιχες διακηρύξεις αυτονομίας, αυτές οι διακρίσεις έχουν εξαλειφθεί.
Διοικητικές υποδιαιρέσεις
Οι Αυτόνομες Κοινότητες αποτελούνται από επαρχίες (provincias), που είναι οι δομικές μονάδες της κοινότητας. Αντίστοιχα, οι επαρχίες αποτελούνται από δήμους (municipios). Η ύπαρξη αυτών των δύο διοικητικών υποδιαιρέσεων προστατεύεται από το σύνταγμα, αλλά όχι απαραίτητα από τις διακηρύξεις αυτονομίας. Οι δήμοι έχουν αρμοδιότητα διοίκησης των εσωτερικών τους υποθέσεων, ενώ οι επαρχίες είναι τοπικές εξουσίες για την εφαρμογή των κρατικών ή κοινοτικών δράσεων και αποφάσεων[15].
Η σημερινή διαίρεση σε 50 επαρχίες βασίζεται, με μικρές αλλαγές, στην αρχική δομή του 1833 με εμπνευστή τον Χαβιέρ ντε Μπούργκος. Οι κοινότητες των Αστουριών, της Κανταβρίας, της Λα Ριόχα, οι Βαλεαρίδες Νήσοι, η Μαδρίτη, η Μούρθια και η Ναβάρα, προσμετρούνται και ως επαρχίες, καθώς η αυτονομία τους βασίστηκε στον ιστορικό χαρακτήρα μεμονωμένης επαρχίας.
Μεταβίβαση εξουσιών και δημιουργία των Αυτόνομων Κοινοτήτων
Ο συγκεντρωτισμός, ο εθνικισμός και οι αποσχίσεις έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο κατά τη μετάβαση της Ισπανίας στο καθεστώς των Αυτόνομων Κοινοτήτων. Με τον φόβο ότι οι αποσχιστικές τάσεις θα οδηγούσαν σε αστάθεια και επαναφορά δικτατορικών καθεστώτων, τα μετριοπαθή κόμματα που συμμετείχαν στην αναθεώρηση του συντάγματος το 1978 συμβιβάστηκαν με στόχο να αποδυναμώσουν τις αποσχιστικές ομάδες και να αφοπλίσουν τις ακροδεξιές παρατάξεις. Με την ίδρυση ενός ιδιαίτερα αποκεντρωμένου κράτους, σε σύγκριση τόσο με το πρότερο συγκεντρωτικό καθεστώς του Φράνκο, όσο και με υπόλοιπα δυτικά κράτη, ο στόχος μάλλον ήταν επιτυχής. Έτσι, το σύγχρονο Ισπανικό Κράτος των Αυτονομιών (Estado de las Autonomías) συχνά αναδεικνύεται ως παράδειγμα αποκέντρωσης σε όλη την Ευρώπη[16][17].
Χάρτης
Ωκεανός
Παραπομπές
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
