Αρμοδιότητα

Γενικά με τον όρο αρμοδιότητα, χαρακτηρίζεται ο καταμερισμός δραστηριοτήτων κατά κάποιο σύστημα τάξης όπου στην ουσία σημαίνει καταλληλότητα. Ειδικότερα σύμφωνα με τη διεθνή αλλά και την υφιστάμενη ελληνική νομοθεσία, χαρακτηρίζεται η νόμιμη εξουσία, ή η ικανότητα που παρέχεται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή δημόσια Αρχή προκειμένου να επιληφθεί κάποιου ορισμένου ζητήματος. Θεμελιωδέστερη μορφή της έννοιας της αρμοδιότητας αποτελεί η συνταγματική διάκριση των λειτουργιών μιας Πολιτείας η οποία και καλείται αρμοδιότητα "κατά κατεύθυνση", ή "κατά λειτουργική".

Γενικά

Στη Πολιτική Δικονομία ο όρος χαρακτηρίζεται είτε εκ του είδους κάποιας διαφοράς αντικειμένου, είτε σε γεωγραφικά όρια μεταξύ εκείνων που ορίζονται να επιληφθούν, ή ακόμα και χρονικά. Γενικότερα όμως η αρμοδιότητα αναφέρεται περισσότερο σε Υπηρεσίες στην άσκηση δικαιωμάτων και καθηκόντων, επί συγκεκριμένου κύκλου ζητημάτων και εντός καθορισμένου τόπου (γεωγραφικού χώρου).

Ο όρος αρμοδιότητα απαντάται σε πλείστους κλάδους όπως και στις δικαστικές Αρχές, (δικαστική αρμοδιότητα), για την άσκηση εξουσίας, πλην όμως τυγχάνει αντίθετος με τον όρο δωσιδικία που αφορά την υπαγωγή των διαδίκων. Συνεπώς κατά το Διοικητικό Δίκαιο η αναφερόμενη άσκηση εξουσίας καθιστά τα όργανα που θα πρέπει να επιληφθούν αρμόδια όταν ορίζονται τόσο για το είδος / ζήτημα, όσο και εντός της οριζόμενης περιοχής ευθύνης τους. Ειδικά η διοικητική αρμοδιότητα παρουσιάζει ιδιαίτερους τρόπους ρύθμισης, ανεξάρτητα της βασικής διάκρισής τους.
Αντίθετα, αναρμόδια καθίστανται τα όργανα, που ενδεχομένως αν και νόμιμα διορισμένα, δεν συγκεντρώνουν και τις δύο παραπάνω προϋποθέσεις άσκησης εξουσίας: του αντικειμένου και του χώρου.

Βασικά στοιχεία

Τα βασικά στοιχεία της έννοιας της όποιας αρμοδιότητας είναι δύο, το υποκειμενικό και το αντικειμενικό στοιχείο.

1. To υποκειμενικό στοιχείο είναι η εκδήλωση της ικανότητας άσκησης εξουσίας από τον νόμιμα οριζόμενο π.χ. αστυνομικό όργανο, υγειονομικός, σιδηροδρομικός υπάλληλος κ.λπ..
2. Το αντικειμενικό στοιχείο είναι το αναφυόμενο, ή εκδηλωμένο ζήτημα για το οποίο ορίζεται επί τούτου η άσκηση εξουσίας, π.χ. έκδοση πιστοποιητικού, αδικοπραξία κ.λπ..

Βασική διάκριση

Εξ όλων των παραπάνω διαφαίνεται ότι τελικά η αρμοδιότητα δεν είναι απεριόριστη αλλά αντίθετα περιβάλλεται από δύο περιοριστικές έννοιες, θέμα και τόπος, οι οποίες και την χαρακτηρίζουν ανάλογα σε:

1. Καθ΄ ύλη αρμοδιότητα, και
2. Κατά τόπο αρμοδιότητα.

Για παράδειγμα την καθ΄ ύλη αρμοδιότητα του έλεγχου των οικοδομών την έχει η Πολεοδομική Υπηρεσία, ομοίως της έκδοσης πιστοποιητικού πυρασφάλειας οικοδομής την έχει η Πυροσβεστική Υπηρεσία. Την κατά τόπο αρμοδιότητα την έχουν οι αντίστοιχες υπηρεσίες για τους ελέγχους, στο γεωγραφικό χώρο ευθύνης τους όπου εδρεύουν, δηλαδή δεν μπορούν να επιλαμβάνονται για οικοδομές που βρίσκονται στην Κηφισιά, ή στη Θεσσαλονίκη οι υπηρεσίες που εδρεύουν στο Γύθειο ή στη Σπάρτη.

Δεσμεύσεις

Γενικά η αρμοδιότητα απονέμεται στα διάφορα διοικητικά όργανα, είτε μονοπρόσωπα, είτε συλλογικά προς ικανοποίηση σκοπών κρατικού ή δημοσίου συμφέροντος και μόνο. Έτσι ασκώντας τα διάφορα διοικητικά όργανα την αρμοδιότητά τους εκπληρώνουν την βασική υποχρέωσή τους έναντι της ισχύουσας νομοθεσίας. Παράλληλα όμως εκ της άσκησης αυτής προκύπτουν ιδιαίτερες δεσμεύσεις των οργάνων, όπως π.χ. δεν μπορούν να μεταβάλλουν αυθαίρετα το περιεχόμενο αυτής και να ενεργούν κατ΄ ιδίαν έμπνευση και ούτε μπορούν να παραιτηθούν αυτής εφόσον εξυπηρετείται το δημόσιο συμφέρον. Άλλη επίσης χαρακτηριστική δέσμευση επί της άσκησης της αρμοδιότητας είναι ότι δεν μπορεί να μεταβιβαστεί αυτή από αρμόδιο όργανο σε άλλο, έστω και αν ακόμα το δεύτερο τυγχάνει ιεραρχικά ανώτερο του πρώτου. Για παράδειγμα σ΄ ένα θέμα που είναι αρμόδιο κατά τόπο το Λιμεναρχείο Γυθείου και κατ΄ επέκταση ο Λιμενάρχης Γυθείου δεν μπορεί να επιληφθεί επ΄ αυτού ο αρχηγός του Λιμενικού Σώματος. Το αυτό ισχύει και για οποιεσδήποτε άλλες υπηρεσίες.
Βέβαια επί του τελευταίου η νομοθεσία περιλαμβάνει κάποιες εξαιρέσεις για ειδικές έκτακτες περιπτώσεις με ενισχύσεις και αποσπάσεις προσωπικού εξουσιοδοτώντας αυτό προς ανακούφιση εκ του έκτακτου υπερβολικού φόρτου των αρμοδίων οργάνων.

Σημασία

Επισημαίνεται τελικά ότι η αρμοδιότητα αποτελεί πρωταρχικής σημασίας έννοια της λειτουργίας της κάθε δημόσιας υπηρεσίας και η νομοθεσία ειδικά επ΄ αυτής είναι ιδιαίτερα αυστηρή σε τυχόν παράβασή της. Πολλές φορές όμως, ιδιαίτερα στην επαρχία, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον, έχει σημειωθεί άλλοτε να έχει παραβιαστεί έντονα και άλλοτε να υπήρξε αιτία να ναυαγήσουν προσπάθειες εξυπηρέτησης και αυτού του δημοσίου συμφέροντος.

Δείτε επίσης

• Αρμοδιότητα (Δικονομία)

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica" τομ.11ος, σελ.134.
• Μ. Στασινόπουλος "Μαθήματα Διοικητικού Δικαίου" 1960.