Αντίοχος Η΄ Γρυπός

Ο Αντίοχος Η' Γρυπός ήταν ηγεμόνας της Δυναστείας των Σελευκιδών, βασιλέων της Συρίας κατά την ελληνιστική περίοδο. Ήταν γιος του Δημητρίου Β' Νικάτορος και της Κλεοπάτρας Θεάς και κυβέρνησε κατά την περίοδο 125 π.Χ. – 96 π.Χ. Το προσωνύμιο “Γρυπός” σημαίνει “αυτός που έχει γαμψή μύτη”.

Αντίοχος Η' Γρυπός
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	141 π.Χ.[1]
Θάνατος	96 π.Χ.[1] ή 97 π.Χ.[2]
Χώρα πολιτογράφησης	Αυτοκρατορία των Σελευκιδών
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Κλεοπάτρα Σελήνη Α΄ Τρύφαινα
Τέκνα	Δημήτριος Γ' Εύκαιρος[3] Αντίοχος ΙΒ' Διόνυσος[4] Αντίοχος ΙΑ' Επιφανής Σέλευκος Στ' Επιφανής Φίλιππος Α΄ Φιλάδελφος Λαοδίκη Ζ' της Συρίας
Γονείς	Δημήτριος Β' Νικάτωρ[2] και Κλεοπάτρα Θεά
Αδέλφια	Αντίοχος Θ΄ Κυζικηνός Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ Αντίοχος Στ' Διόνυσος
Οικογένεια	Δυναστεία των Σελευκιδών
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	ηγεμών της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Άνοδος στον θρόνο

Κατά την παιδική ηλικία του Αντίοχου το κράτος των Σελευκιδών συγκλόνιζαν ισχυρές εμφύλιες διαμάχες, με τους διεκδικητές του θρόνου να διαδέχονται ο ένας τον άλλον σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα, και με τον πατέρα του Αντίοχου, Δημήτριο, να περνά μια μακρά περίοδο αιχμαλωσίας στη χώρα των Πάρθων, από το 138 μέχρι το 128 π.Χ. Σταθερός παρονομαστής σε αυτήν την ταραγμένη περίοδο ήταν η βασίλισσα Κλεοπάτρα Θεά, κόρη του Πτολεμαίου Στ' Φιλομήτορος, φαραώ της Αιγύπτου, η οποία παρέμενε στον θρόνο της Συρίας καθώς οι σύζυγοί και οι γιοι της εναλλάσσονταν στην εξουσία. Λίγα χρόνια μετά την επάνοδό του στον θρόνο, ο Δημήτριος έχασε τη ζωή του το 125 π.Χ. κατά τη διάρκεια της αντιδικίας του με τον Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα, εγκαταλελειμμένος από την Κλεοπάτρα Θεά, η οποία τελικά κυβέρνησε ως συμβασιλέας των γιων της από τον Δημήτριο. Ο μεγαλύτερος αδερφός του Αντίοχου, ο Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ, έκανε μια αποτυχημένη προσπάθεια να αναλάβει μονάχος του τη διακυβέρνηση του βασιλείου αλλά θανατώθηκε κατά πάσα πιθανότητα με τη συμβολή της Κλεοπάτρας Θεάς. Η τελευταία συμβασίλεψε τότε με τον Αντίοχο. Οι τριβές μεταξύ τους δεν άργησαν να εμφανιστούν και το 123 π.Χ. η Κλεοπάτρα προσπάθησε να του προσφέρει ένα κύπελλο με κρασί στο οποίο είχε μυστικά ρίξει δηλητήριο. Ο νεαρός άντρας υποψιασμένος την ανάγκασε να το πιει εκείνη στη θέση του. Παρενθετικά ας αναφερθεί ότι ο Αντίοχος έκρυβε ενδιαφέρον για την τοξικολογία. Κάποια ποιήματα που ο ίδιος έγραψε για τοξικά φυτά αναφέρονται από τον ιατρό Γαληνό.

Γρυπός εναντίον Κυζικηνού

Ο Αντίοχος παντρεύτηκε την πριγκίπισσα της πτολεμαϊκής Αιγύπτου Τρύφαινα, κόρη του Πτολεμαίου Η' Φύσκονος το 124/23 π.Χ. Το 116 π.Χ. ο ετεροθαλής αδερφός και εξάδερφός του, Αντίοχος Θ' Κυζικηνός, γιος της μητέρας του από τον θείο του Αντίοχο Ζ' Σιδήτη, επέστρεψε από την Κύζικο όπου είχε καταφύγει και έτσι ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος. Το κίνημα του Κυζικηνού κατέστη δυνατό μετά την άφιξη του στρατού που του πρόσφερε η Κλεοπάτρα Δ', έκπτωτη βασίλισσα της Αιγύπτου, μαζί με το χέρι της.

Την περίοδο που ακολούθησε, ο Γρυπός κράτησε την πρωτεύουσα και την Κιλικία μα στάθηκε αδύνατο να συγκρατήσει τους ντόπιους πειρατές από το να αποκτήσουν ισχύ. Ο Κυζικηνός κατέλαβε το νότιο τμήμα της Συρίας. Η σύζυγος του Κυζικηνού, η Κλεοπάτρα Δ', ήταν μικρότερη αδερφή της Τρύφαινας και όταν έπεσε αιχμάλωτη στα χέρια του Γρυπού, βρήκε τραγικό θάνατο στον ναό του Απόλλωνα στη Δάφνη, έξω από την Αντιόχεια. Ο Αντίοχος επιθυμούσε να της χαρίσει τη ζωή, αλλά η Τρύφαινα τον έπεισε για το αντίθετο. Ο Κυζικηνός ένα χρόνο μετά εκδικήθηκε βασανίζοντας και σκοτώνοντας την Τρύφαινα.

Στη διαμάχη ανάμεσα στα δύο αδέρφια, ενεπλάκη και η Αίγυπτος με τον Αντίοχο Η' Γρυπό να συμμαχεί με τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο και τον Αντίοχο Θ' Κυζικηνό να βρίσκει σύμμαχο στο πρόσωπο του αδερφού και πολιτικού αντιπάλου του τελευταίου, Πτολεμαίου Θ' του Λάθυρου. Ένα άλλο γεγονός που σχετίζεται με την μπερδεμένη αυτή κατάσταση είναι η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της Ιουδαίας και η κατάληψη της Σαμάρειας και της Ιδουμαίας από τις αρχές της Ιερουσαλήμ.

Διαδοχή

Ο Αντίοχος Η' Γρυπός απεβίωσε το 96 π.Χ. Το 103 π.Χ. είχε νυμφευθεί με τη δεύτερη σύζυγό του, Κλεοπάτρα Σελήνη Α', κόρη του Πτολεμαίου Η' Φύσκονος. Για να μπει τέλος στον εμφύλιο πόλεμο η Κλεοπάτρα Σελήνη παντρεύτηκε τον Αντίοχο τον Κιζυκινό. Ωστόσο ήταν ο γιος της από τον Γρυπό, ο Σέλευκος Στ' που διαδέχθηκε τελικά τον πατέρα του στον θρόνο. Συνολικά πέντε από τους γιους του Γρυπού, ο Σέλευκος Στ' Επιφανής, ο Αντίοχος ΙΑ' Επιφανής, ο Φίλιππος Α' Φιλάδελφος, ο Δημήτριος Γ' Εύκαιρος και ο Αντίοχος ΙΒ' Διόνυσος αργότερα διεκδίκησαν την εξουσία, κάνοντας πολυπλοκότερη την κρίση διαδοχής του βασιλείου μέχρι και την οριστική διάλυσή του. Η κόρη του Γρυπού Λαοδίκη Ζ' Θεά παντρεύτηκε τον βασιλιά Μιθριδάτη Α' Καλλίνικο της Κομμαγηνής σαν μέρος της συμφωνίας ανάμεσα στον πατέρα του Μιθριδάτη, τον Σάμη Β' Θεοσεβή Δίκαιο για εξασφάλιση της ειρήνης ανάμεσα στα δύο βασίλεια. Γιος του ζευγαριού υπήρξε ο βασιλιάς Αντίοχος Α' Θεός της Κομμαγηνής.

Κριτική

Παρά την πολιτική αστάθεια του καιρού του, ο Γρυπός υπήρξε δημοφιλής βασιλιάς. Η τρυφηλή εικόνα του στα νομίσματα της εποχής, συνήθης ανάμεσα στους τελευταίους Σελευκίδες, καθώς και οι αφηγήσεις των εξωφρενικά πολυτελών γευμάτων που διοργάνωνε έκαναν τους κατοπινούς μελετητές να σχηματίσουν μια ιδέα παρακμής για τη δυναστεία. Ωστόσο αυτή η απεικόνιση ήταν στην πραγματικότητα σκόπιμη, σε μια προσπάθεια συσχέτισης της δυναστείας με την ευημερία και την καλοζωία, κάτι που φυσικά αντιτίθεται με την ταραγμένη πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην πραγματικότητα.

Μια αφήγηση για τα πολυτελή γεύματα που παρέθετε αναφέρει πως φεύγοντας οι επισκέπτες μαζί τους έπαιρναν και φαγητό συνοδευόμενοι από καμήλα για τη μεταφορά και έναν υπηρέτη για να μεταφέρει ο ίδιος τον επισκέπτη. Κάτι τέτοιο βέβαια θα προκαλούσε μεγάλη ζημία στα ήδη επιβαρημένα ταμεία του κράτους.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός
	Γεννιέται ο Αντίοχος Η' Γρυπός, γιος του Δημητρίου Β' Νικάτορος και της Κλεοπάτρας Θεάς.
125 π.Χ.	Ο Δημήτριος Β' ηττάται από τον Αλέξανδρο Β' Ζαβίνα και, χωρίς συμμάχους, χάνει τη ζωή του. Τον θρόνο διεκδικεί ο γιος του Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ, ο οποίος επίσης θανατώνεται κατά πάσα πιθανότητα από τη μητέρα του. Ξεκινά η συμβασιλεία της Κλεοπάτρας Θεάς με τον Αντίοχο.
124 / 123 π.Χ.	Η Τρύφαινα, κόρη του Πτολεμαίου Η' Φύσκονα ενώνεται με τα δεσμά του γάμου με τον Αντίοχο.
123 π.Χ.	Ο Αλέξανδρος Β' ηττάται οριστικά και πεθαίνει.
121 π.Χ.	Απόπειρα δολοφονίας του Αντίοχου από την Κλεοπάτρα Θεά με δηλητηριασμένο κρασί. Τελικά υποχρεώνεται να το πιει η ίδια.
114 / 113 π.Χ.	Ο ετεροθαλής αδερφός του Αντίοχου Η', ο Αντίοχος Θ' Κυζικηνός πραγματοποιεί επανάσταση.
112 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Δ', σύζυγος του Κυζικηνού, πέφτει σε εχθρικά χέρια και θανατώνεται με παρότρυνση της αδερφής της, Τρύφαινας.
111 π.Χ.	Σε αντίποινα ο Κυζικηνός θανατώνει την Τρύφαινα.
	Τα επόμενα χρόνια είναι ταραχώδη. Οι δύο άνδρες βρίσκουν συμμάχους από την Αίγυπτο, η οποία επίσης αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα διαδοχής. Τελικά το συριακό κράτος διασπάται στα δύο και η κατάσταση σχετικά σταθεροποιείται.
103 π.Χ.	Ο Αντίοχος Η' Γρυπός παντρεύεται την Κλεοπάτρα Σελήνη Α', κόρη του Πτολεμαίου Η' Φύσκονος.
96 π.Χ.	Θάνατος του Αντίοχου Η'. Η σύζυγός του παντρεύεται για πολιτικούς λόγους τον Αντίοχο Θ' Κυζικηνό, ωστόσο το στέμμα περιέρχεται στον Σέλευκο Στ'.

Παραπομπές

1. «Антиох VIII Грип» (Ρωσικά)
2. «Antiochus» (Ρωσικά)
3. «Димитрий III Эвкер» (Ρωσικά)
4. «Антиох XII Дионис» (Ρωσικά)

Πηγές

• Η αγγλόφωνη wikipedia.
• Αντίοχος Η' Γρυπός στο www.livius.com Αρχειοθετήθηκε 2013-10-11 στο Wayback Machine.
• Αντίοχος Η' Γρυπός στο virtualreligion.net

Δείτε επίσης

• Δυναστεία των Σελευκιδών
• Σέλευκος Ε' Φιλομήτωρ
• Αντίοχος Θ' Κυζικηνός
• Σέλευκος Στ' Επιφανής
• Αυτοκρατορία των Σελευκιδών
• Ελληνιστική περίοδος