Ανοιχτά Βαλκάνια

Tα Ανοιχτά Βαλκάνια (Οpen Balkan) (αλβανικά: Ballkani i Hapur‎‎, σλαβομακεδονικά: Отворен Балкан‎‎, σερβικά: Отворени Балкан‎‎) είναι μια οικονομική και πολιτική ζώνη τριών κρατών μελών στα Βαλκάνια, της Αλβανίας, της Βόρειας Μακεδονίας και της Σερβίας. Η ζώνη έχει συνολική έκταση 131.935 τετραγωνικά χιλιόμετρα και εκτιμάται ότι ο συνολικός πληθυσμός είναι σχεδόν 12 εκατομμύρια. Οι επίσημες γλώσσες είναι τα αλβανικά, τα σλαβομακεδονικά και τα σερβικά. Τα διοικητικά της κέντρα είναι οι πόλεις Βελιγράδι, Σκόπια και Τίρανα. Με τη δημιουργία της ζώνης, και τα τρία κράτη μέλη στοχεύουν στην αύξηση του εμπορίου και της συνεργασίας καθώς και στη βελτίωση των διμερών σχέσεων.

 

Η ιδέα των Ανοιχτών Βαλκανίων (προηγουμένως γνωστή ως Μίνι-Σένγκεν) ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του 1990.  Αναφέρθηκε για πρώτη φορά ως οικονομική περιοχή μεταξύ αυτών των χωρών της Βαλκανικής χερσονήσου . Τα σχέδια εγκαταλείφθηκαν τελικά λόγω των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων. Τα πρώτα σημάδια του Open Balkan εμφανίστηκαν το 2018 ως τρόπος βελτίωσης των πολιτικών σχέσεων. Την ιδέα της περιοχής έφερε ο Έντι Ράμα στο Βερολίνο όταν τη συζήτησε με τα ενδιαφερόμενα έθνη. Ο Ράμα πήρε την ιδέα του πρώην πρωθυπουργού της Αλβανίας Φάτος Νάνο.^[1]

Τα σχέδια για την περιοχή ανακοινώθηκαν στις 10 Οκτωβρίου 2019 στο Νόβι Σαντ της Σερβίας.^[2] Πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις, η μία στην Οχρίδα στις 11 Νοεμβρίου 2019 και η άλλη στις 12 Δεκεμβρίου 2019 στο Δυρράχιο. Οι τρεις χώρες διακήρυξαν ότι θα σχηματίσουν μια ενοποιημένη αγορά 12 εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το τέλος του 2020. Στις 11 Νοεμβρίου 2019, στη Σύνοδο Κορυφής τους στην Οχρίδα, ο Πρόεδρος της Σερβίας, οι Πρωθυπουργοί της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια οικονομική ζώνη, η οποία θα βελτιώσει περαιτέρω τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις και θα ενίσχυε τους πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ των εθνών. ^[2]

Η πρώτη συνάντηση επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο του 2020 στο Βελιγράδι . Ωστόσο, λόγω της πανδημίας της COVID-19, η συνάντηση αναβλήθηκε και μια πιθανή ημερομηνία για νέα συνάντηση στο Βελιγράδι είχε προγραμματιστεί προσωρινά για την άνοιξη ή το καλοκαίρι του 2020.

Βούτσιτς, Ζάεφ και Ράμα στο Οικονομικό Φόρουμ για την Περιφερειακή Συνεργασία

Το προηγούμενο όνομα αναφερόταν στη ζώνη Σένγκεν, μια κοινή ταξιδιωτική περιοχή που περιλαμβάνει 26 ευρωπαϊκές χώρες, αλλά όχι τις προαναφερθείσες βαλκανικές χώρες. Το όνομα, ωστόσο, ήταν άστοχο καθώς συγχεόταν η ελεύθερη διέλευση που προσφέρει η Σένγκεν στην Ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά. Η Σένγκεν αφορά την απρόσκοπτη ταξιδιωτική μετακίνηση χωρίς επίδειξη εγγράφων ταυτοποίησης στα σύνορα των 26 Κρατών Μελών της. Η ενιαία αγορά του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου προσφέρει την ελευθερία μετακίνησης αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εγκατάστασης των πολιτών στα 29 Κράτη-Μέλη που τον αποτελούν.

Το Open Balkan υιοθετεί το δεύτερο μοντέλο, δηλαδή της δυνατότητας ελεύθερης μετανάστευσης και διακίνησης αγαθών μεταξύ των Κρατών Μελών και όχι της απρόσκοπτης μετακίνησης μεταξύ συνόρων, χωρίς επίδειξη εγγράφων ταυτοποίησης

Σκοπός

Ο σκοπός του Open Balkan είναι να παρέχει περισσότερες ευκαιρίες για εμπόριο, ανταλλαγές φοιτητών και να ενθαρρύνει την ένταξη στην ΕΕ στα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων.^[2] Οι πολίτες των κρατών μελών θα χρειάζονται μόνο ένα δελτίο ταυτότητας για να επισκεφθούν άλλα κράτη μέλη, εξοικονομώντας χρόνο στα σημεία διέλευσης των συνόρων.^[3] Αυτή η οικονομική ζώνη προετοιμάζει τις χώρες να γίνουν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ^{[2] [4]}

Σε αυτή την ένωση, τα αγαθά και τα κεφάλαια μεταξύ αυτών των χωρών θα ρέουν πιο γρήγορα και θα εξοικονομούνται περισσότερες από 30 εκατομμύρια ώρες περνώντας τα σύνορα αυτών των τριών χωρών κάθε χρόνο. Η εκτίμηση των Παγκόσμιας Τράπεζας βλέπει πως θα εξοικονομηθούν $3,2 δις, εκ των οποίων, σύμφωνα με τον Πρόεδρο Βούτσιτς, η Σερβία θα εξοικονομήσει τουλάχιστον $1,5 δις. 

Στις 29 Ιουλίου 2021, οι Βούτσιτς, Ράμα και Ζάεφ συμμετείχαν στο φόρουμ για την περιφερειακή οικονομική συνεργασία στα Σκόπια, όπου υπέγραψαν συμφωνίες για τη διακίνηση αγαθών, την πρόσβαση στην αγορά εργασίας και τη συνεργασία για την προστασία από καταστροφές. ^[5] Συμφωνήθηκε η αμοιβαία αποδοχή των πτυχίων και των προσόντων εργασίας, καθιστώντας το εργατικό δυναμικό πιο ευέλικτο και διαθέσιμο και έτσι προσελκύοντας περισσότερες επενδύσεις. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, πραγματοποιήθηκε επίσης ένα περιφερειακό οικονομικό φόρουμ στο οποίο συμμετείχαν περίπου 350 εταιρείες, κυρίως από αυτές τις τρεις χώρες αλλά και από την ευρύτερη περιοχή. ^[6]

Απογοητευμένοι με τις καθυστερήσεις στην ένταξη των χωρών τους στην ΕΕ, οι τρεις Βαλκάνιοι ηγέτες υπέγραψαν συμφωνίες για το άνοιγμα των εθνικών τους συνόρων μεταξύ των πολιτών και των προϊόντων τους από την 1η Ιανουαρίου 2023 χωρίς περιορισμούς. ^[7]

Κράτη Μέλη

Το Open Balkan περιλαμβάνει σήμερα τρία κράτη μέλη, την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία.

Χώρα	Πρωτεύουσα	Ένταξη	Πληθυσμός (2020) [8]	Έκταση	Πυκνότητα πληθυσμού	Αστικές περιοχές	Γλώσσες
Αλβανία ! Αλβανία	Τιράνα	Ιδρυτικό μέλος	&0000000002845955.0000002.845.955	28,748 km2 (11,100 sq mi)	99/km2 (260/sq mi)	Δυρράχιο, Ελμπασάν, Βλόρα (Αυλώνας), Σκόδρα	Αλβανικά
Βόρεια Μακεδονία ! Βόρεια Μακεδονία	Σκόπια	Ιδρυτικό μέλος	&0000000002068808.0000002.068.808	25,713 km2 (9,928 sq mi)	80/km2 (210/sq mi)	Μπίτολα, Κουμάνοβο, Πρίλεπ, Τέτοβο	Σλαβομακεδονικά, Αλβανικά
Σερβία ! Σερβία	Βελιγράδι	Ιδρυτικό μέλος	&0000000006871547.0000006.871.547	77,474 km2 (29,913 sq mi)	89/km2 (230/sq mi)	Νόβι Σαντ, Νις, Κραγκούγιεβατς, Σουμπότιτσα	Σερβικά

Δυνητικά κράτη μέλη

Τρία πιθανά μέλη είναι η Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο και το Κόσοβο.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 2020, το Κόσοβο συμφώνησε να ενταχθεί στη Μίνι Σένγκεν ως μέρος των συμφωνιών οικονομικής εξομάλυνσης του Κοσόβου και της Σερβίας, ^[9] αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει υπογράψει καμία συμφωνία με τις τρεις ιδρυτικές χώρες, ενώ διακηρύττει αντίθετο στην όλη πρωτοβουλία. ^{[10] [11] [12] [13]}

Ο Πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Μίλο Τζουκάνοβιτς, δήλωσε ότι το Μαυροβούνιο είναι προσηλωμένο στις περιφερειακές πρωτοβουλίες και θα συμμετάσχει στις συνομιλίες των Ανοιχτών Βαλκανίων την επόμενη περίοδο και θα συμβάλει στην επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσής της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων στο εγγύς μέλλον. «Αυτό σημαίνει ότι πιστεύουμε ακράδαντα ότι οι περιφερειακές πρωτοβουλίες είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και, σε αυτή τη βάση, για την επίτευξη συνεργασίας που θα συμβάλει στην ανάπτυξη της περιοχής στο σύνολό της». Πρόσθεσε ότι το Μαυροβούνιο είναι έτοιμο να φιλοξενήσει μερικές από τις μελλοντικές συναντήσεις. «Κάθε χώρα μας θέλει να είναι μέρος της ΕΕ, αλλά όλες θέλουν να εξευρωπαϊσουν την κοινωνία τους και να διασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι στην περιοχή μας αποτελούν μέρος των ευρωπαϊκών αξιών. Αυτή είναι η πρωταρχική ευθύνη όλων των κυβερνήσεών μας. Όλες οι πρωτοβουλίες έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία όταν γνωρίζουμε ότι οδηγούν στην επίτευξη προτύπων που θα ανοίξουν το δρόμο για την ένταξη στην ΕΕ.» ^[14] Αλλά το Μαυροβούνιο επικεντρώνεται περισσότερο στην ένταξη στην ΕΕ. ^[15]

Ένας εκπρόσωπος της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης δήλωσε κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της Οχρίδας ότι η Βοσνία - Ερζεγοβίνη είναι επίσης επικεντρωμένη επί του παρόντος στην ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση . 

Οικονομία

Αν η κοινή αγορά είχε ήδη θεσμοθετηθεί το 2020, το ΑΕΠ αυτών των χωρών μαζί θα ήταν 80,027 δισεκατομμύρια δολάρια, το ΑΕΠ ΜΑΔ θα ήταν 207,326 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 2020, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν 6.256$, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ΜΑΔ θα ήταν 16.658 $. Η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία θα έίχαν υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και ΑΕΠ ΜΑΔ κατά κεφαλήν και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ/ΑΕΠ ΜΑΔ της Σερβίας θα μειωνόταν κάπως. Τα τρέχοντα νομίσματα είναι το αλβανικό λεκ, το βορειομακεδονικό δηνάριο και το σερβικό δηνάριο . Οι επίσημες γλώσσες είναι τα αλβανικά, τα σλαβομακεδονικά και τα σερβικά . Πρωτεύουσες είναι το Βελιγράδι, τα Σκόπια και τα Τίρανα. Μερικές άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Μπίτολα, το Τσάτσακ, το Δυρράχιο, το Ελμπασάν, η Κορυτσά, το Kραγκούγιεβατς, το Κράλιεβο, το Κρούσεβατς, το Κουμάνοβο, το Λέσκοβατς, το Νις, το Νόβι Σαντ, το Πάντσεβο, το Πρίλεπ, η Σουμπότιτσα, η Σκόδρα, η Βλόρα (Αυλώνας) και το Ζρένιανιν .

Στατιστική

	Αλβανία	Βόρεια Μακεδονία	Σερβία
Πολίτευμα	Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
Πρόεδροι και Πρωθυπουργοί	Πρόεδρος Ιλίρ Μέτα	Πρόεδρος Στέβο Πενταρόφσκι	Πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς
	Πρωθυπουργός Έντι Ράμα	Πρωθυπουργός	Πρωθυπουργός Άνα Μπρνάμπιτς
Επίσημες γλώσσες	Αλβανικά	Σλαβομακεδονικά	Σερβικά
		Αλβανικά
ΑΕΠ (ονομαστικό)	14,8 δισεκατομμύρια δολάρια	12,267 δισεκατομμύρια δολάρια	52,96 δισεκατομμύρια δολάρια
ΑΕΠ (ονομαστικό) κατά κεφαλήν	5.215 δολάρια	5.888 δολάρια	7.666 δολάρια
ΑΕΠ (ΜΑΔ)	39,211 δισεκατομμύρια δολάρια	35,265 δισεκατομμύρια δολάρια	132,85 δισεκατομμύρια δολάρια
κατά κεφαλήν ΑΕΠ (ΜΑΔ).	$16.926	17.046 $	$19.230
Ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ (2020)	−5,0%	−0,7%	−0,9%
Νόμισμα	Λεκ	Δηνάριο	Δηνάριο

Περαιτέρω συνεργασία

Στις 2 Αυγούστου 2021, οι διευθυντές των ταχυδρομείων της Σερβίας και της Βόρειας Μακεδονίας, Ζόραν Τζόρτζεβιτς (Zoran Đorđević) και Γιάνι Μακραντούλι (Jani Makraduli) υπέγραψαν στο Βελιγράδι Πρωτόκολλο επιχειρηματικής συνεργασίας. ^[16]

Στις 3 Αυγούστου 2021, με εντολή του Προέδρου της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, στάλθηκαν τέσσερα ελικόπτερα του Υπουργείου Εσωτερικών της Σερβίας για να βοηθήσουν συναδέλφους του Υπουργείου Εσωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας για την κατάσβεση πυρκαγιάς στη Βόρεια Μακεδονία. ^{[17] [18]}

Δείτε επίσης

• Διεύρυνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος
• Ένταξη της Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
• Χώρος Σένγκεν

Αναφορές

1. Rama i përgjigjet Vuçiçit, https://www.facebook.com/euronews.al/videos/rama-i-p%C3%ABrgjigjet-vu%C3%A7i%C3%A7it/447138156545775/, ανακτήθηκε στις 2021-08-14
2. Simić, Julija (11 Οκτωβρίου 2019). «Three countries agree mini Schengen in the Balkans». Euractiv (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2021.
3. «Mini-Schengen: what does this accord mean for the EU?». www.etiasvisa.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2021.
4. Holroyd, Matthew (11 Νοεμβρίου 2019). «Western Balkan leaders plot their own 'mini-Schengen' zone». euronews (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2020.
5. «Serbia, North Macedonia, Albania Push Forward On 'Open Balkans' Initiative». www.rferl.org. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2021.
6. «Balkan 'Mini-Schengen' Leaders Eye Open Borders by 2023». Balkan Insight (στα Αγγλικά). 29 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2021.
7. «Balkan leaders agree to open borders between nations in 2023». AP NEWS (στα Αγγλικά). 29 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2021.
8. Citations regarding the populations of the Open Balkan member states:
9. «Šta piše u sporazumu Kosova i Srbije?». Radio Slobodna Evropa (στα Σερβοκροατικά).
10. «Gërvalla in Slovenia: EU must stop 'mini-Schengen'». 21 media (στα Αγγλικά). 23 Ιουλίου 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2021.
11. «PM Rama Criticises Kosovo Premier for Not Participating in Balkans Mini-Schengen». albanian daily news (στα Αγγλικά).
12. «Kosovo government does not support Open Balkans initiative». Radio Slobodna Evropa (στα Σλαβομακεδονικά).
13. «Kosovo considers the "Open Balkan" initiative as very dangerous». Alsat (στα Σλαβομακεδονικά). 30 Ιουλίου 2021.
14. «"Mini-Schengen" initiative remains open to the region, next meeting in Belgrade». European Western Balkans (στα Αγγλικά). 21 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2021.
15. «Montenegro Rejects Balkan 'Mini Schengen' Proposal». Balkan Insight (στα Αγγλικά). 12 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2021.
16. «Post of Serbia - Serbian and Northern Macedonian posts sign Protocol on business cooperation». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2021.
17. «Serbia sends police choppers to help North Macedonia's firefighters». N1 (στα Σερβικά). 3 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2021.
18. «Serbian helicopter units are putting out fires in North Macedonia, photos from scene». Telegraf.rs (στα Σερβικά). Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2021.