Ψυρρή

Η μικρή συνοικία του Ψυρρή βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και είναι μια από τις παλαιότερες συνοικίες της πόλης. Απλώνεται γύρω από την Πλατεία Ψυρρή ή Πλατεία Ηρώων, στην οποία οδηγούν οι πέντε σημαντικοί δρόμοι της συνοικίας: η οδός Μιαούλη, η οδός Καραϊσκάκη, η οδός Αγίων Αναργύρων, η οδός Αριστοφάνους και η οδός Αισχύλου.

Ψυρρή
Ψυρρή
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Αθήνα
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Ψυρή

Θέση συνοικίας

Η συνοικία βρίσκεται στα βορειοδυτικά της Πλατείας Μοναστηρακίου. Έχει σχεδόν τετραγωνικό σχήμα και οριοθετείται:

• από την οδό Ερμού στα νότια
• από την οδό Αθηνάς στα ανατολικά
• από την οδό Ευριπίδου στα βόρεια
• και από τις οδούς Σαχτούρη και Σαρρή στα δυτικά.

Η πλατεία Μοναστηρακίου βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την νοτιοανατολική γωνία της συνοικίας, στην συμβολή των οδών Αθηνάς και Ερμού, ενώ η Πλατεία Αγίων Ασωμάτων και το Θησείο στην νοτιοδυτική της γωνία. Η Βαρβάκειος Αγορά βρίσκεται κοντά στο βορειοανατολικό άκρο του Ψυρρἠ, ενώ η Πλατεία Κουμουνδούρου σε μικρή απόσταση από την οδό Σαρρή, προς τα βορειανατολικά.

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί πως μέχρι και τα Οθωμανικά χρόνια η συνοικία ήταν σημαντικά μεγαλύτερη, καθώς περιλάμβανε και ολόκληρη την περιοχή που σήμερα είναι γνωστή ως Μοναστηράκι, φτάνοντας μέχρι το Θησείο και τα όρια της Πλάκας. Μετά τη διάνοιξη της οδού Ερμού το 1835 σύμφωνα με το σχέδιο πόλης που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Κλεάνθης και Έντουαρτ Σάουμπερτ το 1833, ^[1][2] το Ψυρρή αποκόπηκε από το νότιο τμήμα του, το οποίο τελικά εθεωρήθη ξεχωριστή συνοικία.

Ιστορία

Πρώτη αναφορά

Πρώτη φορά το Ψυρρή αναφέρεται στο βιβλίο του Γάλλου γιατρού Ζακόμπ Σπον με τίτλο Ταξίδι σε Ιταλία, Δαλματία, Ελλάδα και Ανατολή το 1678, στο οποίο παρουσιάζεται ως ένα από τα οκτώ πλατώματα ^[3] της Αθήνας. Η ετυμολογία της ονομασίας της συνοικίας δεν έχει απόλυτα εξακριβωθεί. Πιθανότατα η λέξη Ψυρρή(ς) σημαίνει Ψαριανός και προέρχεται από τις παλαιότερες ονομασίες της νήσου των Ψαρών. ^[4]

Γνωστοί κάτοικοι

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο λόρδος Βύρων διέμεινε στην οικία του υποπροξένου της Αγγλίας Θεόδωρου Μακρή, όπου και γνώρισε την Θηρεσία Μακρή, την οποία και ερωτεύτηκε. Εκείνη την εποχή υπήρχε και το αρχοντικό του Κυριάκου Πιττάκη, του μετέπειτα διάσημου για τις ανασκαφές στην Ακρόπολη αρχαιολόγου. Μετά την απελευθέρωση, στην περιοχή εγκαταστάθηκαν διάφορες αρχοντικές οικογένειες όπως αυτή του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Ιωάννη Καρατζά. Ένας από τους διασημότερους κατοίκους του Ψυρρή ήταν και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Στην συνοικία κατοίκησε για πάνω απο 20 χρόνια και γι' αυτό του δόθηκε το προσωνύμιο ο Ερημίτης του Ψυρρή.

Οι «κουτσαβάκηδες»

Απο το 1870 το Ψυρρή είχε μετατραπεί σε μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές της Αθήνας. Αιτία ήταν οι διαβόητοι κουτσαβάκηδες^[5], δηλαδή οι διάφοροι μάγκες που ζούσαν μέσα στην παρανομία.^[6] Οι κουτσαβάκηδες λήστευαν και πολλές φορές δολοφονούσαν εμπόρους με αποτέλεσμα να δημιουργούν μεγάλο φόβο στους περαστικούς. Το σοβαρότερο περιστατικό συνέβη την Ανάσταση του 1847 όταν κάτοικοι της περιοχής προκάλεσαν καταστροφές στο σπίτι του Ισπανοεβραίου τυχοδιώκτη Δαυίδ Πατσίφικο (Άγγλου υπηκόου και πρώην Προξένου της Πορτογαλίας) γιατί τόλμησε να προσβάλει το έθιμο της περιφοράς του Επιταφίου μετά το οποίο ακολουθούσε τότε το κάψιμο του Ιούδα ή κάψιμο του Εβραίου δηλ. η καύση αχυρένιου ομοιώματος του Ιούδα. Στη συνέχεια ακολούθησε διπλωματικό επεισόδιο, με αφορμή αυτή την καταστροφή, γεγονός που έμεινε γνωστό με τον τίτλο Παρκερικά. Τελικά η δράση των κουτσαβάκηδων έληξε απότομα τον Δεκέμβριο του 1893, όταν ο τότε αστυνομικός διευθυντής Αθηνών-Πειραιώς Δημήτριος Μπαϊρακτάρης μέσα σε έναν μήνα κατάφερε να συλλάβει τους κακοποιούς της περιοχής.^[6]

Σήμερα

Στην εποχή μας, η συνοικία του Ψυρρή είναι μία γραφική και ιστορική γειτονιά γεμάτη μαγαζιά, εστατόρια/μεζεδοπωλεία και μπαρ. Παρ' όλα αυτά γενικά θεωρείται υποβαθμισμένη και αντιμετωπίζει ακόμη προβλήματα εγκληματικότητας, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα της, αποτελώντας μια θλιβερή εξαίρεση στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. ^[7] Παράλληλα, έντονη είναι η παρουσία καταστημάτων διαφόρων ειδών, λειτουργούμενα από μετανάστες από τη Κίνα, το Μπανγκλαντές και το Πακιστάν.

Λαογραφία

Η πλατεία του Ψυρρή λέγεται πλατεία Ηρώων από τα ονόματα των οδών που καταλήγουν σ' αυτή. Στην παλιά Αθήνα, προπολεμικά, η ονομασία αυτή αποδίδονταν σκωπτικά στους "ήρωες", εννοώντας τους κουτσαβάκηδες, της εποχής, που συγκεντρώνονταν σ' αυτή.

Στην βορειοδυτική πλευρά της πλατείας Ηρώων ανεγέρθηκε το 1912 επί δημαρχίας Σπύρου Μερκούρη το Α' Υγειονομικό Κέντρο, στο οποίο σήμερα στεγάζονται δημοτικές υπηρεσίες του 3ου διαμερίσματος της Αθήνας.

Προσωπικότητες της περιοχής

• Άνθιμος Ανανιάδης, ηθοποιός. ^[8]

Εικόνες

• 
  Πλατεία Ηρώων
• 
  Πλατεία Ψυρρή
• 
  Η οδός Καραϊσκάκη
• 
  Αθηναϊκά κτίσματα
• 
  Κτίσματα
• 
  Αρχιτεκτονική της συνοικίας
• 
  Η μπλε οικία

Παραπομπές

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Ψυρρή

1. «DIGITAL EDITION - Athens in the 19th century: From regional town of the Ottoman Empire to capital of the Kingdom of Greece». www.eie.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2016.
2. «2002-2003». courses.arch.ntua.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2016.
3. Πλατώματα=συνοικίες.
4. Οι παλιότερες ονομασίες: Ψύρα ή Ψυρίη.
5. Σύμφωνα με τον Επαμεινώνδα Στασινόπουλο το όνομα έχει προέλθει από τον Δημήτριο Κουτσαβάκη, δεκανέα του ιππικού επί Όθωνα και διάσημο καβγατζή.
6. Μανταδάκης, Άγγελος (11 Φεβρουαρίου 2022). «Κουτσαβάκηδες και νταήδες». Η Αυγή. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2023.
7. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 25/03/10
8. «Θύμα ξυλοδαρμού ο Άνθιμος Ανανιάδης - Κουκουλοφόροι του επιτέθηκαν έξω από το σπίτι του». www.lifo.gr. 18 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2021.

Πηγές

• Γιάννης Καιροφύλας, Η ιστορία της συνοικίας του Ψυρρή, εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα 2000
• Επαμεινώνδας Στασινόπουλος, Η Αθήνα του περασμένου αιώνα, Αθήνα 1963
• Κωνσταντίνος Μπίρης, Αι τοπωνυμίαι της πόλεως και των περιχώρων των Αθηνών, 1971