Σφαγή της Μπούτσα

Η σφαγή της Μπούτσα ήταν η εκτέλεση αμάχων Ουκρανών πολιτών και αιχμαλώτων πολέμου από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις κατά τη μάχη και κατάληψη της πόλης της Μπούτσα κατά τη διάρκεια της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Σφαγή της Μπούτσα
Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία
Πτώματα πολιτών που ανασύρθηκαν από μαζικούς τάφους στις 8 Απριλίου 2022, περιμένουν την ιατροδικαστική εξέταση
Μπούτσα Κίεβο Σφαγή της Μπούτσα (Όμπλαστ Κιέβου)
Ημερομηνία	24 Φεβρουαρίου - 2 Απριλίου 2022
Τοποθεσία	Μπούτσα, Περιφέρεια Κιέβου, Ουκρανία
Επίσης γνωστό ως	Σφαγή της Μπούτσας
Τύπος	Δολοφονίες ουκρανών πολιτών
Θέμα	Εγκλήματα πολέμου
Θάνατοι	458

Μετά την ανακατάληψη της πόλης από τμήματα του ουκρανικού στρατού, την 1η Απριλίου του 2022, που εισήλθαν στην πόλη συνοδευόμενα από φωτογράφους διεθνών πρακτορείων ειδήσεων, δόθηκαν στη δημοσιότητα φωτογραφίες 20 περίπου πολιτών (αμάχων, κατά τα φαινόμενα) δολοφονημένων και εγκαταλελειμμένων στον κεντρικό δρόμο της πόλης.
Τη δημοσιοποίηση των φωτογραφιών και των βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αρχικά, σε ιστοσελίδες και εφημερίδες κατόπιν, ακολούθησε παγκόσμια κατακραυγή εναντίον των Ρώσων στρατιωτών αλλά και της Ρωσίας γενικότερα, που κατά τα φαινόμενα, πραγματοποίησαν αυτές τις δολοφονίες. Όλες σχεδόν οι διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι κυβερνήσεις των περισσοτέρων χωρών του δυτικού κόσμου, κατηγόρησαν ευθέως τη ρωσική ηγεσία και κυρίως τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, για εγκλήματα πολέμου ενώ από την ουκρανική πλευρά έγιναν αναφορές σχέδιο γενοκτονίας του ουκρανικού πληθυσμού.

Η ηγεσία των ρωσικών ένοπλων δυνάμεων αρνήθηκε τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν οι στρατιώτες της, αυτοί που πραγματοποίησαν τις δολοφονίες αμάχων, αλλά μια οργανωμένη από το ουκρανικό υπουργείο Εσωτερικών και την Υπηρεσία Ασφαλείας (SBU), επιχείρηση παραπληροφόρησης.

Κατά την διάρκεια των ημερών που ακολούθησαν, ανακαλύφθηκαν και άλλα πτώματα αμάχων αντρών, γυναικών, ακόμα και παιδιών, που βρέθηκαν σκοτωμένα, σε σπίτια και σε άλλους δρόμους της πόλης.

Οι αρμόδιες ιατροδικαστικές και δικαστικές υπηρεσίες της Ουκρανίας, έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία ταυτοποίησης και ιατροδικαστικής εξέτασης των πτωμάτων προκειμένου να οδηγήσουν τους υπαίτιους στα δικαστήρια αλλά και να τεκμηριώσουν τις κατηγορίες εναντίον της Ρωσίας για εγκλήματα πολέμου.

Φτάνοντας στο τέλος της προσπάθειας ανάσυρης και ταυτοποίησης των θυμάτων, οι ουκρανικές αρχές δήλωσαν τον Αύγουστο του 2022 ότι τα θύματα στην πόλη ανέρχονται σε 458. Τα 419 έχουν εμφανή σημάδια κακοποίησης ή και βασανισμών, ενώ 39 πέθαναν από φυσικά αίτια. ^[1]

Ιστορικό

Η πόλη Μπούτσα (πληθ. 37.000 κάτοικοι), αποτελεί προάστειο του Κιέβου στη δυτική όχθη του Δνείπερου ποταμού, βορειοδυτικά της πρωτεύουσας και απέχει περίπου 30 χλμ. από αυτήν. Με το ξέσπασμα της ρωσικής εισβολής από τις πρώτες ώρες της 24ης Φεβρουαρίου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εγκατέλειψε την πόλη, αφήνοντας πίσω περίπου 3.500 κατοίκους.

Τμήματα του κατεστραμμένου Αντόνοφ στο υπόστεγο του αεροδρομίου στο Γοστόμελ

Σχεδόν ταυτόχρονα και λίγες ώρες μετά το τηλεοπτικό διάγγελμα του προέδρου Πούτιν, Ρώσοι αλεξιπτωτιστές προσγειώθηκαν και κατέλαβαν την πίστα, του αεροδρομίου στο Γοστόμελ - (το Γοστόμελ, είναι στρατιωτικό αεροδρόμιο στην ομώνυμη γειτονική της Μπούτσας, πόλη), ξεκινώντας τη μάχη για την καταστροφή του αεροδρομίου και την επίθεση στο Κίεβο.^[2] Η κατάληψη του αεροδρομίου, ήταν ζωτικός στόχος για τους Ρώσους, τόσο συμβολικά (καταστράφηκε το αεροπλάνο An-225 «Mriya») όσο και στρατιωτικά καθώς θα τους επέτρεπε να ελέγξουν πλήρως τη διαδρομή από τα σύνορα της Λιθουανίας μέχρι το Κίεβο αλλά και να αποβιβάσουν με ασφάλεια ρωσικές αερομεταφερόμενες μονάδες. ^{[3] [4]} Οι Ουκρανοί αντιστάθηκαν σθεναρά, και η κατάληψη της ευρύτερης περιοχής έγινε κατορθωτή από το ρωσικό στρατό στις 27 και 28 Φεβρουαρίου αν και όχι ολοκληρωτικά. Στις 28 Φεβρουαρίου ρωσικές δυνάμεις προωθήθηκαν πρώτα προς την πόλη του Γοστόμελ, μετά στη Μπούτσα και τέλος στο Ιρπίν όπου και σταμάτησαν την προώθησή τους.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων, η πρώτη επίθεση για την κατάληψη της Μπούτσας εκδηλώθηκε στις 27 Μαρτίου, και, αν και οι Ρώσοι στρατιώτες κατάφεραν να φτάσουν ως το κέντρο, απωθήθηκαν γρήγορα από τους υπερασπιστές της πόλης. Στην δεύτερη επίθεση που έγινε στις 4 Μαρτίου κατάφεραν τελικά να υπερισχύσουν των Ουκρανών.^[5]

Η πόλη καταλήφθηκε πλήρως στις 5 Μαρτίου ωστόσο οι μάχες δεν σταμάτησαν, αφού οι μονάδες εδαφικής άμυνας (παρόμοιο με τις πολιτοφυλακές) της Ουκρανίας δυσκόλευαν με όποιο τρόπο μπορούσαν την προέλαση των Ρώσων.^[6]: Κάτοικοι των περιοχών αυτών κλήθηκαν στα όπλα εσπευσμένα, πολλοί χωρίς να έχουν καν εμπειρία μάχης και με αυτοσχέδιο εξοπλισμό, όπως βόμβες μολότοφ και αναγκάστηκαν να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει δημοσίευμα της Deutsche Welle «...Όλοι είναι στην πρώτη γραμμή — στρατιώτες, εθνοφύλακες, συνοριοφύλακες, εδαφική άμυνα, αστυνομία, ουκρανικές υπηρεσίες ασφαλείας, πράκτορες μυστικών υπηρεσιών, τάγματα εθελοντών...»^[7]

Χαρακτηριστική εικόνα των καταστροφών στις βασικές υποδομές της πόλης

Για ένα μήνα, Ρώσοι και Ουκρανοί στρατιώτες αντάλασσαν πυρά και με συστηματικές επιθέσεις, οι μεν Ρώσοι κατέστρεψαν στρατιωτικούς στόχους, εργοστάσια αλλά και πολιτικά κτίρια, οι δε Ουκρανοί, γέφυρες, σιδηροδρομικές γραμμές και γενικά συγκοινωνιακούς κόμβους προκειμένου να αναχαιτίσουν την προέλαση προς το Κίεβο.^[4] Οι νεκροί άρχισαν να συσσωρεύονται και σύμφωνα με μετέπειτα πληροφορίες από τη δεύτερη εβδομάδα άρχισαν πτώματα να παραμένουν άταφα. Από κατοπινό ρεπορτάζ έγινε γνωστό ότι στις 10 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε μια μαζική ταφή μερικών δεκάδων.^[4]

Μετά τον επαναπροσδιορισμό της στρατιωτικής τους επιχείρησης και της εγκατάλειψης του μετώπου του Κιέβου, ο ρωσικός στρατός άρχισε να αποχωρεί τμηματικά από όλη την περιοχή. Η επιχείρηση εκκαθάρισης των πόλεων από τον ουκρανικό στρατό, άρχισε σχεδόν ταυτόχρονα με την αποχώρηση.
Συγκεκριμένα, το Ιρπίν, εκκαθαρίστηκε από την μονάδα Odin, στις 29 Μαρτίου. ^[8] Την Παρασκευή, 1η Απριλίου όταν και ολοκληρώθηκε η εκκαθάριση του Ιρπίν, ο ουκρανικός στρατός επέτρεψε την είσοδο των φωτορεπόρτερ στη πόλη, προκειμένου να δουν και να φωτογραφίσουν τα ερείπια των ρωσικών τανκς. ^[9]

Ο πρώτος πολίτης που ανακοίνωσε την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Μπούτσα ήταν ο δήμαρχός της, Ανατόλι Φεντόρουκ, με ένα βίντεό του, στο Twitter, την 31η Μαρτίου. Της αποχώρησης του ρωσικού στρατού, ακολούθησε η σταδιακή ανακατάληψη της πόλης από τμήματα του ουκρανικού στρατού, την Παρασκευή 1η Απριλίου. ^[10] Το Σάββατο, 2 Απριλίου, σύμφωνα με τον ουκρανόφωνο ιστότοπο "Αριστερή όχθη" (ουκρ. Лівий берег) αλλά και τους "New York Times" οι ειδικές δυνάμεις του Τάγματος Αζόφ προχώρησαν σε «εκκαθαριστική επιχείρηση» στη πόλη. ^[11] Ειδικότερα, η πόλη εκκαθαρίστηκε από σαμποτέρ καθώς και συνεργάτες των ρωσικών στρατευμάτων, ενώ παράλληλα απομακρύνθηκαν τα εκρηκτικά και τα πυρομαχικά που δεν είχαν πυροδοτηθεί.

Οι νεκροί της οδού Γιαμπλόνσκα

Μια από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες του πολέμου. Νεκροί με τα χέρια δεμένα με λωρίδες λευκού υφάσματος - χαρακτηριστικό γνώρισμα που επεβλήθη από τον ρωσικό στρατό στους άμαχους πολίτες. ^[12]

Αν και οι νεκροί στη Μπούτσα δεν ήταν ούτε λιγότεροι ούτε περισσότεροι από τους νεκρούς άλλων πόλεων κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, ο τρόπος όμως που παρουσιάστηκαν στο παγκόσμιο κοινό, - μέσω βίντεο ενός δρόμου διάσπαρτου από πεθαμένους άμαχους ανθρώπους - προκάλεσε την παγκόσμια κατακραυγή. Τα Μ.Μ.Ε. έδειξαν βίντεο και φωτογραφίες, κατά τα φαινόμενα απλών καθημερινών ανθρώπων που σκοτώθηκαν μόνο και μόνο γιατί ήταν Ουκρανοί. Τα 20 περίπου πτώματα που κείτονταν νεκρά στην οδό Γιαμπλόνσκα, ήταν άμαχοι πολίτες, ντυμένοι με τα καθημερινά τους ρούχα, άνθρωποι που περπατούσαν ή μετακινούνταν από ή προς κάποιον προορισμό, θύματα όχι βομβαρδισμού ή ανατίναξης στόχου, ή οποιασδήποτε άλλης στρατιωτικής ενέργειας, αλλά θύματα στοχευμένων πυροβολισμών, που δεν εξυπηρετούσαν κανένα άλλο σκοπό ή στόχο παρά μόνο την φυσική εξόντωσή τους. ^[13] Όπως ανέφερε και ο σύμβουλος του Ουκρανού Προέδρου, Μιχάιλο Ποντολιάκ, «Αυτά δεν ήταν θύματα πυραυλικών επιθέσεων ή αεροπορικών βομβαρδισμών. Αυτές ήταν σκόπιμες δολοφονίες, από κοντά και με σύστημα.»^[14]

Οι Ειδικές Δυνάμεις του ουκρανικού στρατού, - τάγμα "SAFARI" - εισέρχεται στη Μπούτσα

Τα πρώτα βίντεο με τα πτώματα της οδού Γιαμπλόνσκα ανέβηκαν το μεσημέρι του Σαββάτου 2 Απριλίου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Twitter και Telegram, στην ουκρανική τηλεόραση παρουσιάστηκε στις 7 το απόγευμα της ίδιας μέρας,^[15] και η πρώτη επίσημη ανακοίνωση των γεγονότων έγινε από το Υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας, την Κυριακή 3 Απριλίου. ^[16]

Οι φωτογραφίες και τα βίντεο έδειξαν νεκρούς άνδρες, με πολιτικά ρούχα, που κείτονταν πάνω σε πεζοδρόμια ή και στη μέση του δρόμου, πεσμένοι δίπλα σε αναποδογυρισμένα ποδήλατα και μηχανάκια, μπροστά από κτίρια ή χωράφια, κάποιοι μάλιστα δεμένοι πισθάγκωνα με λευκά κομμάτια υφάσματος. Ταυτόχρονα, άρχισαν να δημοσιεύονταν και φωτογραφίες θαμμένων ανθρώπων σε βιαστικά ανοιγμένους μαζικούς τάφους. ^[17] Σύμφωνα με τις δηλώσεις του δημάρχου της πόλης, οι πολίτες έθαψαν τις μέρες της ρωσικής εισβολής γύρω στους 300 ανθρώπους σε βιαστικά ανοιγμένους μαζικούς τάφους, αφού δεν υπήρχε ούτε χώρος ούτε η δυνατότητα επίσημης ταφής στα νεκροταφεία της Μπούτσα.

Οι φωτορεπόρτερ εισήλθαν στην πόλη, την Κυριακή 3 Απριλίου.

και οι πρώτες αντιδράσεις

Οι πρώτες αντιδράσεις ήρθαν, όπως ήταν αναμενόμενο, από την ουκρανική πλευρά, που έδωσαν και τον τόνο για όλες τις υπόλοιπες δηλώσεις δυτικών αξιωματούχων και πολιτικών. Ο υπουργός των Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα, σε ανάρτησή του στο Twitter, το μεσημέρι της 3ης Απριλίου, δήλωσε ότι η σφαγή ήταν προμελετημένη στα πλαίσια εκκαθαρίσεων εθνικιστικού χαρακτήρα, ενώ απαίτησε νέες βαρύτερες κυρώσεις από τους G7.^[18] . Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Ουκρανός κυβερνητικός αξιωματούχος Μιχαήλο Ποντολιάκ, παρομοίασε τις δολοφονίες της Μπούτσα με τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, ^[19], παρομοίωση που επανέλαβαν αρκετά δυτικά ΜΜΕ τις ημέρες που ακολούθησαν.

Ο Πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντενίς Σμιχάλ, ο Πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Έντουαρντ Χέγκερ, και ανώτατοι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τη διάρκεια επίσκεψής τους στη Μπούτσα, στις 8 Απριλίου 2022.

Ο Αμερικανός υπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, κατηγόρησε τη Ρωσσία για φρικαλεότητες, και για ενέργειες χαρακτηριστικές της επιθετικότητας που έχει δείξει μέχρι σήμερα.^[20] Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, αποκάλεσε τις δολοφονίες των αμάχων, έγκλημα πολέμου. Η αμερικανική πλευρά ωστόσο, γενικά κράτησε αποστάσεις από τους ισχυρισμούς του Ουκρανού Προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, περί γενοκτονίας. ^[21]

Τις δολοφονίες καταδίκασαν όλες οι χώρες τη Δύσης, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ και όλες οι μη κυβερνητικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.^[22][23]

Τα γεγονότα καταδίκασαν και οι αντιπρόσωποι της Ινδίας και της Κίνας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, χρησιμοποιώντας όμως διαφορετική γλώσσα από αυτή των δυτικών. Ο Ινδός αντιπρόσωπος, καταδίκασε τις δολοφονίες και ζήτησε ανεξάρτητη διερεύνηση των εγκλημάτων - η πρώτη φορά που η Ινδία αντέδρασε σε πράξεις των ρωσικών δυνάμεων.^[24]ο δε Κινέζος αντιπρόσωπος, τόνισε ότι ναι μεν οι εικόνες από τη Μπούτσα είναι πολύ ενοχλητικές κα ανησυχητικές αλλά δήλωσε ότι είναι απαραίτητο να τεκμηριωθούν τα γεγονότα και οι περιστάσεις υπό τις οποίες συνέβησαν.^[25]

Η απάντηση του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας που δόθηκε σε επίσημο ανακοινωθέν που ξεκαθάριζε ότι η αποχώρηση των στρατευμάτων έγινε στις 30 Μαρτίου, ότι ο δήμαρχος της πόλης, περιχαρής ανακοίνωνε την αποχώρηση των στρατευμάτων μέσω διαδικτύου χωρίς να κάνει καμία αναφορά σε σφαγές, και ότι τα θύματα που παρουσιάστηκαν 4 ημέρες μετά, ήταν μια σκηνοθετημένη απόπειρα των ουκρανών να εκβιάσουν συναισθηματικά τη Δύση για δικό τους όφελος. ^[26]
Στις 4 Απριλίου μέσω της ρωσίδας δημοσιογράφου Όλγας Σκαμπέγιεβα, που θεωρείται ότι γενικά εκφράζει την κυβερνητική πολιτική, διαμορφώθηκε η άποψη ότι τα (πυροβολημένα) θύματα ήταν συνεργάτες ή τουλάχιστον ουδέτεροι απέναντι στα ρωσικά στρατεύματα, και εξοντώθηκαν ως προδότες από τις ουκρανικές ειδικές δυνάμεις.^[27]
Σε δεύτερο χρόνο ο Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν σχολίασε τις αποδείξεις των δυτικών για τα υποτιθέμενα εγκλήματα πολέμου, παρόμοιας αξιοπιστίας σαν τις προβοκάτσιες που στήθηκαν στη Συρία, προκειμένου να δυσφημήσουν τη Δαμασκό ότι πραγματοποιεί επιθέσεις με χημικά όπλα εναντίον των πολιτών της.
Ο δε, σταθερός και πιο αφοσιωμένος σύμμαχος της Ρωσίας, ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, ισχυρίστηκε ότι η ψυχολογική αυτή επιχείρηση οργανώθηκε από πράκτορες των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών με σκοπό να δικαιολογηθούν περαιτέρω κυρώσεις στη Ρωσία. Σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ΤΑΣΣ, ενεχείρισε στον Πούτιν, και σχετικά έγγραφα που τεκμηρίωναν τους ισχυρισμούς του - έγγραφα όμως που δεν έχουν δοθεί στην δημοσιότητα - τουλάχιστον μέχρι στιγμής. ^[28] Ο ισχυρισμός του Λουκασένκο, φαίνεται να ταιριάζει με αυτόν που έκανε ο Gevorg Mirzayan, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Οικονομικών της Μόσχας, ότι την σκηνοθεσία των νεκρών θυμάτων ανέλαβαν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, αφού σύμφωνα με τον καθηγητή, η σκηνοθεσία έγινε από επαγγελματίες, προφανώς Βρετανούς, οι οποίοι είναι οι καλύτεροι στην δημιουργία ψυχολογικών επιχειρήσεων επηρεασμού της κοινής γνώμης.^[29]

Σύμφωνα με Ουκρανό ιατροδικαστή: «Βλέπουμε πολλά ακρωτηριασμένα (παραμορφωμένα) πτώματα». «Πολλοί από αυτούς είχαν τα χέρια τους δεμένα πίσω από την πλάτη τους και πυροβολισμούς στο πίσω μέρος του κεφαλιού τους. Υπήρχαν επίσης περιπτώσεις πολλαπλών πυροβολισμών, έξι έως οκτώ τρύπες στην πλάτη των θυμάτων. Και έχουμε αρκετές περιπτώσεις στοιχείων βομβών διασποράς ενσωματωμένων στα σώματα των θυμάτων.» ^[30]

Την άποψη αυτή μοιράστηκαν και αρκετοί δυτικοί δημοσιογράφοι και πολιτικοί αναλυτές που εξέφρασαν αμφιβολίες και απορίες σχετικά με την αλληλουχία των γεγονότων, τα πραγματικά αίτια των δολοφονιών, καθώς και τους υπεύθυνους αυτών. ^{[31] [32] [33]}

Επόμενες ενέργειες

Μετά την ανακάλυψη των σωρών οι ουκρανικές αστυνομικές και δικαστικές αρχές ξεκίνησαν τη διαδικασία καταγραφής των θυμάτων: προκειμένου να θεμελιώσουν τις κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου, Βρετανοί ειδικοί καθώς και 18μελής ομάδα εμπειρογνωμόνων από το ιατροδικαστικό τμήμα της Εθνικής Χωροφυλακής της Γαλλίας, σε συνεργασία με Ουκρανούς ιατροδικαστές ξεκίνησαν τη διαδικασία αναγνώρισης, ταυτοποίησης και νεκροψίας των θυμάτων.^[34]

Επικεφαλής των ερευνών που αφορούν όλη την περιφέρεια του Κιέβου, και όχι μόνο της πόλης της Μπούτσα, έχει αναλάβει η Γενική Εισαγγελέας της Ουκρανίας, Ιρίνα Βενεντίκτοβα, (Iryna Venediktova). Σύμφωνα με δηλώσεις της, μέχρι τις 3 Μαΐου είχαν διαπιστωθεί 400 θάνατοι πολιτών στην ευρύτερη περιοχή/ ^[35] ενώ έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι στιγμής 10 ρώσοι στρατιώτες ως ύποπτοι κακοποίησης πολιτών στη Μπούτσα. Οι ανακριτικές αρχές έχουν πάρει καταθέσεις σε πάνω από 1.400 μάρτυρες και θύματα ενώ διερευνούνται 323 ποινικές υποθέσεις.^[36]

Παραπομπές

1. Sly, Liz (2022-08-08). «Accounting of bodies in Bucha nears completion» (στα αγγλικά). Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/2022/08/08/ukraine-bucha-bodies/. Ανακτήθηκε στις 2022-08-09.
2. PABLO DÍAZ (31 Μαρτίου 2022). «Hostomel Airport, Antonov An-225's destruction site, is abandoned by Russian forces». Aviacionline.
3. «CBS News finds evidence of atrocities near Ukraine's capital as Russia is accused of war crimes». CBS News. 5 Απριλίου 2022.
4. SIMON SHUSTER (13 Απριλίου 2022). «A Visit to the Crime Scene Russian Troops Left Behind at a Summer Camp in Bucha». TIME MAGAZINE.
5. «Ukraine: Russian Forces' Trail of Death in Bucha». HUMAN RIGHTS WATCH. 21 Απριλίου 2022.
6. DAVID PATRIKARAKOS (6 Απριλίου 2022). «Inside the Battle of Bucha». UNHERD.
7. https://www.dw.com/en/on-the-front-line-the-volunteers-defending-kyiv/a-61269829
8. «What Happened on Day 38 of the War in Ukraine :Scenes of desperation and death as the Russians retreat from suburbs outside Kyiv». NYT. 2 Απριλίου 2022. In the nearby town of Irpin, members of the Odin Unit, which includes foreign fighters from the United States and United Kingdom, took cover on Tuesday as they moved through the streets and cleared remaining Russian forces.
9. ό.π. "...By Friday, the town of Irpin northwest of Kyiv, which had been an epicenter of fighting in the battle for the capital’s suburbs, was secure enough for the Ukrainian police to organize a press tour, driving reporters to view, and photograph, the hulks of destroyed Russian tanks...."
10. «Ukraine accuses Russian forces of executing civilians in the town of Bucha». NYT. 2 Απριλίου 2022.
11. Jason Michael McCann, (4 Απριλίου 2022). «The Bucha Massacre». Standpoint Zero. "Special forces have begun a clearing operation in the city of Bucha in the Kyiv region, which has been liberated by the Armed Forces of Ukraine. The city is being cleared from saboteurs and accomplices of Russian forces".
12. https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-bucha-apartment-insigh-idCAKCN2LZ1JB "The troops ordered residents to wear white bands around their arms to identify them as civilians"
13. Igor Kossov (22 Απριλίου 2022). «Uncovering the scope of the Bucha massacre». The Kyiv Independent.
14. https://time.com/6166681/bucha-massacre-ukraine-dispatch/
15. Robert Mackey (12 Απριλίου 2022). «Russian TV Is Filled With Images of Bucha's Dead, Stamped With the Word "Fake"». The Intersept.
16. CHRIS JEWERS (29 Απριλίου 2022). «Murder on Yablunska street: Four more Bucha massacre victims are named as Bike-riding 68-year-old man, father whose daughter saw him killed as in now in a mental institution, 58-year-old whose corpse lay on the street for 28 days and 'Maksym the fearless'». MailOnLine.
17. «War in Ukraine: Street in Bucha found strewn with dead bodies». BBC News. 2 Απριλίου 2022.
18. «Kuleba demands devastating sanctions against Russia after Bucha massacre». UKRINFORM. 3 Απριλίου 2022. Bucha massacre was deliberate. Russians aim to eliminate as many Ukrainians as they can. We must stop them and kick them out. I demand new devastating G7 sanctions NOW: -Oil, gas, coal embargo -Close all ports to Russian vessels and goods -Disconnect all Russian banks from SWIFT
19. «"Did you want another Srebrenica?" Mikhaylo Podolyak about Bucha massacre». The Odessa Journal. 3 Απριλίου 2022.
20. Ellen Ioanes (3 Απριλίου 2022). «Russian troops pull back from Kyiv, leaving horrors in their wake». VOX.
21. SAMUEL BENSON (4 Απριλίου 2022). «Biden on Bucha massacre: 'It is a war crime'». POLITICO. “We have not seen a level of systematic deprivation of life of the Ukrainian people to rise to the level of genocide.”
22. «EU accuses Russian troops of committing atrocities in Ukrainian town Bucha». Reuters. 3 Απριλίου 2022. "Shocked by haunting images of atrocities committed by Russian army in Kyiv liberated region the president of the EU Council grouping the bloc's member states, Charles Michel, commented on Twitter.
23. Ellen Ioanes (3 Απριλίου 2022). «Russian troops pull back from Kyiv, leaving horrors in their wake». VOX. “It is a brutality against civilians we haven’t seen in Europe for decades,” Stoltenberg said. “And it’s horrific and it’s absolutely unacceptable that civilians are targeted and killed.”
24. Rezaul H Laskar (5 Απριλίου 2022). «'Deeply disturbing': India condemns civilian killings in Ukraine's Bucha at UNSC meet, seeks independent probe». HINDUSTAN TIMES.
25. «China's envoy to U.N. calls images of dead civilians from Bucha 'very disturbing'». REUTERS. 5 Απριλίου 2022. The reports and images showing civilian deaths in Ukrainian city of Bucha are "very disturbing", China's ambassador to the United Nations said on Tuesday, but added that the circumstances should be verified and any accusations should be based on facts.
26. «Το έγκλημα στη Μπούτσα αλλάζει ξανά το πρόσωπο του πολέμου». efsyn.gr. 3 Απριλίου 2022. «... οι φωτογραφίες και τα βίντεο από την Μπούτσα είναι άλλη μια σκηνοθετημένη παράσταση του καθεστώτος του Κιέβου για τα δυτικά μέσα ενημέρωσης.»
27. Robert Mackey (12 Απριλίου 2022). «Russian TV Is Filled With Images of Bucha's Dead, Stamped With the Word "Fake"». The Intersept_. The West is using Bucha to legalise future purges in areas previously occupied by the 🇷🇺 army. The people were killed by 🇺🇦 forces because they didn't resist the Russians. The West is thus giving 🇺🇦 approval to extrajudicially kill those they deem traitors
28. «Lukashenko apparently gave Putin new files on staged events in Bucha — Kremlin». TASS -russian news agency. 12 Απριλίου 2022. "Our military explained, in a methodical and well-argued way, that those [events] were impossible, that they were staged. Apparently, today Alexander Grigoryevich handed over additional evidence proving that it was a setup," he said."The documents will be examined by special services," Peskov added.
29. https://theintercept.com/2022/04/12/bucha-massacre-russia-tv-fake-ukraine-war/ "This was done by professionals, probably British. They're the best in the area of information operations. [They know how] to place the bodies correctly, do everything correctly, create a nice picture for the necrophilic Western consciousness"
30. https://www.theguardian.com/world/2022/apr/24/dozens-bucha-civilians-killed-flechettes-metal-darts-russian-artillery
31. «¿QUÉ PASÓ EN BUCHA? ESCENAS DE UNA MASACRE ESCENIFICADA -». MSION VERDAD. 4 Απριλίου 2022.
32. Graziella Giangiulio (5 Απριλίου 2022). «#UKRAINERUSSIAWAR. Bucha: yet another Ukrainian propaganda fake or Babij Jar of the 21st century?». AGC NEWS.
33. Scott Ritter (6 Απριλίου 2022). «Is the Truth about Bucha too inconvenient to be discovered?». The Citizen.
34. Lorenzo Tondo (24 Απριλίου 2022). «Dozens of Bucha civilians were killed by metal darts from Russian artillery». THE GUARDIAN.
35. «"Bucha Massacre", A Possible Major Turning Point in Russia-Ukraine War». eureporter. 22 Απριλίου 2022.
36. TANEA Team (5 Μαΐου 2022). «Συγκλονιστικές μαρτυρίες για τη σφαγή στην Μπούκα - H ταυτότητα των ρωσικών μονάδων». TA NEA.