Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας

Οι Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας ήταν σιδηροδρομική εταιρεία στην Ελλάδα, η οποία κατείχε και λειτουργούσε το, μετρικού εύρους, σιδηροδρομικό δίκτυο της Θεσσαλίας και τον σιδηρόδρομο του Πηλίου από το 1884 έως το 1955, όταν η εταιρεία απορροφήθηκε από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους. Σήμερα ο όρος αυτός αναφέρεται κυρίως στο σιδηροδρομικό τμήμα μεταξύ Δομοκού και Ραψάνης, και τις δύο διακλαδώσεις του, αυτή της Δυτικής Θεσσαλίας προς προς Καλαμπάκα, και αυτή προς Βόλο.

Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας
Το λογότυπο της εταιρείας
Πληροφορίες
Περιοχή	Θεσσαλία, Ελλάδα
Είδος	Περιφερειακός σιδηρόδρομος
Τερματικοί	Βόλος Καλαμπάκα Λάρισα Βελεστίνο Μηλιές Πηλίου
Λειτουργία
Έναρξη λειτουργίας	1884
Παύση λειτουργίας	1955
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Μήκος γραμμής	203 χλμ.
Εύρος γραμμής	Μετρικό εύρος (αρχικά), Κανονικό εύρος (σταδιακά), 600 χιλιοστά (Τρένο Πηλίου)
Σχετικά πολυμέσα
Σχεδιάγραμμα της διαδρομής Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας (1955) Legend Βόλος - Κέντρο πόλης Βόλος Λατομείο Άγιος Γεώργιος Βελεστίνο Βελεστίνο - Πόλη Ριζόμυλος Στεφανοβίκειο Αερινό Αρμένιο Χαλκοδώνιο Κυψέλη Ρήγιο Μελία Χάλκη Δασόλοφο Λάρισα Σιτόχωρο Φάρσαλα Ευήδιο Ενωτική Παλαιοφάρσαλος Στάση Σοφάδων Σοφάδες Καρδίτσα Στάση Ίσσαρη Φανάρι Φανάρι - Χωριό Μαγούλα Καλύβια Δροσερό Τρίκαλα Κεφαλόβρυσο Βασιλική Θεόπετρα Καλαμπάκα

Δίκτυο και Σταθμοί

Χάρτης του δικτύου των σιδηροδρόμων

Το δίκτυο των Σιδηροδρόμων Θεσσαλίας αποτελούνταν από τις εξής γραμμές:

• Βόλος - Βελεστίνο. Η γραμμή εκτεινόταν από το σιδηροδρομικό σταθμό Βόλου προς το κέντρο της πόλης μέσω της οδού Δημητριάδος.
• Βελεστίνο - Καλαμπάκα, συνδεόμενο με το τμήμα κανονικού εύρους Αθήνα - Λάρισα - Θεσσαλονίκη στον Παλαιοφάρσαλο. Το τμήμα αυτό είχε μέγιστη κλίση 3% μεταξύ Βελεστίνου και Αερινού.
• Βελεστίνο - Λάρισα, τερματιζόμενο στον σιδηροδρομικό σταθμό των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, δίπλα στον σταθμό, της κύριας (κανονικού εύρους) γραμμής.
• Βόλος - Μηλιές (Τρενάκι Πηλίου).

Η κατασκευή ξεκίνησε το 1882 υπό την επίβλεψη του μηχανικού Εβάριστο ντε Κίρικο. Το τμήμα από τον Βόλο στη Λάρισα, μήκους 61 χιλιομέτρων, εγκαινιάστηκε στις 22 Απριλίου 1884 από τον Βασιλιά Γεώργιο Α'. Το μήκους 142 χιλιομέτρων τμήμα από το Βελεστίνο στην Καλαμπάκα, ολοκληρώθηκε στις 16 Ιουνίου 1886.

Τροχιαίο Υλικό

Ατμομηχανές

Οι Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας χρησιμοποιούσαν 46 ατμομηχανές μετρικού εύρους διάφορων τύπων:^[1][2] Όλες τους ήταν μηχανές με δεξαμενή, χωρίς βαγόνια με κάρβουνα.

Φωτογραφίες	Αρίθμηση	Τύπος	Ποσότητα	Κατασκευαστής	Έτος	Ισχύς (άλογα)	Ισχύς (kw)	Σημειώσεις
	1–12	0-6-2T	12	Tubize	1883–1887
	20–24	2-6-0T	5	Tubize	1908	320	240
	25–27	2-6-0T	3	J. A. Maffei	1912	320	240
	28–29	2-6-0T	2	Tubize	1920	320	240
	31–34	0-8-2T	4	Saint-Léonard	1884–1887
	30–34	2-6-2T	5	Krupp	1935	350	260
	40–45	2-6-2T	6	Jung	1951	380	280	Μια από αυτές βρίσκεται σε αποθήκευση στον Βόλο, ίσως να ανακατασκευαστεί για λειτουργική χρήση.
	54	0-8-0T	1	SLM Winterthur	1911	370	280	Πρώην της CF Yverdon-Ste-Croix αρ. 4
	71	0-6-0T	1		1911
	72	0-6-0T	1	Krupp	1935	100	70
	203–205	2-6-0T	3	SLM Winterthur	1948–1949	250	190	Πρώην της Bruenigbahn, ίδια αρίθμηση
	1055, 1058	0-6-0T	2	SLM Winterthur	1948–1949	250	190	Πρώην της Bruenigbahn, ίδια αρίθμηση
	A1	0-4-0T	1	Krauss	1940

Πολλαπλές μονάδες Πετρελαιοκίνητων αμαξών

Αρίθμηση	Τύπος	Ποσότητα	Κατασκευαστής	Έτος	Ισχύς
A1–A14	Bo-2	14	Breda	1951	145 kw (194 άλογα)

Επιπροσθέτως, τρεις άμαξες Breda διαφορετικού τύπου μεταφέρθηκαν στον Βόλο από τη γραμμή Μεσολογγίου - Αγρινίου, το 1976. Τρεις Linke-Hofmann DMU-2 μεταφέρθηκαν το 1978 από το δίκτυο Πελοποννήσου.

Τέσσερις πετρελαιοκίνητες μηχανές Mitsumbishi κλάσης 9401 (με αρίθμηση 9416 έως 9419) χρησιμοποιούνταν επίσης στη Θεσσαλία μετά το 1973 και χρησιμοποιούνταν κυρίως για αλλαγή τροχιάς και ως αντικατάστατες των ατμομηχανών εμπορικών τρένων.

Το δίκτυο Θεσσαλίας μετά το 1955

Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Βελεστίνου

Οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.) απορρόφησαν τους Σιδηροδρόμους Θεσσαλίας το 1955.

Το 1960 η γραμμή από τη Λάρισα προς τον Βόλο μετατράπηκε σε κανονικού εύρους και συνδέθηκε στη Λάρισα με την κύρια γραμμή από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη. Για το τμήμα μεταξύ Λατομείου και Βόλου, η κανονικού εύρους γραμμή ακολουθεί διαφορετική διαδρομή με επιπλέον στάση στα Μελισσιάτικα. Η κανονικού εύρους γραμμή συνδέεται με φυσικό τρόπο στην κύρια γραμμή Αθήνας - Θεσσαλονίκης, επιτρέποντας στους Σ.Ε.Κ. να εκτελούν δρομολόγια από τον Βόλο στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Ο σταθμός του Βόλου είχε μετατραπεί σε διπλού εύρους, ώστε να εξυπηρετεί συρμούς και από τις δύο διακλαδώσεις. Τμήματα του σταθμού και της τροχιάς προς το κέντρο της πόλης ήταν αυτή τη στιγμή τριπλού εύρους: κανονικό εύρος για τα τρένα προς Λάρισα, μετρικού εύρους για τα τρένα προς Καλαμπάκα, και εύρους 600 χιλιοστών για τα τρένα προς Πήλιο.

Το 1970 το δίκτυο ανελήφθη από τη νέα εταιρεία, διάδοχο των Σιδηροδρόμων Ελληνικού Κράτους, τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδος.

Το 2001, το τμήμα μεταξύ Παλαιοφαρσάλου και Καλαμπάκας μετετράπη σε κανονικού εύρους και συνδέεται με φυσικό τρόπο στον Παλαιοφάρσαλο με την κύρια γραμμή Αθήνα - Θεσσαλονίκη. Ο σταθμός του Βόλου μετετράπη εξ ολοκλήρου σε κανονικού εύρους.^[3] Το τμήμα προς το κέντρο της πόλης εγκαταλείφθηκε και καλύφθηκε με άσφαλτο. Το εναπομείναν τμήμα μετρικού εύρους (Βόλος - Βελεστίνο - Παλαιοφάρσαλος) έκλεισε το 1999.

Η εμπορευματική κίνηση μειώθηκε απότομα όταν το κρατικό μονοπώλιο του Ο.Σ.Ε. για τη μεταφορά αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων σταμάτησε στις αρχές της δεκαετίας του '90. Πολλοί μικροί σταθμοί του δικτύου με μικρή επιβατική κίνηση έκλεισαν, κυρίως στην κύρια γραμμή μεταξύ Καρδίτσας και Καλαμπάκας. Όμως, ο χρόνος ταξιδιού βελτιώθηκε και η ενοποίηση του εύρους των γραμμών επέτρεπε απευθείας συνδέσεις, ακόμη και υπηρεσίες InterCity, που συνέδεαν τον Βόλο και την Καλαμπάκα με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.

Πρόσφατα (Αύγουστος 2009) η ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε. προέβη σε δραστική μείωση των επιβατικών δρομολογίων στις γραμμές της Θεσσαλίας.^[4] Υπάρχουν μόνον έξι τοπικά τρένα προς κάθε κατεύθυνση στο τμήμα Λάρισα - Βόλος και μόλις τέσσερα στο τμήμα Παλαιοφάρσαλος - Καλαμπάκα. Επιπρόσθετα, υπάρχει ένα τρένο από Αθήνα για Καλαμπάκα και πίσω (δρομολόγια 884/885) και ένα τρένο InterCity από την Αθήνα για τον Βόλο και πίσω (δρομολόγια IC40/IC41).

Η κύρια γραμμή της Θεσσαλίας ηλεκτροδοτήθηκε και ορισμένα δρομολόγια χρησιμοποιούν πλέον ηλεκτροκίνητες μηχανές HellasSprinter και Desiro EMU. Υπάρχουν προτάσεις για ηλεκτροδότηση των διακλαδώσεων, έτσι ώστε να είναι δυνατά τα δρομολόγια από Βόλο και Καλαμπάκα προς Θεσσαλονίκη.

Συντήρηση

Όταν ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος μετέτρεψε το τμήμα Παλαιοφάρσαλος - Καλαμπάκα σε κανονικού εύρους ως διακλάδωση της κύριας γραμμής, το τμήμα μετρικού εύρους από το Βελεστίνο στον Παλαιοφάρσαλο απομονώθηκε. Το τμήμα αυτό συντηρείται από την Εταιρεία Μουσειακών Σιδηροδρόμων (ΕΜΟΣ). Η ΕΜΟΣ λειτουργεί σε αυτό το τμήμα μια πρώην πετρελαιοκίνητη μηχανή των Σιδηροδρόμων Πειραιά - Πελοποννήσου τύπου Linke-Hofmann, συνήθως μεταξύ Βελεστίνου και Αερινού.

Η ΕΜΟΣ συντηρεί εύρος τροχιαίου υλικού που κατέχει ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος μέσω μακροχρόνιου δανεισμού. Το πιο σπουδαίο είναι μια παλαιά πετρελαιοκίνητη μηχανή του 1937 τύπου Linke-Hofmann DMU-2, που ανήκε πριν στους Σιδηροδρόμους Πειραιώς, Αθηνών, Πελοποννήσου. Επίσης, κατέχουν μια πετρελαιοκίνητη μηχανή τύπου Nippon Sharyo, η οποία πριν ανήκε στα ορυχεία Αλιβερίου και τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού και υπάρχουν σχέδια για την ανακατασκευή μιας ατμομηχανής τύπου Jung που βρίσκεται στον Βόλο.

Επίσης, η παλαιά μονή γραμμή που διαπερνά την κοιλάδα των Τεμπών, η οποία απομονώθηκε όταν οι νέες σήραγγες κατασκευτάστηκαν, χρησιμοποιείται ως τουριστικό αξιοθέατο με τη χρήση ελαφρών βαγονιών.

Παραπομπές

1. I. Ζαρταλούδης, Δ. Καράτωλος, Δ. Κουτελίδης, Γ. Νάθενας, Σ. Φασούλας, Α. Φιλιππουπολίτης (1997). Οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι. Μίλητος. σελ. 263. ISBN 960-8460-07-7.
2. • Simms, W.F. (1997). The railways of Greece. Wilfried F. Sims. ISBN 0-9528881-1-4.
3. Μια υπηρεσιακή τροχιά, αυτή που βρίσκεται κοντά στο συνεργείο, παραμένει σε μετρικό εύρος και συνδέεται ακόμη με φυσικό τρόπο με τη γραμμή μετρικού εύρους προς Βελεστίνο.
4. ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε. "Δρομολόγια 1 Αυγούστου 2009", Πίνακες 4A/B, 5A/B

Επιπλέον Ανάγνωση

Σιδηροδρομική σφραγίδα στον Σταθμό Καρδίτσας.

• I. Ζαρταλούδης, Δ. Καρατώλος, Δ. Κουτελίδης, Γ. Νάθενας, Σ. Φασούλας, A. Φιλιππουπολίτης (1997). Οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι. Μίλητος. σελίδες 244–263. ISBN 960-8460-07-7.
• Simms, W.F. (1997). The railways of Greece. Wilfried F. Sims. ISBN 0-9528881-1-4.
• Voyageur (Anonymous) (February 1941). «The Railways of Greece». The Railway Magazine (London, UK: Railway Publications) 87 (524): 64.
• Organ, J. (2006). Greece Narrow Gauge. Middleton Press. ISBN 1-904474-72-1.
• Hans-Bernhard Schönborn (1997). Edition Ergasias, επιμ. Schmalspurbahnen in Griechenland (Peloponnes und Thessalien) (στα Γερμανικά). ISBN 3-909221-32-7.
• J.D.H. Smith (2011). «Thessalian Railway steam locomotives». Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2011.
• James Waite. «Ο σιδηρόδρομος του Βόλου». The International Steam Pages. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2010.