Ο Σικελικός Εσπερινός

Ο Σικελικός Εσπερινός ή Οι Σικελικοί Εσπερινοί (γαλλ. Les vêpres siciliennes, ιταλ. I vespri siciliani) είναι όπερα σε πέντε πράξεις του Ιταλού συνθέτη Τζουζέπε Βέρντι, πάνω σε γαλλικό λιμπρέτο των Σαρλ Ντυβεϋριέ (Charles Duveyrier) και Εζέν Σκριμπ (Eugène Scribe) από το έργο τους Le duc d'Albe, που γράφτηκε το 1838 και προτάθηκε ως λιμπρέτο στους συνθέτες Αλεβύ και Ντονιτσέττι προτού ο Βέρντι συμφωνήσει να το μελοποιήσει, το 1854^[3].

Ο Σικελικός Εσπερινός

Τίτλος	Les vêpres siciliennes
Γλώσσα	Γαλλικά Ιταλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	19ος αιώνας
Μορφή	όπερα
Βασίζεται σε	Σικελικοί Εσπερινοί
Χαρακτήρες	Le Comte de Vaudemont[1][2], Le Sire de Béthune[1][2], Robert[1][2], Thibault[1][2], Jean Procida[1][2], Mainfroid[1][2], Henri[1][2], Guy de Montfort[1][2], Ninette[1][2], Daniéli[1][2], La Duchesse Hélène[1][2] και d:Q63676311[2]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η υπόθεση του έργου βασίζεται πάνω σε ιστορικά γεγονότα, και συγκεκριμένα στην εξέγερση των Σικελικών Εσπερινών του 1282, χρησιμοποιώντας υλικό από τη μεσαιωνική σικελική φυλλάδα Lu rebellamentu di Sichilia^[4].

Ιστορικά στοιχεία

Η σύνθεση

Παρότι δεν ήταν η πρώτη «γκραντ οπερά» του Βέρντι για το Παρίσι (η πρώτη ήταν η προσαρμογή του των Λομβαρδών το 1847 υπό τον νέο τίτλο Ιερουσαλήμ), το λιμπρέτο πάνω στο οποίο συνέθεσε είχε γραφεί περίπου μια εικοσαετία νωρίτερα, στην ακμή της παραδόσεως της γαλλικής γκραν οπερά.

Η ιταλική εκδοχή: I vespri siciliani

Καθώς θα συνέβαινε αργότερα με την όπερα Δον Κάρλος (η οποία επίσης βασιζόταν σε γαλλικό λιμπρέτο), ένα λιμπρέτο στην ιταλική γλώσσα ετοιμάστηκε γρήγορα υπό την επίβλεψη του Βέρντι από τον ποιητή Έττορε Καΐμι (Ettore Caimi) με τον τίτλο, Giovanna de Guzman^[5]. Ο Βέρντι γνώριζε ότι στην Ιταλία εκείνης της εποχής θα ήταν αδύνατο η υπόθεση να διαδραματίζεται στη Σικελία^[6]. Με βάση τις υποδείξεις του Σκριμπ, ο τόπος της ιστορίας μεταφέρθηκε στην Πορτογαλία του 1640, όταν ήταν υπό ισπανική κατοχή.

Αυτή η εκδοχή πρωτοπαρουσιάσθηκε στο Teatro Regio της Πάρμας, στις 26 Δεκεμβρίου 1855.

Ιστορία παραστάσεων

Οι Εσπερινοί στη γαλλόφωνη εκδοχή τους έκαναν πρεμιέρα στην Όπερα των Παρισίων στις 13 Ιουνίου 1855. Ωστόσο, η επιτυχία τους δεν ήταν πολύ μεγάλη, και εξαιτίας της αποσύρσεως της Σοφί Κρυβελί (που είχε τον ρόλο της Hélène). Επειδή η αρχική εκδοχή δεν μπήκε ποτέ στο καθιερωμένο ρεπερτόριο, οι παραστάσεις «συνέχισαν κουτσαίνοντας» μέχρι που ο Βέρντι προσπάθησε να βοηθήσει στην αναγέννησή της στην `Οπερα των Παρισίων στις 6 Ιουλίου 1863 αναθεωρώντας κάποιους από τους ρόλους για επιλεγμένους τραγουδιστές. Και πάλι όμως μετά από λίγες παραστάσεις η όπερα εξαφανίσθηκε και αντικαταστάθηκε από τη γαλλική βερσιόν του Τροβατόρε, το Le trouvère. Εκτός από μία αναβίωση στο Παρίσι το 1863, «εξαφανίσθηκε από την παρισινή σκηνή εντελώς» (Budden).

Στην Ιταλία, με τον Βέρντι να συγκατατίθεται στην αφαίρεση του ημίωρου χορευτικού (το χορευτικό ήταν συνήθεια στο Παρίσι εκείνη την εποχή), η περίοδος 1855/1856 είδε την ιταλική εκδοχή της όπερας να ανεβαίνει εννέα φορές. Μετά το 1861, στη νέα εποχή μετά την ενοποίηση της Ιταλίας, επανήλθε στον αρχικό τίτλο της.

Η πρώτη παράσταση στη Μεγάλη Βρετανία έγινε στις 27 Ιουλίου 1859 στο Drury Lane Theatre του Λονδίνου, ενώ στις 7 Νοεμβρίου του ίδιου έτους ανέβηκε στη Μουσική Ακαδημία της Νέας Υόρκης^[7].

Στη σύγχρονη εποχή Ο Σικελικός Εσπερινός συνήθως παίζεται στην ιταλική γλώσσα υπό τον τίτλο I vespri siciliani. Στη γαλλική ανέβηκε π.χ. τον Μάιο 2011 στο Grand Théâtre της Γενεύης και στο Τεάτρο Σαν Κάρλο της Νάπολης. ^[8]

Τα πρόσωπα του έργου

Ρόλος: ΓΑΛ.: Αρχική γαλλική εκδοχή. ΙΤ.: Ιταλική μετάφραση με αλλαγή του τόπου στην Πορτογαλία. Μετά το 1861: Ιταλικές μεταφράσεις μετά το 1861, ιταλικές αποδόσεις των ονομάτων από το αρχικό γαλλικό λιμπρέτο.	Φωνή	Γαλλική εκδοχή: Διανομή στην πρεμιέρα, 13 Ιουνίου 1855[9] `Οπερα των Παρισίων (Μαέστρος: Narcisse Girard)	Ιταλική εκδοχή: Διανομή στην πρεμιέρα, 26 Δεκεμβρίου 1855 Teatro Regio της Πάρμας (Μαέστρος: Nicola De Giovanni[10])
ΓΑΛ.: Γκυ ντε Μονφόρ, κυβερνήτης της Σικελίας υπό τον βασιλιά της Νάπολης Σαρλ ντ' Ανζού (Κάρολο τον Ανδεγαυό) IT: Μικέλε ντε Βασκονσέλο, Πορτογάλος κυβερνήτης-ανδρείκελο Μετά το 1861: Γκουίντο ντι Μοντεφόρτε	βαρύτονος	Marc Bonnehée	Francesco Cresci
ΓΑΛ.: Λε σιρ ντε Μπετύν, Γάλλος αξιωματικός Μετά το 1861: Λόρδος του Μπετύν	βαθύφωνος	Théodore-Jean-Joseph Coulon	Guglielmo Giordani
ΓΑΛ.: Κόμης Βωντεμόν, Γάλλος αξιωματικός Μετά το 1861: Κόμης Βωντεμόν	βαθύφωνος	Jacques-Alfred Guignot	Angelo Corazzani
ΓΑΛ.: Ανρί, ένας νεαρός Σικελός IT: Ενρίκο Μετά το 1861: Αρρίγκο	τενόρος	Louis Guéymard	Antonio Giuglini
ΓΑΛ.: Ζαν Προσιντά, Σικελός γιατρός IT: Ντον Τζιοβάννι Ριμπέρα Πίντο, Πορτογάλος πλοίαρχος Μετά το 1861: Τζιοβάννι ντα Προτσίντα	βαθύφωνος	Louis-Henri Obin	Giorgio Atry
ΓΑΛ.: Δούκισσα Ελένη, αδελφή του δούκα Φρειδερίκου της Αυστρίας IT: Τζιοβάννα ντε Γκουζμάν Μετά το 1861: `Ελενα	υψίφωνος	Sophie Cruvelli	Caterina Goldberg Strossi
Νινέτ, υπηρέτριά της	κοντράλτο	Clarisse-Françoise Sannier	Teresa Lenci Marsili
ΓΑΛ.: Ντανιελί, υπηρέτης της Ελένης Μετά το 1861: Ντανιέλι	τενόρος	Jean-Jacques Boulo	Carlo Salvatore Poggiali
ΓΑΛ.: Τιμπώ, Γάλλος στρατιώτης Μετά το 1861: Τεμπάλντο	τενόρος	M. Aimes	Raffaele Giorgi
ΓΑΛ.:: Ρομπέρ, Γάλλος στρατιώτης Μετά το 1861: Ρομπέρτο	βαρύτονος	Mécène Marié de l'Isle	Raimondo Beffagni
ΓΑΛ.: Μαινφρουά, Σικελός οπαδός του Προσιντά Μετά το 1861: Μανφρέντο	τενόρος	Joseph Koenig	Giovanni Battista Garulli

Η υπόθεση του έργου

Τόπος: Παλέρμο, Ιταλία

Χρόνος: 1282 μ.Χ.

Πράξη Α΄

Η κεντρική πλατεία του Παλέρμο

Ο Τεμπάλντο, ο Ρομπέρτο, και άλλοι Γάλλοι στρατιώτες έχουν συγκεντρωθεί μπροστά από το μέγαρο του Κυβερνήτη. Καθώς κάνουν μια πρόποση στην πατρίδα τους, παρακολουθούνται από ντόπιους Σικελούς, που είναι δυσαρεστημένοι με την ξένη κατοχή.

Η Ελένη εμφανίζεται ντυμένη με πένθιμα ρούχα για τον εκτελεσθέντα αδελφό της. Λίγο μεθυσμένος, ο Ρομπέρτο της ζητά να τραγουδήσει και εκείνη συμφωνεί ήρεμα. Το τραγούδι της, για τους κινδύνους των θαλασσινών και τη θεϊκή κραυγή «ας περιφρονηθούν οι κίνδυνοι» (Deh! tu calma, ο Dio possente / Viens à nous, Dieu tutélaire), μόνο που δημιουργεί την επιθυμία στους Σικελούς να εξεγερθούν ενάντια στις δυνάμεις κατοχής. Αλλά όταν εμφανίζεται ο κυβερνήτης Μοντεφόρτε, το πλήθος ηρεμεί. Τότε ο Αρρίγκο ανακοινώνει ότι έχει απελευθερωθεί από τη φυλακή. Μόνος με τον Αρρίγκο, ο Μοντεφόρτε του προσφέρει μία θέση εργασίας με τους Γάλλους, αρκεί να μείνει μακριά από την Ελένη. Εκείνος αρνείται και αμέσως την ακολουθεί μέσα στο μέγαρο.

Πράξη Β΄

Η παραλία

Ο Τζιοβάννι ντα Προτσίντα αποβιβάζεται στην ακτή από μια μικρή ψαρόβαρκα. Επιστρέφει από την εξορία και εκφράζει τη χαρά του για την επιστροφή του στη γενέτειρά του: Ο tu Palermo / Et toi, Palerme / «Ω, συ Παλέρμο, αγαπημένη γη...». Γύρω του συγκεντρώνονται ο Μανφρέντο και άλλοι γνωστοί, και δεν αργεί να διατάξει τους άνδρες του να του φέρουν την Ελένη και τον Αρρίγκο (Nell'ombra e nel silenzio / Dans l'ombre et le silence/ «Στο σκοτάδι και σιωπηλά»). Οι τρεις τους καταστρώνουν σχέδια για μια εξέγερση κατά τους επικείμενους εορτασμούς πριν τους γάμους μιας ομάδας νέων. Μετά την αποχώρηση του Προτσίντα, η Ελένη ρωτά τον Αρρίγκο ποια ανταμοιβή θα ζητούσε. Ορκιζόμενος ότι θα εκδικηθεί τον θάνατο του αδελφού της, εκείνος ζητά μόνο τον έρωτά της.

Ο Λόρδος του Μπετύν καταφθάνει με μία πρόσκληση από τον Μοντεφόρτε για μια χοροεσπερίδα. Ο Αρρίγκο αρνείται και αμέσως συλλαμβάνεται και απέρχεται συρόμενος. Οδηγημένο από τον Ρομπέρτο, ένα άγημα Γάλλων στρατιωτών καταφθάνει και ο Προτσίντα επιστρέφει και διαπιστώνει πως είναι αργά πια για να σώσει τον Αρρίγκο, αφού οι νέοι έχουν έρθει στην πλατεία και έχουν αρχίσει υπαίθριο χορό. Καθώς ο χορός ζωηρεύει, ο Ρομπέρτο γνέφει στους άνδρες του, οι οποίοι αρπάζουν πολλές από τις κοπέλες, σέρνοντάς τις μακριά, παρά τις διαμαρτυρίες των νεαρών Σικελών, που στη συνέχεια βλέπουν ένα πλοιάριο να περνά γεμάτο με Γάλλους ευγενείς και Σικελές γυναίκες που πηγαίνουν στη χοροεσπερίδα. Ο Προτσίντα και άλλοι αποφασίζουν να επιδιώξουν την είσοδό τους στην εσπερίδα και να εκδικηθούν.

Πράξη Γ΄

Σκηνή 1: Μέγαρο του Μοντεφόρτε

Ο Μοντεφόρτε διαβάζει ένα γράμμα από τη γυναίκα που απήγαγε, το οποίο αποκαλύπτει ότι ο Αρρίγκο είναι γιος του: Si, m'abboriva ed a ragion! / «Ναι, με περιφρόνησε και καλά έκανε!». Ο Μπετύν τον ενημερώνει ότι ο Αρρίγκο έχει προσαχθεί βίαια, αλλά ο Μοντεφόρτε αγάλλεται για το ότι ο γιος του είναι εκεί κοντά: In braccio alle dovizie / Au sein de la puissance / «Παραδομένος στα πλούτη, τριγυρισμένος από τιμές, ένα απέραντο, φριχτό κενό...». Οι δύο άνδρες έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο και ο Αρρίγκο παραξενεύεται κάπως από τον τρόπο που του συμπεριφέρονται. Τελικά, ο Μοντεφόρτε αποκαλύπτει το γράμμα που γράφηκε από τη μητέρα του Αρρίγκο. Θυμούμενος το παρελθόν, αλλά ακόμα αψηφώντας, ο Αρρίγκο προσβάλλει τον πατέρα του, που αντιδρά με ογή καθώς ο νέος ορμά έξω: Parole fatale, Insulto mortale / «Μοιραίος λόγος!, Θανάσιμη προσβολή! Η χαρά έχει φύγει...».

Σκηνή 2: Χοροεσπερίδα στο μέγαρο του Μοντεφόρτε

Ο Μοντεφόρτε εισέρχεται στην αίθουσα και δίνει το σήμα να αρχίσει ο χορός. Μέσα στο πλήθος, αλλά μεταμφιεσμένοι, είναι η Ελένη, ο Αρρίγκο και ο Προτσίντα. Ο Αρρίγκο εκπλήσσεται όταν οι δύο άλλοι του αποκαλύπτονται και δηλώνουν ότι σκοπός τους είναι να τον σώσουν. Παρόλα αυτά, εκείνος ενοχλείται όταν ακούει πως σκοπεύουν να σκοτώσουν τον Μοντεφόρτε και όταν ο πατέρας πλησιάζει τον γιο, εκείνος του δίνει ένα ίχνος προειδοποίησης. Καθώς ζυγώνουν οι δολοφόνοι, ο Αρρίγκο πηδά μπροστά στον πατέρα του. Οι Σικελοί φρικιούν όταν διαπιστώνουν ότι ο Αρρίγκο αφήνεται απείραχτος καθώς η ομάδα αναλογίζεται την κατάσταση. Η Ελένη, ο Προτσίντα, ο Ντανιέλι και οι Σικελοί καταριούνται τον Αρρίγκο καθώς τους απομακρύνουν σέρνοντας, ενώ εκείνος θέλει να τους ακολουθήσει αλλά συγκρατείται από τον Μοντεφόρτε.

Πράξη Δ΄

Μια φυλακή

Ο Αρρίγκο φθάνει στην πύλη της φυλακής και, ακολουθώντας τις οδηγίες του Μοντεφόρτε, περιμένει να του επιτραπεί η είσοδος. Αναλογίζεται την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι φίλοι του: Giorno di pianto / Ο jour de peine/ «Μέρα του θρήνου, της θηριώδους λύπης!». Η Ελένη μεταφέρεται έξω και τον αντιμετωπίζει. Στο τέλος, ο Αρρίγκο ομολογεί πως ο Μοντεφόρτε είναι ο πατέρας του και εκείνη αρχίζει να θέλει να τον συμπαθήσει: Arrigo! Ah, parli a un core... / «Αρρίγκο! Ω, μιλάς σε μια καρδιά ήδη προετοιμασμένη να συγχωρήσει.» Μη έχοντας προσέξει την παρουσία του Αρρίγκο, ο Προτσίντα πλησιάζει την Ελένη και της αποκαλύπτει μία επιστολή που τον πληροφορεί για επικείμενη απελευθέρωσή τους. Αλλά ο Μοντεφόρτε καταφθάνει ζητώντας έναν ιερέα και διατάζει την εκτέλεση των φυλακισμένων, ενώ ο Προτσίντα εκπλήσσεται όταν μαθαίνει την αλήθεια για τον Αρρίγκο. Ο Αρρίγκο ικετεύει για έλεος για τους φίλους του και ο Μοντεφόρτε τον αντιμετωπίζει με μία μόνο επωδό: Dimme sol, di "Mio padre" / Πες μου μονάχα αυτό, πες μου «Πατέρα μου...». Ο Αρρίγκο παραμένει σιωπηλός καθώς εμφανίζεται ο δήμιος και το ζευγάρι οδηγείται μακριά, ακολουθούμενο από τον Αρρίγκο. Ο Μοντεφόρτε παρεμβαίνει για να τον εμποδίσει να τους ακολουθήσει. Καθώς η Ελένη οδηγείται προς τον δήμιο, ο Μοντεφόρτε και πάλι παρεμβαίνει, αυτή όμως τη φορά για να ανακοινώσει χάρη για τους Σικελούς. Επιπλέον, συμφωνεί με τον γάμο της Ελένης και του Αρρίγκο, ανακοινώνοντας στο πλήθος: «Βρίσκω και πάλι ένα γιο!». Ακολουθεί γενική αγαλλίαση.

Πράξη Ε΄

Οι κήποι του μεγάρου του Μοντεφόρτε

Καθώς ιππότες και κυρίες της τιμής συγκεντρώνονται, η Ελένη ευχαριστεί τους πάντες: Mercé, dilette amiche / Merci, jeunes amies / «Σας ευχαριστώ, φίλοι αγαπημένοι». Ο Αρρίγκο φθάνει διαλαλώντας τη χαρά του: La brezza aleggia intorno / La brise souffle au loin / «Η αύρα φυσά ένα γύρω...». Φεύγει για να βρει τον πατέρα του, αλλά καταφθάνει ο Προτσίντα ανακοινώνοντας ένα σχέδιο για να ξεγελάσει τους εχθρούς σφάζοντάς τους μπροστά στον βωμό μετά την εκφώνηση των όρκων της γαμήλιας τελετής. Η Ελένη διχάζεται ανάμεσα στον έρωτά της και στο καθήκον της: Sorte fata! Oh, fier cimento! / «Μοιραίο πεπρωμένο! Ω, φοβερή σύγκρουση!». Στο τέλος, δεν μπορεί να αντέξει άλλο και ανακοινώνει στον Αρρίγκο ότι δεν μπορούν να παντρευτούν. Αμφότεροι οι άνδρες είναι εξαγριωμένοι με εκείνη για τη φαινομενική προδοσία της. Τότε καταφθάνει ο Μοντεφόρτε, παίρνει τα χέρια του ζεύγους, τα ενώνει και τους ανακηρύσσει παντρεμένους καθώς οι καμπάνες αρχίζουν να σημαίνουν για τον εσπερινό. Αυτό είναι και το σύνθημα για τους Σικελούς για να ορμήσουν μέσα και να πέσουν πάνω στον Μοντεφόρτε και τους Γάλλους κατακτητές.

Ηχογραφήσεις

Γαλλική εκδοχή του 1855: Les vêpres siciliennes

Χρονιά	Διανομή (Ελένη, Αρρίγκο, Μοντεφόρτε, Προτσίντα)	Μαέστρος, Θέατρο και ορχήστρα	Δίσκος[11]
1969	Jacqueline Brumaire Jean Bonhomme Neilson Taylor Stafford Dean	Mario Rossi (Ashley Lawrence για το μπαλέτο), BBC Concert Orchestra, BBC Chorus	Audio CD: Opera Rara Cat: ORCV303

Ιταλική εκδοχή του 1861: I Vespri Siciliani

Χρονιά	Cast (Ελένη, Αρρίγκο, Μοντεφόρτε, Προτσίντα)	Μαέστρος, Θέατρο και ορχήστρα	Δίσκος[11]
1955	Anita Cerquetti Mario Ortica Carlo Tagliabue Boris Christoff	Mario Rossi, RAI Torino Chorus and Orchestra	Audio CD: Walhall Eternity Series Cat: WLCD 0108
1975	Μονσερά Καμπαγιέ Πλάθιντο Ντομίνγκο Franco Bordoni Justino Diaz	Eve Queler, Teatro del Liceo Orchestra and Chorus	Audio CD: MRF Records Cat: MRF-128
1990	Cheryl Studer Chris Merritt Giorgio Zancanaro Ferruccio Furlanetto	Ρικάρντο Μούτι, Σκάλα του Μιλάνου	Audio CD: EMI Cat: CDS 7 54043-2
2003	Amarilli Nizza Renzo Zurlian Vladimir Stoyanov Orlin Anastassov	Stefano Ranzani, Teatro Giuseppe Verdi του Μπουσέτο	Video DVD: Dynamic Cat:33551

Ιταλική εκδοχή του 1861, με το μπαλέτο της Πράξεως Γ΄από τη γαλλική εκδοχή

Χρονιά	Cast (Ελένη, Αρρίγκο, Μοντεφόρτε, Προτσίντα)	Μαέστρος, Θέατρο και ορχήστρα	Δίσκος[11]
1973	Μαρτίνα Αρόγιο Πλάθιντο Ντομίνγκο Sherrill Milnes Ruggero Raimondi	James Levine John Alldis Choir, New Philharmonia Orchestra	CD Audio: RCA Victor Cat: RCA 63492
1990	Cheryl Studer Chris Merritt Giorgio Zancanaro Ferruccio Furlanetto	Ρικάρντο Μούτι, Σκάλα του Μιλάνου	DVD: Image Entertainment Cat: ID4361PUDVD

Σημειώσεις

1. Ανακτήθηκε στις 25  Απριλίου 2019.
2. Ανακτήθηκε στις 9  Μαΐου 2019.
3. Everist, σελ. 12
4. Backman, σελ. 6
5. «Τώρα ξέρω τι σημαίνει να μεταφράζεις και νιώθω συμπόνια για όλες τις κακές μεταφράσεις που κυκλοφορούν, επειδή είναι αδύνατο να κάνεις μια καλή μετάφραση», έγραψε ο Βέρντι στον Giulio Ricordi, στις 6 Ιουνίου 1865 (Budden, σελ. 238).
6. «Θα ... (αλλάξω) το θέμα ώστε να το καταστήσω αποδεκτό για τα ιταλικά θέατρα», έγραψε ο Βέρντι στον Ricordi, στις 29 Απριλίου 1855 (Budden, σελ. 238).
7. Holden, σελ. 984
8. Operabase.com performance database^{[νεκρός σύνδεσμος]}
9. Κατάλογος των τραγουδιστών από τον Budden, σελ. 168 (βλ. πηγές)
10. «AmadeusOnline listing for Italian premiere». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2012.
11. Recordings of the opera from operadis-opera-discography.org.uk

Πηγές

• Backman, Clifford R. (2002), The Decline and Fall of Medieval Sicily: Politics, Religion, and Economy in the Reign of Frederick III, 1296–1337 Cambridge: Cambridge University Press, σελ. 6
• Budden, Julian, The Operas of Verdi, Τόμος 2. Λονδίνο: Cassell, 1978 ISBN 0-304-31059-X
• Everist, Mark, «'Killing a Bull' and the Pleasures of History: Verdi's Les Vêpres Siciliennes» στο τευχίδιο που συνοδεύει την ηχογράφηση της Opera Rara των Σικελικών Εσπερινών
• Holden, Amanda (ed.), The New Penguin Opera Guide, Νέα Υόρκη: Penguin Putnam, 2001, σελ. 984. ISBN 0-14-029312-4

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σύνοψη Αρχειοθετήθηκε 2007-09-29 στο Wayback Machine. από τη Naxos Records
• Το ιταλικό λιμπρέτο