Μιχαήλ Ε΄

Ο Μιχαήλ Ε΄ Καλαφάτης ή Κάλφας^[1] (1015 - 24 Αυγούστου 1042) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας (1041-1042). Γιος του πατρίκιου και ναυάρχου Στέφανου και ανηψιός, μέσω της μητέρας του Μαρίας Παφλαγόνος, του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ΄, ανήλθε στο θρόνο χάριν της Ζωής της Πορφυρογέννητης Αυτοκράτειρας, η οποία και τον είχε υιοθετήσει ύστερα από παραινέσεις του Ιωάννη Ορφανοτρόφου και του Μιχαήλ Δ΄. Του απέσπασε όρκους στο ναό της Αγίας Σοφίας ότι θα την σεβαστεί ως μητέρα του και δέσποινα και στην συνέχεια τον έστεψε αυτοκράτορα.

Μιχαήλ E' ο Καλαφάτης
Ιστάμενον του Μιχαήλ Ε΄: ο αρχάγγελος Μιχαήλ και ο Αυτοκράτορας κρατούν το λάβαρον: +IhS. X[R]IS. REX REGNANTIUM / +MIXAHL ΔΕSΠO[TΗ]C.
Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Περίοδος	1041 - 1042
Προκάτοχος	Μιχαήλ Δ' Παφλαγών
Διάδοχος	Ζωή Μακεδόνων
Γέννηση	1015
Θάνατος	24 Αυγούστου 1042 (27 ετών)
Πατέρας	Στέφανος ναύαρχος και πατρίκιος
Μητέρα	Μαρία Παφλαγόνος (εξ υιοθεσίας) Ζωή Μακεδόνων
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Βιογραφία

Ο Μιχαήλ Ε΄ ήταν γιος του Στεφάνου και της Μαρίας, η ημερομηνία που γεννήθηκε δεν είναι γνωστή, πιθανότατα το 1015 επειδή ενηλικιώθηκε 20 χρόνια αργότερα (1035).^[2] Η μητέρα του Μαρία ήταν αδελφή του προκατόχου του Μιχαήλ Δ΄, ο σύζυγος της Στέφανος διετέλεσε Καλαφάτης δηλαδή επισκευαστής ξύλινων σκαφών πριν οριστεί ναύαρχος του Βυζαντινού θρόνου σε εκστρατεία στην Σικελία. Ο αυτοκράτορας υποστήριζε έναν άλλον ανεψιό του για διάδοχο, ο πανίσχυρος ωστόσο μεγάλος του αδελφός Ιωάννης ο Ορφανοτρόφος επέλεξε τον Μιχαήλ.^[3] Ο Μιχαήλ Δ΄ του παραχώρησε τον τίτλο του Καίσαρα και μαζί με την σύζυγο του Ζωή τον υιοθέτησαν.^[4][4] Ο Μιχαήλ Δ΄ πέθανε (10 Δεκεμβρίου 1041) και ο Μιχαήλ Ε΄ στέφτηκε αυτοκράτορας από την Ζωή τρεις μέρες αργότερα.^[5] Με την άνοδο του στον θρόνο ο Μιχαήλ Ε΄ ήρθε σε σύγκρουση με τον θείο του Ιωάννη τον Ορφανοτρόφο, τον ανάγκασε να αποσυρθεί σε μοναστήρι, ως κύριο σύμβουλό του όρισε τον νοβελίσσιμο Κωνσταντίνο και τον προβίβασε στην θέση του Δομέστικου των Σχολών της Ανατολής.^[6] Ο Μιχαήλ Ε΄ ανακάλεσε όλες τις αποφάσεις του θείου του, διάσημοι άντρες που εξορίστηκαν επέστρεψαν, ανάμεσα τους ο Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος και ο περίφημος στρατηγός Γεώργιος Μανιάκης που απεστάλη στην νότια Ιταλία για να αντιμετωπίσει την προέλαση που έκαναν οι Νορμανδοί.

Την νύχτα της 18ης Απριλίου 1042 ο Ιωάννης Ε΄ έστειλε στην εξορία την θετή του μητέρα Ζωή στην νήσο Πρίγκηπος με την κατηγορία ότι επιχείρησε να τον δηλητηριάσει.^[7] Όταν ο έπαρχος της Κωνσταντινούπολης Αναστάσιος ανέγνωσε στην πλατεία του Κωνσταντίνου τη σχετική Διαταγή (προκήρυξη), στην οποία ο Μιχαήλ Ε' Καλαφάτης προσπαθούσε να δικαιολογήσει στο λαό τους λόγους της καταδίκης της Ζωής, ακούσθηκε κραυγή από το συγκεντρωμένο πλήθος: «Ημείς σταυροπάτην και καλαφάτην Βασιλέα ου θέλομεν αλλά την αρχέγονον και ημετέραν μητέρα Ζωήν» Στη φωνή αυτή απάντησε σύσσωμος ο παριστάμενος λαός:«Ανασκαφείη τα οστά του Καλαφάτου» και με αυτό δόθηκε το σύνθημα ένοπλης στάσης.^[8] Το πλήθος συσπειρώθηκε γύρω από τον πατριάρχη Αλέξιο, τον οποίο θέλησε να απομακρύνει από τον θρόνο ο Μιχαήλ. Η Σύγκλητος και ο στρατός επανέφεραν την Θεοδώρα από την μονή Πετρίου και την ανευφήμησαν αυτοκράτειρα στο ναό της Αγίας Σοφίας με την αδελφή της Ζωή. Ο Μιχαήλ Ε΄ έκανε δεκτό το αίτημα και η Ζωή επανήλθε στην αυλή με τα ενδύματα της μοναχής.^[4] Τα κουρεμένα μαλλιά της Ζωής εξαγρίωσαν το πλήθος που επιτέθηκε με βέλη και πέτρες ακολούθησαν σκληρές μάχες (21 Απριλίου 1042) στις οποίες σκοτώθηκαν 3.000 άνδρες και από τις δύο πλευρές. Ο εξαγριωμένος όχλος λεηλάτησε τα πολυτελή αυτοκρατορικά αντικείμενα και έσκισε τους φορολογικούς καταλόγους, κατέστρεψε τις περιουσίες των Παφλαγόνων που είχαν πλουτίσει ως αργυραμοιβοί (τοκογλύφοι).^[9] Η αδελφή της Ζωής Θεοδώρα που είχε αποσυρθεί σε μοναστήρι παρά την θέληση της ανακηρύχτηκε αυτοκράτειρα (21 Απριλίου 1042).^[4][10] Ο Μιχαήλ Ε΄ δραπέτευσε στην Μονή Στουδίου μαζί με τον μοναδικό επιζώντα θείο του Κωνσταντίνο.^[10] Άν και δέχτηκε να πάρει τους μοναστικούς όρκους ο αρχηγός της Βαράγγειου Φρουράς, ο μελλοντικός Χάραλντ Γ΄ της Νορβηγίας τον συνέλαβε και τον τύφλωσε.^[7][9][11]

Παραπομπές

1. ΚΑΡΟΛΟΣ, ΝΤΗΛ (1969). ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ. ΑΘΗΝΑ: ΜΠΕΡΓΑΔΗΣ. σελ. 272. Unknown parameter |ΤΟΜΟΣ= ignored (βοήθεια)
2. Treadgold 1997, σ. 491
3. Gregory 2010, σ. 276
4. Kazhdan 1991, σ. 1366
5. Skylitzes 2010, σσ. 390–391
6. Tougher 2008, σ. 56
7. Hussey 1966, σ. 198
8. Krallis 2006, σ. 7
9. Kaldellis, Anthony (June 7, 2017). Streams of Gold, Rivers of Blood: The Rise and Fall of Byzantium, 955 A.D. to the First Crusade (Kindle ed.). Oxford, England: Oxford University Press. σ. 177
10. Hussey 1966, σ. 199
11. Norwich, J. J. (1991). Byzantium: The Apogee. London: BCA

Πηγές

• Ιωάννη Σκυλίτζη: Σύνοψις Ιστοριών΄, Τhurn, rincepss edition, Βόννη
• Μιχαήλ Ψελλού: Χρονογραφία, εκδόσεις Αγριώστις-Κανάκη, Αθήνα 1996
• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμ. 13ος, σελ. 680
• Skylitzes, John (2010) [c. 1100]. Synopsis of Histories. Translated by Wortley, John. Cambridge University Press.
• Thurn, Hans, ed. (1973). Ioannis Scylitzae Synopsis historiarum. Berlin-New York: De Gruyter.
• Gregory, Timothy E. (2010). A History of Byzantium. Wiley-Blackwell.
• Hussey, J.M., ed. (1966). The Cambridge Medieval History:The Byzantine Empire Part 1. Vol. IV. Cambridge University Press.
• Tougher, Shaun (2008). The Eunuch in Byzantine History and Society. Routledge.
• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford: Stanford University Press.
• Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Krallis, Dimitrios (2006). "Democratic Praxis and Republican Ideology in the Eleventh Century". Byzantine Studies Conference. Dumbarton Oaks.
• Jeffreys, C., ed. (2016). "Michael 5". Prosopography of the Byzantine World. King's College London.
• Michael Psellus, Fourteen Byzantine Rulers, trans. E.R.A. Sewter (Penguin, 1966).
• Michael Angold, The Byzantine empire 1025–1204 (Longman, 2nd edition, 1997).
• Jonathan Harris, Constantinople: Capital of Byzantium (Hambledon/Continuum, 2007).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Michael V στο Wikimedia Commons

Προηγούμενος Μιχαήλ Δ΄ ο Παφλαγών

Αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Επόμενος Ζωή Μακεδόνων