Κωμιακή Νάξου

Η Κωμιακή (ή Κορωνίδα ή το επίσημο Κορωνίς) είναι το βορειότερο ορεινό χωριό της Νάξου σε υψόμετρο 550-620 μέτρων, με 279 κατοίκους (απογραφή 2011).^[1] Διοικητικά υπάγεται στην Τοπική Κοινότητα Κορωνίδος του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων της Περιφερειακής Ενότητας Νάξου της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου (κατά το Σχέδιο Καλλικράτης). Έχει χαρακτηριστεί από το 1988 παραδοσιακός οικισμός.^[2][3]

Το χωριό Κωμιακή όπως φαίνεται απ' το δρόμο Μέση - Απόλλωνα Νάξου

Θέα της Κορωνίδας από ΝΑ

Σοκάκι της Κωμιακής

Ο Κούρος του Απόλλωνα

Κορωνίς
Κορωνίς Κορωνίς
Χάρτης  [[File:|265px|center]]
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Νοτίου Αιγαίου
Περιφερειακή Ενότητα	Νάξου
Δημοτική Ενότητα	Δρυμαλίας
Δημοτική Κοινότητα	Κορωνίδος
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Νησιά Αιγαίου Πελάγους
Νομός	Κυκλάδων
Υψόμετρο	590 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	246
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Κωμιακή (1940)
Ταχ. κώδικας	843 00
Τηλ. κωδικός	2285
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Παλαιότερα ανήκε στην επαρχία Νάξου του νομού Κυκλάδων. Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμου Δρυμαλίας. Από 1 Ιανουαρίου 2011 αποτελεί ιδία έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Δρυμαλίας, του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.

Ιστορικά στοιχεία

Η Κωμιακή κατοικείται από την προϊστορική εποχή, όπως αυτό καταδεικνύεται από το ίδιο το όνομά της που υποδηλώνει το κέντρο (Κώμη) πολλών μικρότερων οικισμών, αλλά και από τον μεγάλο αριθμό τάφων της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου (3500 π.Χ.) που βρίσκονται γύρω από το χωριό, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Το τοπωνύμιο "Κωμιακή" διασώζεται σε έγγραφα της Φραγκοκρατίας από τα μέσα του 15ου αιώνα σε λατινική γραφή με τις ονομασίες "Chimiachi" (1449) και "Comiachi" (1537). ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Η πρώτη καταγραφή του τοπωνυμίου στα ελληνικά βρίσκεται σε δικαιοπρακτικό έγγραφο του 1639 (διαθήκη της Βαγιανής Χωριανού).

Το όνομα "Κορωνίς" εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1834, όταν ιδρύθηκαν στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος οι Δήμοι. Ένας από τους πέντε Δήμους της Νάξου ήταν ο «Δήμος Κορωνίδος», που περιελάμβανε τους οικισμούς Κωμιακή, Βόθροι, Σκαδό, Μέση, Κεραμωτή, Απόλλωνα, Σκεπόνι, Χίλια Βρύση κ.λπ. Έδρα του Δήμου Κορωνίδος ορίστηκε ο οικισμός της «Κωμιακής». Το ίδιο συνέβη και το 1912 όταν καταργήθηκαν οι Δήμοι και ιδρύθηκαν Κοινότητες. Η «Κοινότητα Κορωνίδος» είχε έδρα τον οικισμό της Κωμιακής και περιελάμβανε στα όριά της τους οικισμούς Κωμιακή, Απόλλωνα, Σκεπόνι, Χίλια Βρύση.

Πληθυσμιακή εξέλιξη

Έτος	1835	1879	1889	1896	1907	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	560	1.425	1.203	1.391	1.319	1.320	1.346	1.370	1.091	1.033	690	443	359	298	279
Πηγές	[4]	[5]	[6]	[7]	[8]	[9]	[10]	[11]	[12]	[13]	[14]	[15]	[16]	[17]	[1]

Διοικητικές μεταβολές

• Το 1835, με 560 κατοίκους (149 οικογένειες), προσαρτάται στον νεοϊδρυθέντα δήμο Κορωνίδος της επαρχίας Νάξου, με έδρα τον οικισμό της Κωμιακής.^[4][18]
• Το 1840, οι δήμοι της επαρχίας Νάξου μειώθηκαν από 10 σε 7. Ο δήμος Κορωνίδος είναι από αυτούς που καταργούνται και ο οικισμός της Κωμιακής προσαρτάται στο δήμο Απειράνθου.^[19]
• Το 1858, ο δήμος Κορωνίδος επανασχηματίζεται και ο οικισμός γίνεται πάλι έδρα του.^[20]
• Το 1912, αποφασίζεται οι οικισμοί που έχουν πάνω από 300 κατοίκους και σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης, να αποτελέσουν αυτοτελείς κοινότητες. Ο δήμος της Κορωνίδος καταργείται και δημιουργείται η κοινότητα της Κορωνίδος, όπου ορίζεται έδρα της ο οικισμός της Κωμιακής (Κορωνίδας).^[21]
• Το 1940, το όνομα του οικισμού αλλάζει σε «Κορωνίς».^[22]
• Το 1997, με την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας (νόμος 2539/97), η κοινότητα Κορωνίδος καταργείται και ο οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Δρυμαλίας με έδρα τον οικισμό Χαλκείο.^[23] Συγκεκριμένα, με το πρόγραμμα Καποδίστριας υπαγόταν στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κορωνίδας, του Δήμου Δρυμαλίας, του νομού Κυκλάδων, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Νήσων Αιγαίου Πελάγους.^[17]
• Το 2010, με την εφαρμογή του προγραμματος Καλλικράτης (νόμος 3852/2010), καταργείται ο δήμος Δρυμαλίας και ο οικισμός προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων.^[24]

Σήμερα, μετά τη τελευταία μεταβολή του 2010 (πρόγραμμα Καλλικράτης), αποτελεί μαζί με τους οικισμούς Αγιά ( 31 κ.), Απόλλωνα ( 129 κ.), Κάμπο ( 279 κ.), Μυρίση (55 κ.), Ταξιάρχη ( 22 κ.), Φαρακλό ( 5 κ.) και Χίλια Βρύση ( 42 κ.) την τοπική κοινότητα Κορωνίδος ( 594 κ.). Η τ.κ. Κορωνίδος υπάγεται στη δημοτική ενότητα Δρυμαλίας, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, της περιφερειακής ενότητας Νάξου (του πρώην νομού Κυκλάδων), στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.^[4]

Σημεία ενδιαφέροντος

Στα βόρεια της Κωμιακής και κοντά στα τελευταία σπίτια και την παλαιά βρύση της Χωστής εντοπίστηκε στη θέση "Αξός" το 1995 από τον Κωμιακίτη φιλόλογο-συγγραφέα Νίκο Ι. Λεβογιάννη ο μοναδικός στη Νάξο Θολωτός Μυκηναϊκός τάφος. Τον τάφο αυτό είχε ανασκάψει το 1910 ο αρχαιολόγος Κλων Στέφανος, αλλά από τότε είχε ξεχαστεί ακόμη και η ύπαρξή του. Πρόκειται για κτίσμα διαστάσεων 3,60μ. η διάμετρος, και 2,40 το ύψος, που τοποθετείται στα τέλη του 15ου και τις αρχές του 14ου αιώνα π.Χ.^[25]

Στον παραθαλάσσιο οικισμό Απόλλωνα, το επίνειο της Κωμιακής, βρίσκεται ένα από τα δυο αρχαία λατομεία της Νάξου στα οποία πρωτοξεκίνησε η μεγαλύτερη τέχνη της αρχαιότητας, η μαρμαρογλυπτική.

Ερείπια από προϊστορικά κάστρα (Ελληνικά) διασώζονται σε μεγάλη έκταση στις περιοχές Μυρίση-Κανά, Γυναικόπετρα Φανερωμένης, Τρυπητός. Γνωστοί είναι επίσης οι μισοερειπωμένοι φράγκικοι πύργοι του Γριμάλδι στο Σκεπόνι, του Ντερεμόν στου Κανά, των Κόκκων στην Αγιά και το φράγκικο κάστρο στο κέντρο του οικισμού της Κωμιακής με το "πυργόσπιτο του Φράγκου".

Στην εκκλησία της Θεοσκέπαστης στην Κωμιακή διασώζονται αγιογραφίες των αρχών του 20ου αιώνα του Μυτιληνιού ζωγράφου Μαλούκη, στα πρόσωπα των οποίων αποτυπώνονται φυσιογνωμίες κατοίκων του χωριού την περίοδο που τις ζωγράφιζε ο καλλιτέχνης. Λόγω αυτής τους της ιδιαιτερότητας έχουν κηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο απ' την Εφορία Βυζαντινών αρχαιοτήτων Κυκλάδων.

Προσωπικότητες

Η Κωμιακή αποτελεί πατρίδα πολλών εξεχουσών προσωπικοτήτων.

Από την Κωμιακή κατάγεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης Άνθιμος Γ΄, κατά κόσμον Σακελλάριος Χωριανόπουλος, ο οποίος διαδέχτηκε τον Ευγένιο ΣΤ΄, ο οποίος διετέλεσε Πατριάρχης επί έξ μήνες, αφού διαδέχτηκε τον απαγχονισθέντα από τους Τούρκους Γρηγόριο τον Ε΄. Ο Άνθιμος εκλέχτηκε Πατριάρχης όντας φυλακισμένος του Σουλτάνου επί 7μηνο για δεύτερη φορά. Ο Άνθιμος παρέμεινε στον Οικουμενικό θρόνο επί διετία (1822-1824), καθαιρεθείς απ΄ το Σουλτάνο, ο οποίος τον συνέλαβε με σκοπό να τον απαγχονίσει, αλλά τελικά τον εξόρισε στην περιοχή της Καππαδοκίας. ο Άνθιμος πριν εκλεγεί Πατριάρχης ήταν επί 20 έτη μητροπολίτης Σμύρνης. Στον προαύλιο χώρο της Θεοσκέπαστης Κωμιακής υπάρχει η προτομή του.

Από την Κωμιακή επίσης κατάγονται και άλλες σημαντικές προσωπικότητες όπως οι αγωνιστές του 1821 Νικόλαος Μυκώνιος και Βασίλειος Μ. Βιτζηλαίος, ο σημαντικότερος βιολάτορας της ναξιώτικης μουσικής παράδοσης Θεοφάνης Παντελιάς, ο οποίος έθεσε με την τέχνη και το ταλέντο του τις βάσεις για τη δημιουργία του λεγόμενου "νησιώτικου τραγουδιού", όπως και η τραγουδίστρια Μαριάννα Χατζοπούλου, ο τραγουδιστής Μιχάλης Λιαγούρης και ο παραδοσιακός Αξώτης λαουτιέρης Βασίλης Χατζόπουλος. Κωμιακίτης ήταν και ο πρώτος ναξιώτης κομμουνιστής, απ' τους ιδρυτές της Ομοσπονδίας Οικοδόμων Ελλάδας Μήτσος Λεβογιάννης, ο οποίος εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1949,καθώς και ο φιλόλογος και βουλευτής Νικόλαος Λεβογιάννης, ο Λυκειάρχης, πολεμιστής του 1940 και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Γεώργιος Ν. Κορρές (1912-1978), ο Αρχιτέκτονας και Πανεπιστημιακός Μανόλης Ι. Κορρές, ο πολεμιστής του 1940 Γεώργιος Σιδερής, οι καθηγητές Πανεπιστημίου Θεόδωρος Κ. Κορρές, Μάρκος Α. Κορρές και φυσικά ο Στυλιανός Κορρές (1910-1989),τέως Πρύτανης του ΕΚΠΑ και ιδρυτής της Εταιρίας Κυκλαδικών Μελετών και οι γιοί του, οι επίσης Πανεπιστημιακοί Δημήτριος Στ. Κορρές (Ορθοπεδικός)και Γεώργιος Στ. Κορρές(Αρχαιολόγος) , οι ποδοσφαιριστές Κώστας Χατζόπουλος του Ολυμπιακού^[26] και Κώστας Φραντζέσκος, καθώς και πολλές ακόμα προσωπικότητες διακεκριμένες στη μουσική, τις επιστήμες και τους Εθνικούς Αγώνες.

• Νικόλαος Λεβογιάννης. Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων
• Μαριάννα Χατζοπούλου. Δημοφιλής τραγουδίστρια τη δεκαετία 1955-1965

Παραπομπές

1. «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2021-10-04 στο Wayback Machine.», σελ. 10848 (σελ. 374 του pdf), και σε μορφή Excel «Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού-Απογραφής 2011 Αρχειοθετήθηκε 2015-11-13 στο Wayback Machine.» στην ιστοσελίδα της ΕΛΣΤΑΤ Αρχειοθετήθηκε 2018-07-06 στο Wayback Machine.. Αρχειοθετήθηκε 24/11/2017. Ανακτήθηκε 09/01/2018.
2. «ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΝΑΞΟY» από old.domiki.gr. Αρχειοθετήθηκε 01/09/2018. Ανακτήθηκε 31/08/2018.
3. «ΦΕΚ-504Δ-14/06/1988» από αναζήτηση ΦΕΚ. Ανακτήθηκε 31/08/2018.
4. ΦΕΚ Α4/1835 σελ. 31 και 38 (σελ. 3 και 10 του pdf ) από ΕΕΤΑΑ. Δημοσιεύθηκε 26 Φεβρ.1835. Αρχειοθετήθηκε 08/03/2018. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
5. Ο οικισμός αναγράφεται Κωμιακή.«Πληθυσμός 1879», Μέρος τρίτον σελ. 97 (σελ. 182 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 25/04/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
6. Ο οικισμός αναγράφεται Κωμιακή. «Πληθυσμός: απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889», σελ. 109 (σελ. 132 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
7. «Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896», σελ. 124 (σελ. 230 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
8. «Στατιστικά αποτελέσματα της γενικής απογραφής του πληθυσμού κατά την 27 Οκτωβρίου 1907», σελ. 408 (σελ. 411 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
9. «Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφή της 19 Δεκεμβρίου 1920», σελ. 182 (σελ. 203 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/06/2015. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
10. «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαϊου 1928», σελ. 215 (σελ. 235 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ.Αρχειοθετήθηκε 04/03/2016. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
11. «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940», σελ. 243 (σελ. 267 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 25/04/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
12. «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογαφήν της 7ης Απριλίου 1951», σελ. 121 (σελ. 121 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 04/03/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
13. «Αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 19ης Μαρτίου 1961», Πίνακας 1, σελ. 275 (σελ. 345 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 06/03/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
14. «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971», σελ. 115 (pdf σελ. 115), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 24/10/2014. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
15. «Αποτελέσματα απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 5ης Απριλίου 1981», σελ. 449 (σελ. 449 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 8/1/2018. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
16. «Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991 κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητες και οικισμούς», σελ. 149 (σελ. 151 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ.Αρχειοθετήθηκε 20/08/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
17. «Απογραφή πληθυσμού - κατοικιών της 18ης Μαρτίου 2001», σελ. 268 (σελ. 270 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 29/07/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
18. «1835 σχηματισμός Δήμων Νάξου»από orinosaxotis.blogspot.gr. Δημοσιεύθηκε 02/01/2015. Αρχειοθετήθηκε 09/03/2018. Ανακτήθηκε 09/03/2018.
19. «ΦΕΚ 22Α 18/12/1840» σελ. 104 και 115 (σελ. 2 και 13 του pdf), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 27/2/2018. Ανακτήθηκε 27/2/2018.
20. «ΦΕΚ 26Α 17/07/1858» σελ. 155 και 156 (σελ. 3 και 4 του pdf), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 16/03/2018. Ανακτήθηκε 16/03/2018.
21. «ΦΕΚ 261Α 31/8/1912» σελ. 1514 (σελ. 2 του pdf), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 16/06/2012. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
22. «Το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Κορωνίς» από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 16/03/2018. Ανακτήθηκε 16/03/2018.
23. «ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997»σελ. 8815 (σελ. 27 του pdf ), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 30/03/2017. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
24. «ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010»σελ. 1791 (σελ. 7 του pdf ), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 27/02/2018. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
25. Κατά τον φιλόλογο Ν. Λεβογιάννη και άλλους (Δημ. Οικονομίδης, Στ. Φατούρος, Αικ. Παπαθωμά κ.λπ.) από το τοπωνύμιο αυτό πιθανολογείται ότι προέρχεται το τοπωνύμιο "Νάξος" . Το μνημείο αυτό συνδέεται απ' τους ερευνητές με τον τάφο άρχοντα της περιοχής ίσως δε και με τον πρώτο οικιστή της Νάξου τον βασιλιά Νάξο, ο οποίος ήρθε από την περιοχή της Μ. Ασίας επί κεφαλής οικιστών. Το τοπωνύμιο "Αξός" διασώζεται όχι μόνο στην προφορική παράδοση, αλλά και σε δικαιοπρακτικά έγγραφα. Οι ντόπιοι αποκαλούν "Αξό" τον ίδιο τον τάφο. Κατά τους παραπάνω ερευνητές το όνομα της Νάξου προέρχεται από αυτό το τοπωνύμιο. Οι ίδιοι έχουν εντοπίσει παρόμοιο τοπωνύμιο στην Καππαδοκία (ελληνικό χωριό), στην Κρήτη (αρχαία πόλη). Το τοπωνύμιο αυτό συνδέεται γλωσσικά με το όνομα Νάξος. ( Νάξος > Αξία > Αξιά > Άξος >Αξός)
26. ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ