Κάλχας

Στην ελληνική μυθολογία ο Κάλχας (γεν. τοῠ Κάλχαντος), ήταν μάντης, προφήτης από τις Μυκήνες ή και από τα Μέγαρα, που ανήκε στο γένος των Αμυθαονιδών. Ο Κάλχας ήταν ο κορυφαίος της εποχής του στην ερμηνεία των οιωνών. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν ότι γνώριζε εξίσου καλά τα πράγματα του παρελθόντος, του παρόντος, και του μέλλοντος.

Αυτό το λήμμα αφορά το μυθικό πρόσωπο. Για το ομώνυμο χωριό, δείτε: Κάλχας Ροδόπης.

Κάλχας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κάλχας (Αρχαία Ελληνικά)
Αιτία θανάτου	απογοήτευση[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μάντης[1]
Οικογένεια
Γονείς	Θέστορας[2][3]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η προφητική του αυτή δύναμη ήταν δώρο από τον Απόλλωνα, του οποίου ήταν απόγονος ως γιος του Θέστορα, κατοίκου των Μεγάρων, (εξ ου αποκαλείτο και Κάλχας ο Θεστορίδης).

Ετυμολογία

Το όνομα Κάλχας είναι ελληνικής προέλευσης, οι πιο πιθανές ελληνικές ετυμολογίες θα μπορούσαν να είναι από την κάλχη (πορφυρή βαφή), δηλαδή "ο πορφυρός, ο πένθιμος", είτε από μια μετάθεση του 'χ' με το 'κ' στο Χάλκας -> Κάλχας, δηλαδή "ο χάλκινος άνδρας".

Μυθολογία

Ο Κάλχας είναι γνωστός ως ο βασικός μάντης της εκστρατείας των Αχαιών στην Τροία και τον Τρωικό Πόλεμο. Τα κυριότερα θέματα της προπαρασκευής και της διεξαγωγής του πολέμου συνδέονται με προφητείες του Κάλχα. Χαρακτηριστικά αναφέρονται:

• η πρόβλεψη της δεκαετούς διάρκειας της εκστρατείας.
• η δημόσια αποκάλυψη ότι η καθήλωση των πλοίων των Αχαιών λόγω άπνοιας οφειλόταν σε σφάλμα του Αγαμέμνωνα που κυνηγώντας στην Αυλίδα φόνευσε το ιερό ελάφι της θεάς Άρτεμης.
• ο χρησμός για το απαραίτητο της παρουσίας και συμμετοχής του Αχιλλέα για την άλωση της Τροίας.
• η ανάγκη εξαγνισμού του Αγαμέμνωνα με πρόσκληση της Ιφιγένειας στην Αυλίδα και παρουσία όλων των Βασιλέων και στρατευμάτων να την αφιερώσει ιέρεια στη θεά.
• η εξήγηση για τα αίτια του λοιμού στο στρατόπεδο των Αχαιών στη Τροία που ήταν η εξύβριση του Χρύση, ιερέα του Απόλλωνα, εκ μέρους του Αγαμέμνωνα.
• η αναγκαιότητα της δόλιας εκπόρθησης της Τροίας, επί της οποίας ο πολυμήχανος Οδυσσέας κατασκεύασε τον Δούρειο Ίππο, κ.ά.

Μετά την άλωση της Τροίας ο Κάλχας είπε στους αρχηγούς των Ελλήνων ότι τους περίμεναν περιπέτειες, τόσο στη θάλασσα όσο και στον τόπο της επιστροφής του καθένα. Η αιτία ήταν ότι η θεά Αθηνά ήταν οργισμένη με την αχαριστία όλων, καθώς αδίκησαν τον Αίαντα τον Τελαμώνιο, τον προστατευόμενο ήρωά της. Για τον λόγο αυτό ο Κάλχας δεν θέλησε να αναχωρήσει με κάποιον από αυτούς, αλλά με τη συντροφιά μόνο ενός άλλου μάντη, του Αμφιλόχου (γιου του Αμφιάραου), και τριών άλλων ηρώων: του Λεοντέα, του Ποδαλείριου και του Πολυποίτη.

Παρόλα αυτά, το πλοίο τους εξόκειλε από την τρικυμία στις ακτές της Κολοφώνας. Σύμφωνα με μία παράδοση, ο Κάλχας και οι σύντροφοί του πήγαν με τα πόδια ως την πόλη αυτή. Εκεί ο Κάλχας συνάντησε τον Μόψο, γνωστό μάντη. Κοντά στο σπίτι του Μόψου υπήρχε μια συκιά. Ο Κάλχας ρώτησε τον Μόψο πόσα σύκα κάνει και ο Μόψος απάντησε: «Δέκα χιλιάδες και ένα καλάθι και ένα ακόμα σύκο». Επαληθεύθηκε ότι ο Μόψος είχε δίκιο. Τότε ο Μόψος ρώτησε τον Κάλχα: «Η γουρούνα που βλέπεις εδώ πόσα γουρουνάκια έχει στην κοιλιά της και πότε θα τα γεννήσει;» Ο Κάλχας απάντησε «8». Ο Μόψος τον πληροφόρησε τότε ότι έκανε λάθος: τα μικρά ήταν εννέα, όλα αρσενικά, και η γουρούνα θα τα γεννούσε στις 6 η ώρα της επόμενης ημέρας. Και πάλι ο Μόψος αποδείχθηκε σωστός. Τότε ο Κάλχας λυπήθηκε τόσο πολύ που ηττήθηκε σε αυτό τον ανεπίσημο διαγωνισμό, ώστε πέθανε από τη λύπη του ή αυτοκτόνησε. Ενταφιάσθηκε στο Νότιον της Κολοφώνας. Ο Κόνωνας διηγείται μία άλλη εκδοχή για τον αγώνα Μόψου-Κάλχα: Ο βασιλιάς της Λυκίας ετοίμαζε μια εκστρατεία. Ο Μόψος του είπε να μη διανοηθεί να την επιχειρήσει. Ο Κάλχας του είπε ότι θα νικούσε. Τελικά ο βασιλιάς ηττήθηκε και ο Κάλχας ύστερα από αυτό πέθανε ή αυτοκτόνησε.

Για τον θάνατο του Κάλχαντα υπάρχει και ο εξής μύθος: Ο Κάλχας είχε φυτέψει ένα αμπέλι στο ιερό άλσος του Απόλλωνα, σε δάσος του Γρυνίου, στη Μυσία. Κάποιος ντόπιος προφήτης του είπε πως δεν θα προλάβαινε να πιει το κρασί του αμπελιού του. Ο Κάλχας τον ειρωνεύτηκε. Το αμπέλι πρόκοψε, έδωσε σταφύλια και κρασί. Τη μέρα που θα δοκίμαζαν το νέο κρασί, ο Κάλχας είχε προσκαλέσει όλους τους γείτονες. Την ώρα που σήκωνε το κύπελλό του για να πιει το κρασί, ο ντόπιος προφήτης του υπενθύμισε ότι δεν θα δοκίμαζε τελικά το κρασί του. Ο Κάλχας άρχισε να γελάει τόσο δυνατά, ώστε σε λίγο έσκασε (από τα γέλια), χωρίς να έχει ακόμα αγγίξει με τα χείλη του το ποτήρι.

Ο Κάλχας εμφανίζεται και στους μύθους της νότιας Ιταλίας. Στη Σύρι, στον Κόλπο του Τάραντα, έδειχναν τον «τάφο» του. Στις ακτές της Αδριατικής, στο όρος Γάργανο, έδειχναν επίσης ένα ιερό του Κάλχαντα, όπου πήγαιναν να κοιμηθούν όσοι ήθελαν να ονειρευθούν το μέλλον.

Δείτε επίσης

• Ο αστεροειδής 4138 Κάλχας (4138 Kalchas), που ανήκει στην Τρωική Ομάδα και ανακαλύφθηκε το 1973, πήρε το όνομά του από τον μυθικό αυτό μάντη.

Παραπομπές

1. «Calchas» (Γαλλικά)
2. «Calchas» (Ρωσικά)
3. «Thestor» (Ρωσικά)

Πηγές

• Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969