Ισμαήλ Α΄ της Περσίας
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Ισμαήλ Α΄, περσικά: اسماعیل Εσμαήλ, (17 Ιουλίου 1487 – 23 Μαΐου 1524), γνωστός και ως σαχ Ισμαήλ (شاه اسماعیل ), ήταν ο ιδρυτής της δυναστείας των Σαφαβιδών τού Ιράν, που κυβέρνησε ως βασιλιάς των βασιλέων (σαχανσάχ) από το 1501 έως το 1524. Η βασιλεία του θεωρείται συχνά η αρχή της σύγχρονης Ιρανικής ιστορίας [7], καθώς και μία από τις αυτοκρατορίες της πυρίτιδας. [8]
Η κυριαρχία τού Ισμαήλ Α΄ είναι μία από τις πιο ζωτικές στην ιστορία του Ιράν. [9] Πριν από την ανάρρησή του το 1501, το Ιράν, από την κατάκτησή του από τους Άραβες οκτώμισι αιώνες νωρίτερα, δεν υπήρχε ως ενοποιημένη χώρα υπό την ιθαγενή ιρανική κυριαρχία, αλλά ελεγχόταν από μία σειρά από Άραβες χαλίφες, Τούρκους σουλτάνους, και Μογγόλους Χαν. Αν και πολλές ιρανικές δυναστείες ανέβηκαν στην εξουσία εν μέσω όλης αυτής της περιόδου, ήταν μόνο υπό τους Μπουγίδες, που ένα τεράστιο τμήμα τού Ιράν επέστρεψε σωστά στην ιρανική κυριαρχία (945–1055). [10]
Η δυναστεία που ίδρυσε ο Ισμαήλ Α΄ θα κυβερνούσε για πάνω από δύο αιώνες, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες ιρανικές αυτοκρατορίες και στο απόγειό της μεταξύ των ισχυρότερων αυτοκρατοριών της εποχής της, κυβερνώντας όλο το σημερινό Ιράν, τη Δημοκρατία τού Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία και το μεγαλύτερο μέρος της Γεωργίας, τον Βόρειο Καύκασο, το Ιράκ, το Κουβέιτ και το Αφγανιστάν, καθώς και τμήματα της σύγχρονης Συρίας, της Τουρκίας, τού Πακιστάν, τού Ουζμπεκιστάν και τού Τουρκμενιστάν. [11] [12] [13] [14] Επαναβεβαίωσε επίσης την ιρανική ταυτότητα σε μεγάλα τμήματα του Μεγάλου Ιράν. [7] [15] Η κληρονομιά της αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών ήταν επίσης η αναβίωση τού Ιράν ως οικονομικό προπύργιο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η ίδρυση ενός αποτελεσματικού κράτους και μίας γραφειοκρατίας βασισμένης σε «ελέγχους και ισορροπίες», τις αρχιτεκτονικές του καινοτομίες και την προστασία των καλών τεχνών. [7]
Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν η ανακήρυξη των δώδεκα ιμάμηδων τού σιιτικού Ισλάμ ως επίσημης θρησκείας της νεοϊδρυθείσας Περσικής Αυτοκρατορίας του [16], σηματοδοτώντας ένα από τα πιο σημαντικά σημεία καμπής στην ιστορία του Ισλάμ [9], που είχε σημαντικές συνέπειες για την επακόλουθη ιστορία τού Ιράν. [7] Προκάλεσε θρησκευτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή, όταν κατέστρεψε τους τάφους των Αβασιδών χαλιφών, τού σουνιτικού ιμάμη Aμπού Χανίφα αν-Νουμάν και του μουσουλμάνου Σούφι ασκητή Aμπντούλ Καντίρ Γκιλάνι το 1508. [16] Επιπλέον, αυτή η δραστική πράξη τού έδωσε επίσης ένα πολιτικό όφελος από το διαχωρισμό της αυξανόμενης αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών από τους Σουνίτες γείτονές της: την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα δυτικά και την Ουζμπεκική Συνομοσπονδία στα ανατολικά. Ωστόσο, έφερε στο ιρανικό πολιτικό σώμα το υπονοούμενο αναπόφευκτο της επακόλουθης σύγκρουσης μεταξύ τού σάχη, τού σχεδιασμού ενός «κοσμικού» κράτους και των θρησκευτικών ηγετών, που έβλεπαν όλα τα κοσμικά κράτη ως παράνομα και των οποίων η απόλυτη φιλοδοξία ήταν ένα θεοκρατικό κράτος.
Ο Ισμαήλ Α΄ ήταν επίσης ένας πολυγραφότατος ποιητής, που με το ψευδώνυμο Χαταΐ (περσικά. «ο άδικος»), συνέβαλε τα μέγιστα στη λογοτεχνική ανάπτυξη της αζερικής γλώσσας. [17] Συνέβαλε επίσης στην περσική λογοτεχνία, αν και λίγα από τα περσικά του συγγράμματα σώζονται. [18]