Η Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών[lower-greek 1]». Έδρα της είναι η Καβάλα και περιλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας (συγκεκριμένα τους Δήμους Καβάλας και Νέστου) και τη νήσο Θάσο.
Η ιστορία του Χριστιανισμού στην περιοχή ξεκίνησε με την άφιξη του Αποστόλου Παύλου και των συνεργατών του Σίλα, Λουκά και Τιμοθέου στη Νεάπολη (σημερινή Καβάλα) και την ίδρυση της πρώτης Εκκλησίας στους Φιλίππους το 50 μ.Χ., η οποία ήταν η πρώτη επί Ευρωπαϊκού εδάφους[2]. Η χριστιανική κοινότητα των Φιλίππων έχαιρε του σεβασμού του ιδρυτή της, ο οποίος τους έστειλε τον εκπρόσωπό του Επαφρόδιτο[3], ο οποίος παραδοσιακά θεωρείται ο πρώτος επίσκοπος της πόλης. Αρκετοί κάτοικοι των Φιλίππων μαρτύρησαν, όπως φαίνεται από την επιστολή του Αγίου Πολυκάρπου προς τους Φιλιππισίους. Το Vetus Martyrologium Romanum αναφέρει στις 26 Ιουλίου τον Άγιο Έραστο, δεύτερο επίσκοπο της πόλης μετά τον Επαφρόδιτο[4].
Η επισκοπή των Φιλίππων υπήχθη αρχικά στην Αρχιεπισκοπή Θεσσαλονίκης. Αργότερα προήχθη σε Μητρόπολη, όπως φαίνεται και στο Notiscia Episcopatuum του Βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' του Σοφού (886-912), όπου κατατάσσεται 39η μεταξύ των επισκοπών του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης με 6 δευτερεύουσες επισκοπές: Πολυστύλου, Βελίτσης, Χριστουπόλεως, Σμολένων, Καισαροπόλεως και Αλεκτρυοπόλεως[5].
Από τον 12ο ως τον 14ο αιώνα η περιοχή παρήκμασε λόγω των σλαβικών επιδρομών και η Μητρόπολη Φιλίππων παραχωρήθηκε το 1371 στην Μητρόπολη Δράμας[6]. Στις αρχές του 20ου αιώνα η περιοχή ήταν υπό την πνευματική δικαιοδοσία της Μητροπόλεως Ξάνθης. Ειδικότερα, το 1909 διακόνησε την περιοχή ως Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Ξάνθης για το τμήμα της Καβάλας ο ΜικρασιάτηςΑιμιλιανός Λαζαρίδης (1877-+1911), από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας, ο οποίος μαρτύρησε μετέπειτα ως Μητροπολίτης Γρεβενων το 1911.
Τον Οκτώβριο του 1924 επανιδρύθηκε ως «Μητρόπολις Καβάλας» και το 1930 μετονομάστηκε σε «Φιλίππων και Νεαπόλεως». Το 1953, μετά την προσάρτηση και της Θάσου, πήρε την σημερινή της ονομασία «Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου»[7].
Μάρτυρες 1912-1944
Εκατοντάδες Έλληνες, μεταξύ των οποίων και πλήθος διδασκάλων και Ιερέων, βασανίσθηκαν, διώχθηκαν και εκτοπίσθηκαν από τις βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής κατά τις τρεις κατοχές που γνώρισε η Ανατολική Μακεδονία από τους Βούλγαρους: Α΄ Βουλγαρική Κατοχή 1912-1913, Β΄ Βουλγαρική Κατοχή 1916-1918 και Γ΄ Βουλγαρική Κατοχή 1941-1944.[8]
Διασώζονται τα ονόματα των παρακάτω Ιερομαρτύρων:
Μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως Γερμανός Σακελλαρίδης. Την εθνική δράση του Μητροπολίτη Γερμανού παρακολουθούσαν επί μακρόν οι Βούλγαροι και για τον λόγο αυτό αποφάσισαν να τον συλλάβουν τον Μάρτιο του 1917. Μετά την κατάληψη από τους ίδιους της Ανατολικής Μακεδονίας τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στο Πράβι όπου τον κρατούσαν δέσμιο και τον βασάνιζαν επί πεντάμηνο. Τη νύχτα της 5ης προς 6η Ιουλίου του 1917, τον έβγαλαν εκτός της φυλακής του με ισχυρή συνοδεία στρατιωτών, με πρόφαση να τον οδηγήσουν στη Δράμα ή στη Βουλγαρία. Στην πραγματικότητα όμως τον οδήγησαν στο μαρτύριο. Τον κατακρεούργησαν δίπλα σε ένα πηγάδι, μεταξύ των οικισμών Δάτο και Αμυγδαλεώνας των Φιλίππων. Στη συνέχεια τον απαγχόνισαν σε μία λεύκα και ακολούθως άναψαν φωτιά κάτω από σώμα του.
Δημήτριος Παπαναστασίου, Ιερέας, ετών 80, πνευματικός. Συνελήφθη και εκτελέσθηκε από τους Βουλγάρους.
Αριστείδης Ανδρέου, Ιερέας, συνταξιούχος εφημέριος Χειμάρρας Καβάλας. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη από τις κακουχίες το 1943.
Κορνήλιος Βασιλείου, Ιερέας, Αρχιμανδρίτης. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη από τις κακουχίες το 1943.
Δανιήλ Θάσιος, μοναχός της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης της Μητροπόλεως Δράμας. Καταγόταν από τις Μαριές Θάσου. Κατά τα γεγονότα της εξέγερσης της Δράμας (28 Σεπτεμβρίου 1941), όταν οι Βούλγαροι άρχισαν τις σφαγές Ελλήνων ως αντίποινα, τον συνέλαβαν έξω από το Παλαιοχώρι Παγγαίου, στη θέση Πλατανάκια, ενώ επέστρεφε από την Καβάλα, και αφού προηγουμένως τον βασάνισαν, τον εκτέλεσαν, στις 25 Οκτωβρίου1941.
συμμετείχε στην Γ' Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου και υπέγραψε «Φλαβιανοῦ Φιλίππων, ἐπέχοντος καὶ τὸν τόπον ῾Ρούφου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου τῆς Θεσσαλονικέων»[9]
Σημερινός Μητροπολίτης είναι ο Στέφανος Τόλιος, γεννημένος το 1960 στην Ελευθερούπολη Καβάλας, προηγουμένως Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Εξελέγη Μητροπολίτης Φιλίππων στις 6 Οκτωβρίου2017, χειροτονήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 8 Οκτωβρίου2017 και ενθρονίστηκε στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Αγίου Αποστόλου Παύλου Καβάλας στις 18 Νοεμβρίου2017.
Κοινωνική Διακονία
Τράπεζες Αγάπης, Ιερός Καθεδρικός Ναός Αποστόλου Παύλου Καβάλας και Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Χρυσουπόλεως.
Μεταμορφώσεως Του Σωτήρος Νικητών Νέστου, όπου φυλάσσεται η εικόνα της Μεταμορφώσεως που έφεραν Μικρασιάτες πρόσφυγες από το Άνω Νεοχώρι (Άνω Χωριό) της Κυζίκου της Μικράς Ασίας, τον Αύγουστο του 1922.
Laurent, V. (1963). Le Corpus des sceaux de l' empire Byzantin. V.1 (L'eglise) (στα Γαλλικά). Paris: Centre National de la Recherche Scientifique.
Υποσημειώσεις
«Νέες Χώρες» ονομάζονται 36 Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος[1].
Συνυπογράφει συνοδική απόφαση επί Πατριάρχου Ιωάννου ΙΓ'[14]