Θεοδώρα Καντακουζηνή (σύζυγος του Αλεξίου Γ΄ Μεγαλοκομνηνού)

Η Θεοδώρα Καντακουζηνή (π. 1340 - μετά το 1390) από την Οικογένεια Καντακουζηνών ήταν η σύζυγος του Αλεξίου Γ΄ Μεγάλου Κομνηνού αυτοκράτορα της Τραπεζούντας.

Θεοδώρα Καντακουζηνή (σύζυγος του Αλεξίου Γ΄ Μεγαλοκομνηνού)
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1340 (περίπου)
Χώρα πολιτογράφησης	Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Αλέξιος Γ' Μέγας Κομνηνός (από 1358)[1]
Τέκνα	Άννα Μεγάλη Κομνηνή της Γεωργίας[2] Μανουήλ Γ' Μέγας Κομνηνός[2] Ευδοκία Μεγάλη Κομνηνή[2] Basileios Comnenos[2]
Γονείς	Nikephoros Kantakouzenos[2] και (Anna)[3]
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Βιογραφία

Θεωρείται κόρη του σεβαστοκράτορα Νικηφόρου Καντακουζηνού, συγγενή του Ιωάννη ΣΤ΄ Αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Σύμφωνα με την Ιστορία του Ιωάννη ΣΤ΄, ο Νικηφόρος είχε φυλακιστεί με διαταγή του Αλεξίου Απόκαυκου, ενός από τους κύριους συμβούλους της Άννας της Σαβοΐας κατά τον εμφύλιο πόλεμο εναντίον του Ιωάννη ΣΤ΄, το 1341. Αργότερα ελευθερώθηκε, έγινε σεβαστοκράτορας και ορίστηκε κυβερνήτης της Αδριανούπολης στη δεκαετία του 1350. Ο ιστορικός Ντόναλντ Νίκολ τον θεωρεί εξάδελφο του Ιωάννη ΣΤ΄. Η μητέρα της Θεοδώρας δεν είναι γνωστή. Η αδελφή του Νικηφόρου παντρεύτηκε τον Γκυ των Πουατιέ βασιλιά της Μικρής Αρμενίας (Κιλικίας) και γιο του βασιλιά της Κύπρου.

Η Θεοδώρα (δεξιά) με τον σύζυγό της Αλέξιο Γ΄ (αριστερά) από χρυσόβουλο δωρεάς τους στη μονή του Αγ. Διονυσίου στο Άγιο Όρος, του έτους 1374.

Ο γάμος της στην Τραπεζούντα

Ο Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός της Τραπεζούντας είχε φυλακιστεί για μία περίοδο και έπειτα εστάλη στην Κωνσταντινούπολη, συνοδευόμενος από τον Μιχαήλ Σαμψών, τατά του παλατιού, ο οποίος είχε εξουσιοδοτηθεί να βρει μία κατάλληλη νύφη για τον νέο μονάρχη Αλέξιο Γ΄, μικρανιψιό του Μιχαήλ. Ο Ντέιβιντ Νίκολ υποθέτει, ότι ο Ιωάννης ΣΤ΄ κατεύθυνε την έρευνα, "ώστε η νύφη να είναι η κόρη του εξαδέλφου του". Οι δύο απεσταλμένοι επέστρεψαν μαζί με τη Θεοδώρα στην Τραπεζούντα στις 3 Σεπτεμβρίου 1351 και στις 28 Σεπτεμβρίου έγινε ο γάμος με τον Αλέξιο Γ΄ στο ναό του Αγ. Ευγενίου, που είχε πρόσφατα ξανακτιστεί. Ο Αλέξιος Γ΄ σε μία εβδομάδα θα συμπλήρωνε τα 13 έτη του και η σύζυγός του εκτιμάται, ότι θα είχε την ίδια ηλικία.

Ό,τι ξέρουμε για τη ζωή της ως αυτοκράτειρας, βασίζεται στο χρονικό του Μιχαήλ Πανάρετου, που είναι λακωνικό. Αναφέρει τη Θεοδώρα έξι φορές με το όνομά της, δύο φορές ως δέσποινα, ενώ την παραλείπει, όταν αναφέρει τους δύο γιους του Αλεξίου Γ΄. Η Θεοδώρα συνόδευσε τον σύζυγό της, όταν αυτός βάδισε εναντίον του Ιωάννη Τζανίτχη και συνέτριψε την εξέγερσή του τον Μάρτιο του 1352. Επίσης ακολούθησε τον Αλέξιο Γ΄ και τη μητέρα του Ειρήνη Παλαιολογίνα, όταν απέπλευσαν εναντίον του στασιαστή Νικήτα Σχολάριου, που ήταν μέγας δούκας (ναύαρχος), το 1355. Ακόμη τους συνόδευσε όταν, στην επιδημία πανώλης τον Μάρτιο του 1362, διέφυγαν από την Τραπεζούντα. Ο Αλέξιος Γ΄ και η Θεοδώρα παραβρέθηκαν στον γάμο της κόρης τους Άννας τον Ιούνιο του 1367· εκεί ήταν και η Ειρήνη Παλαιολογίνα. Στις 14 Μαρτίου 1376 ο νόθος γιος του Αλεξίου Γ΄, ο Ανδρόνικος έπεσε από την ακρόπολη κάτω από ύποπτες συνθήκες. Στην κηδεία του παραβρέθηκε η Θεοδώρα, μαζί με τη μητέρα του Ανδρονίκου, προς έκπληξη του Πανάρετου.

Ο Αλέξιος Γ΄ απεβίωσε στις 20 Μαρτίου 1390· η Θεοδώρα αποσύρθηκε σε μονή στην Κωνσταντινούπολη. Είναι πιθανό να πρόκειται για τη μοναχή Θεοδοσία Καντακουζηνή, που ο Ματθαίος Α΄ Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης περιγράφει ως "η τελευταία αυτοκράτειρα της Ανατολής" σε ένα έγγραφό του τον Ιούνιο του 1400. Σε αυτό αναφέρεται, ότι η μοναχή Θεοδοσία χορήγησε ένα ποσό για την οικοδόμηση ξενώνα στην πόλη.

Οι εικόνες αυτής και του συζύγου της υπάρχουν σε δύο χρυσόβουλα: δίνουν χορηγίες, με το ένα στη Μονή Διονυσίου του Αγ. Όρους Άθω (Σεπτέμβριος 1374) και με το άλλο στη Μονή Σουμελά, έξω από την Τραπεζούντα (Δεκέμβριος 1364). Επίσης το ζεύγος είχε απεικονιστεί στον τοίχο του ναού της Παναγίας Χρυσοκεφάλου στην Τραπεζούντα και ο Σ. Τεξιέρ έκανε το σχέδιο τη δεκαετία του 1860· αργότερα η απεικόνιση καταστράφηκε.

Οικογένεια

Παντρεύτηκε το 1351 τον Αλέξιο Γ΄ Μεγάλο Κομνηνό και είχε τέκνα:

• Άννα 1357-μετά το 1406, παντρεύτηκε τον Βαγράτιος Ε΄ της Γεωργίας.
• Βασίλειος 1358-1377, απεβ. 19 ετών.
• Μανουήλ Γ΄ 1364-1417, αυτοκράτορας της Τραπεζούντας.
• Ευδοκία απεβ. μετά το 1395, παντρεύτηκε τον Ταζεντίν, εμίρη στα Λίμνια του Πόντου.
• (κόρη), παντρεύτηκε τον Σουλεϊμάν μπέη, εμίρη της Χαλυβίας.
• (κόρη), παντρεύτηκε τον Μουταχαρτέν, εμίρη του Ερζινκάν.
• (κόρη), παντρεύτηκε τον Καρά Οσμάν, αρχηγό της Ορδής των Λευκοπροβατάδων.

Πηγές

• Panaretos, Chronicle, chs. 16, 17, 18, 31, 39, 55
• Donald M. Nicol, The Byzantine family of Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100-1460: a genealogical and prosopographical study (Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1969), pp. 141-143
• William Miller, Trebizond: The Last Greek Empire of the Byzantine Era, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), p. 55

Παραπομπές

1. p21917.htm#i219163. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
2. Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
3. Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.