Ιάπωνας χημικός From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Εϊ-ίτσι Νεγκίσι (ιαπων. 根岸 英一 = Negishi Eiichi, 14 Ιουλίου 1935 – 6 Ιουνίου 2021) ήταν Ιάπωνας χημικός, γνωστός για την ανακάλυψη της συζεύξεως Negishi.[21] Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του στο Πανεπιστήμιο Περντιού στην Ιντιάνα των ΗΠΑ, όπου κατείχε την έδρα διεκεκριμένου καθηγητή «Χέρμπερτ Σ. Μπράουν» και ήταν διευθυντή του Ινστιτούτου Νεγκίσι-Μπράουν.[22] Ο Νεγκίσι βραβεύθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας το 2010 «για τις αντιδράσεις διασταυρούμενης συζεύξεως με καταλύτη παλλάδιο στην οργανική σύνθεση», από κοινού με τους Ρίτσαρντ Χεκ και Ακίρα Σουζούκι.[23]
Ο Νεγκίσι γεννήθηκε στο Χσινκινγκ της Μαντζουρίας, τη σημερινή μεγαλούπολη Τσανγκτσούν της Κίνας.[24] Αλλά πριν κλείσει το δεύτερο έτος της ζωής του, μετά τη μετάθεση του πατέρα του, ο οποίος εργαζόταν στους Σιδηροδρόμους της Νότιας Μαντζουρίας, εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στο Χαρμπίν, όπου έζησε οκτώ χρόνια.[25] Το 1943, όταν ο Εϊ-ίτσι ήταν εννέα ετών, η οικογένειά του μετακόμισε στο Ίντσον της υπό ιαπωνική κατοχή Κορέας και ένα έτος αργότερα στη σημερινή Σεούλ. Τέλος, τον Νοέμβριο του 1945, τρεις μήνες μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, εγκαταστάθηκαν στην Ιαπωνία. Ο Εϊ-ίτσι απεφοίτησε το 1958 από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο.[26] Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στις ΗΠΑ και πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια το 1963, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Άλαν Ρ. Ντέι.[27]
Μετά την απόκτηση του διδακτορικού του ο Νεγκίσι απεφάσισε να γίνει πανεπιστημιακός ερευνητής[28], αλλά παρότι ήθελε να εργασθεί σε κάποιο ιαπωνικό πανεπιστήμιο, δεν μπόρεσε να βρει θέση.[29] Το 1966 έγινε μεταδιδάκτορας ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Περντιού στην Ιντιάνα των ΗΠΑ, εργαζόμενος στην ομάδα του μετέπειτα τιμημένου με Νόμπελ Χέρμπερτ Μπράουν, και δίδαξε εκεί από το 1968 έως το 1972 χωρίς να είναι ακόμα μέλος του Δ.Ε.Π. του ιδρύματος.[30]
Το 1972 ο Νεγκίσι εκλέχθηκε επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σύρακιουζ, όπου προάχθηκε σε αναπληρωτή καθηγητή το 1979, αλλά το ίδιο έτος επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο Περντιού ως καθηγητής α΄ βαθμίδας.[31]
Ο Εϊ-ίτσι Νεγκίσι ανεκάλυψε τη σύζευξη Negishi, μια διαδικασία που συμπυκνώνει οργανικές ενώσεις του ψευδαργύρου με οργανικά αλογονίδια με καταλύτη παλλάδιο ή νικέλιο προς ένα προϊόν με δεσμούς C-C. Για το επίτευγμά του αυτό τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας[32] το 2010. Επίσης ανακάλυψε ότι οργανικές ενώσεις του αλουμινίου και του ζιρκονίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διασταυρούμενη σύζευξη. Δεν κατέθεσε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για αυτή την τεχνική και το δικαιολόγησε ως εξής: «Αν δεν παίρναμε πατέντα, σκεφθήκαμε ότι ο καθένας θα μπορούσε να εφαρμόσει τα αποτελέσματά μας εύκολα.»[33]
Εκτός από τη σύζευξη, η ένωση Zr(C5H5)2, που παράγεται με αναγωγή του διχλωριούχου ζιρκονοκενίου και μπορεί να χρησιμεύσει σε αντιδράσεις οξειδωτικής κυκλοποιήσεως, αποκαλείται και αντιδραστήριο Negishi.[34][35]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
