Διάσκεψη του Πότσδαμ
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Η διάσκεψη του Πότσδαμ ήταν η τελευταία διάσκεψη των ηγετών των τριών μεγάλων συμμαχικών δυνάμεων αμέσως μετά την παράδοση άνευ όρων της Ναζιστικής Γερμανίας και τον τερματισμό του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Στη διάσκεψη, που πραγματοποιήθηκε στο Ανάκτορο Σεσίλιενχοφ (Cecilienhof, Ανάκτορο του διαδόχου Βίλχελμ Χοεντζόλλερν) του Πότσδαμ προαστίου του Βερολίνου κατά το χρονικό διάστημα 17 Ιουλίου έως 2 Αυγούστου 1945, συμμετείχαν οι Χάρι Τρούμαν, Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ιωσήφ Στάλιν, ηγέτης της ΕΣΣΔ και Ουίνστον Τσώρτσιλ και Κλέμεντ Άττλη, Πρωθυπουργοί του Ηνωμένου Βασιλείου.[1][2] Η καταμέτρηση ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της διάσκεψης και ο Τσώρτσιλ αποχώρησε από τη διάσκεψη στις 25 Ιουλίου 1945.[3]
Τον Απρίλιο του 1945 ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ απεβίωσε από εγκεφαλική αιμορραγία[4] και αντικαταστάθηκε από τον ως τότε αντιπρόεδρο Χάρι Τρούμαν. Προαναφέρθηκε, επίσης, η αλλαγή ηγεσίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στις 8 Μαΐου η Γερμανία υπέγραψε την άνευ όρων παράδοσή της και ήδη είχε προκύψει το θέμα της κατοχής της. Σε επιστολή του Τσώρτσιλ προς τον Τρούμαν, με ημερομηνία 6 Μαΐου 1945, ο Βρετανός ανέφερε ότι "είναι πλέον εμφανές πως δεν είναι δυνατή η συνεννόηση με τον Στάλιν μέσω αλληλογραφίας" και ότι απαιτείται η σύγκληση διάσκεψης, προκειμένου να συζητηθούν τα ζητήματα που προέκυπταν από τις νέες συνθήκες. Ο Τρούμαν απάντησε ότι συμφωνεί και ότι είναι σκόπιμη η σύγκληση διάσκεψης "αν και θα προτιμούσε η αίτηση αυτή θα προτιμούσε να προέρχεται από τον Στάλιν και όχι από κάποιον από αυτούς τους δύο".[5]
Αν και η Γερμανία είχε ηττηθεί, οι ΗΠΑ και η Βρετανία βρίσκονταν ακόμη σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία. Στη Γιάλτα είχαν προσπαθήσει να πείσουν τον Στάλιν να συμμετάσχει στη σύρραξη με την Ιαπωνία. Όταν όμως αποφασίστηκε η σύγκληση της διάσκεψης στο Πότσδαμ, είχαν αρχίσει να αμφιβάλλουν κατά πόσον αυτό ήταν επιθυμητό: Ο αντικομμουνιστής Τσώρτσιλ, ιδιαίτερα, εξέφραζε φόβους για ενδεχόμενη αύξηση της Σοβιετικής επιρροής στις χώρες της Άπω Ανατολής. Από την άλλη, ο Στάλιν στη Γιάλτα είχε υποσχεθεί πως θα εμπλεκόταν στη σύγκρουση με την Ιαπωνία τρεις μήνες ύστερα από την ήττα της Γερμανίας. Αρχικά είχε σχεδιαστεί να επιβεβαιωθεί αυτή η διαβεβαίωση στο Πότσδαμ, μεσολάβησε όμως το γεγονός της επιτυχούς δοκιμής της ατομικής βόμβας στο Αλαμογκόρντο (16 Ιουλίου 1945): Οι σύμβουλοι του Τρούμαν τον πίεζαν να τη χρησιμοποιήσει εναντίον της Ιαπωνίας, αποφεύγοντας την άμεση εισβολή στη χώρα. Με τον τρόπο αυτό αποφευγόταν η εμπλοκή ναυτικών και χερσαίων δυνάμεων, με συνέπεια τη μη απώλεια ίσως και δύο εκατομμυρίων Αμερικανών.[6] Η παρέμβαση της ΕΣΣΔ θα ήταν, συνεπώς, άνευ πρακτικής σημασίας.
Όταν ο Τρούμαν ανάγγειλε στον Στάλιν τη δημιουργία του νέου υπερόπλου, αντιμετωπίστηκε μάλλον αδιάφορα από το Σοβιετικό ηγέτη. Δεν είναι γνωστό αν η αδιαφορία αυτή οφείλεται στην άγνοια του Στάλιν σχετικά με την ατομική βόμβα ή αν ήταν ήδη πληροφορημένος γι' αυτήν από τις μυστικές του υπηρεσίες.[4] Ίσως να οφείλεται και στο γεγονός ότι κύριο μέλημα του Στάλιν στη Διάσκεψη ήταν η εξασφάλιση παροχής οικονομικής βοήθειας προς τη χώρα του, καθώς μεγάλο τμήμα της είχε υποστεί ολική καταστροφή: 31.000 εργοστάσια είχαν καταστραφεί, οι καλλιέργειες είχαν καεί ή εγκαταλειφθεί, η κτηνοτροφία αντιμετώπιζε έλλειψη ζώων και τα τρόφιμα διανέμονταν με δελτίο. Οι σύμβουλοί του τον είχαν ενημερώσει ότι ο υποσιτισμός των εργαζομένων είχε ως συνέπεια τη χαμηλή παραγωγικότητα και ο Στάλιν πίστευε ότι ο καλύτερος τρόπος για να αναζωογονήσει τη χώρα του ήταν να λάβει υψηλές πολεμικές αποζημιώσεις από τη Γερμανία.[6] Μέλημά του, επίσης, ήταν η εξασφάλιση της επιθυμητής ζώνης κατοχής της Γερμανίας καθώς και η δημιουργία κρατών - δορυφόρων, ώστε να αποτελούν τα "μαξιλάρια" προστασίας της ΕΣΣΔ από νέα ενδεχόμενη εισβολή. Δήλωσε, μάλιστα, ότι όλα τα εδάφη που είχαν καταληφθεί από τον Κόκκινο Στρατό "θα είναι κόκκινα".[4]
Η αντιμετώπιση του Στάλιν, όμως, από τη συμμαχική πλευρά είχε μεταβληθεί σημαντικά από την εποχή της Διάσκεψης της Γιάλτας: Δεν τον έβλεπαν πλέον με συμπάθεια, αλλά με ολοένα αυξανόμενη δυσπιστία. Ο Τρούμαν ήταν σαφές ότι δεν συμμεριζόταν τα αισθήματα του Ρούζβελτ απέναντι στο Σοβιετικό ηγέτη - ο Τσώρτσιλ είχε ήδη καταστήσει σαφή την αντίθεσή του με τα σχέδια και τις αντιλήψεις του Στάλιν, ιδιαίτερα ύστερα από τη σύγκρουσή τους στη Γιάλτα. Ο Στάλιν ένιωσε "προδομένος" από τους Συμμάχους του και πίστευε - καθόλου αδικαιολόγητα - ότι αυτό οφειλόταν στην απουσία του Ρούζβελτ. Με την ήττα της Γερμανίας καταργήθηκε και ο Νόμος Εκμισθώσεως και Δανεισμού (lend - lease act) και ο Χένρι Ουάλας (Henry Wallace), Αμερικανός υπουργός εμπορίου εξαναγκάστηκε σε παραίτηση, ύστερα από λόγο του, στον οποίο είχε εκφράσει την υποστήριξή του στις Σοβιετικές οικονομικές απαιτήσεις. Αυτό έπεισε τον Στάλιν ότι η εχθρότητα απέναντι στην ΕΣΣΔ από τους δυτικούς, που υπήρχε κατά τη μεσοπολεμική περίοδο, είχε επανέλθει.[6]
Ωστόσο, ο Ουόλτερ Μόνκτον (Walter Monckton), νομικός σύμβουλος της Βρετανίας κατά τη διάσκεψη, έγραψε αργότερα:
Όταν ολοκληρώθηκε η διάσκεψη, οι τρεις ηγέτες συμφώνησαν στην ανάληψη των πρωτοβουλιών που αναφέρονται πιο κάτω. Τα θέματα που δεν επιλύθηκαν παραπέμφθηκαν για την τελική διάσκεψη ειρήνης που επρόκειτο να συγκληθεί το ταχύτερο δυνατόν.
Ο Στάλιν υπήρξε, επίσης, σαφής σχετικά με τις προθέσεις του για τις (σήμερα αποκαλούμενες πρώην ανατολικές) χώρες: Οι κυβερνήσεις Ρουμανίας, Ουγγαρίας και Βουλγαρίας ήταν ήδη υπό τον έλεγχο της ΕΣΣΔ και ο Στάλιν αρνήθηκε στους Συμμάχους την παραμικρή τους ανάμιξη σε θέματα των χωρών αυτών.[2]
Όπως προαναφέρθηκε, κατά τη διάρκεια της διάσκεψης ΗΠΑ και Βρετανία μάχονταν ακόμη κατά της Ιαπωνίας. Στις 26 Ιουλίου στάλθηκε τελεσίγραφο στην Ιαπωνική Κυβέρνηση από ΗΠΑ, Βρετανία και Κίνα, με το οποίο της ζητήθηκε η άνευ όρων παράδοση, υπό την απειλή αύξησης της έντασης των ήδη έντονων βομβαρδισμών στη χώρα. Στη διάσκεψη περιγράφηκε η τραγική κατάσταση της Ιαπωνίας και οι όροι για τη σύναψη ειρήνης, καθώς και οι προθέσεις των Συμμάχων για το μεταπολεμικό καθεστώς της χώρας. Τα συμπεράσματα της διάσκεψης κατέληγαν σε νέο τελεσίγραφο: "Η Ιαπωνία πρέπει να συμφωνήσει άμεσα σε άνευ όρων παράδοση ή να αντιμετωπίσει την πλήρη καταστροφή της. Δεν θα παρεκκλίνουμε από τους όρους μας. Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Δεν θα ανεχθούμε καθυστερήσεις."[3] Σε περίπτωση απόρριψής του ο Τρούμαν ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει εναντίον της Ιαπωνίας την ατομική βόμβα, όπως και έγινε.
Η διάσκεψη ουσιαστικά καθόρισε τον μεταπολεμικό χάρτη της Ευρώπης. Στη Σοβιετική σφαίρα επιρροής πέρασαν η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία, η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και το τμήμα της Γερμανίας που είχε καταληφθεί από την ΕΣΣΔ (πρώην Ανατολική Γερμανία).
Η απόφαση για τη δίωξη των Ναζιστών εγκληματιών πολέμου προκάλεσε τη Δίκη της Νυρεμβέργης και τις συνακόλουθες δίκες (στις οποίες το δικαστήριο απαρτιζόταν αμιγώς από Αμερικανούς).
Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τελικά την ατομική βόμβα, ύστερα από την απόρριψη του τελεσιγράφου που απεστάλη στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια της διάσκεψης. Η ρίψη ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι οδήγησαν στην άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας τον Σεπτέμβριο του 1945.
Ωστόσο, όσα συμφωνήθηκαν στη διάσκεψη δεν τηρήθηκαν. Ο Κόνραντ Αντενάουερ, πρώτος μεταπολεμικός Καγκελάριος της Γερμανίας, γράφει στα Απομνημονεύματα 1945 - 1953:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
