Δενδρολίβανο

Το δενδρολίβανο (αρχ. ελλ. ἀπόσπληνος)^[1], γνωστό και ως αρισμαρί, στην Κύπρο είναι γνωστό με το όνομα λασμαρί, είναι αρωματικός, αειθαλής θάμνος ο οποίος ανήκει στο γένος Ροσμαρίνος και στην οικογένεια των Χειλανθών. Το γένος Rosmarinus περιλαμβάνει, εκτός του γνωστού (R. officinalis) που αναφέρεται και ως λιβανωτίς (Διοσκ.) και ως δενδρολίβανον το φαρμακευτικόν, και μερικά άλλα είδη, μεταξύ των οποίων και τα ακόλουθα: Ροσμαρίνος ο εριοκάλυξ (R. eriocalyx) και Ροσμαρίνος ο γναφαλώδης (R. tomentosus)^[2]. Η λατινική ονομασία του φυτού Rosmarinus σημαίνει δροσιά της θάλασσας και είναι σύνθετη από τις λέξεις ros (δροσιά) και marinus (θαλάσσιος), γιατί πιστευόταν ότι το φυτό μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς πότισμα, αρκούμενο μόνο στην υγρασία που έρχεται από τη θάλασσα.^[3]

Δενδρολίβανο
Δενδρολίβανο
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta) Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida) Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales) Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae) Γένος: Ροσμαρίνος (Rosmarinus) Είδος: Ροσμαρίνος ο φαρμακευτικός (Rosmarinus officinalis)
Διώνυμο
Rosmarinus officinalis L.

Rosmarinus officinalis

Γνωστό φυτό στην αρχαιότητα όταν οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες θρησκευτικές τελετές και γιορτές, σε στολισμούς κτηρίων, ναών και ως καύσιμο για θυμίαμα. Η καταγωγή του είναι από τις περιοχές της Μεσογείου αλλά σήμερα εκτός από τις περιοχές αυτές καλλιεργείται ως καλλωπιστικό για τα ωραία κυανά άνθη του σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και τις εύκρατες περιοχές της Αμερικής. Περιέχει τανίνη και αιθέριο έλαιο, το οποίο εξάγεται με απόσταξη κυρίως από τις κορυφές των ανθοφόρων βλαστών. Τα άνθη του προτιμώνται από τις μέλισσες και γίνονται πηγή για την παραγωγή μελιού.

Μορφολογία

Είναι πυκνόφυλλος και πολύκλαδος θάμνος με ύψος που δε ξεπερνά τα 2 μέτρα. Τα φύλλα του είναι δερματώδη, μικρά, γραμμοειδή και μοιάζουν με πευκοβελόνες. Η πάνω επιφάνεια των φύλλων έχει χρώμα σκούρο πράσινο και η κάτω επιφάνεια είναι ελαφρώς χνουδωτή με χρώμα λευκό ή αχνά γκριζωπό. Τα άνθη βρίσκονται κατά ομάδες και βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων. Το χρώμα τους είναι μοβ, κυανόλευκο ή και λευκό. Δεν έχει ιδιαίτερη ανάγκη από πότισμα και μπορεί να φυτρώσει και σε βραχώδεις ορεινές περιοχές. Οι βλαστοί έχουν ένα ευχάριστο άρωμα που μοιάζει με αυτό του τσαγιού και η γεύση τους είναι ελαφρώς πικρή και λίγο καυτερή.

Χρήσεις

Μαγειρική

Οι τρυφεροί βλαστοί και τα φύλλα του δενδρολίβανου χρησιμοποιούνται ως αρωματικό σε πολλά φαγητά. Στα ψητά δίνει μία ιδιαίτερη γεύση. Στη ζαχαροπλαστική το χρησιμοποιούν κυρίως στα γλυκά του κουταλιού.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Άλλες χρήσεις

Από τα φύλλα του δενδρολίβανου εξάγεται ένα υγρό που χρησιμοποιείται στην παρασκευή φαρμάκου για τους ρευματισμούς, για τους διάφορους ερεθισμούς του στόματος καθώς και για τον βήχα. Από τους βλαστούς εξάγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία, καθώς και με κατάλληλη επεξεργασία στην παρασκευή εντομοκτόνων.

Παραδοσιακή λαϊκή ιατρική

Στην παραδοσιακή λαϊκή ιατρική σύμφωνα με τον Αγάπιο στον Γεωπονικό (παρ.148) χρησιμοποιείται:

• Για θεραπεία κάθε αρρώστιας των σπλάγχνων
• Καίγοντας ξύλο δεντρολίβανου και σε μορφή καρβουνόσκονης ασπρίζει τα δόντια και θεραπεύει κάθε αρρώστια των δοντιών.
• Τοποθετώντας φύλλα δεντρολίβανου στο στρώμα αποτρέπει τους εφιάλτες.
• Κοπανίζοντας τα φύλλα και τοποθετώντας στην πληγή βοηθάει να επουλώσει και να θεραπεύσει καρκινικές εξελκώσεις (φάγουσα)
• Φτιαγμένο κουτάλι από το ξύλο του δεντρολίβανου προστατεύει από τα μικρόβια^[4][5].
• Κάνοντας Φλασκί από ξύλο δεντρολίβανου βοηθάει να συντηρηθεί χωρίς να αλλοιωθεί το κρασί. Ακόμα βάζοντας φύλλα δεντρολίβανου στο βαρέλι βοηθάει να μην χαλάσει το κρασί.
• Καίγοντας το δεντρολίβανο, η μυρωδιά του απομακρύνει τους σκορπιούς, τα φίδια. Επίσης καίγοντας δεντρολίβανο καθαρίζει τον αέρα από μικρόβια.
• Βράζοντας το δεντρολίβανο ως ρόφημα βοηθάει να θεραπευτή ή "καύσιν [] τον στόμαχον"

Άλλοι αναφέρουν ότι θεραπεύει την "ατονία της καρδιάς", τα τραύματα, τη δυσεντερία και τους ρευματισμούς. Στην Κρήτη συνιστάται για τον "τριχοφά" ή "τριχοφάγο" (αλωπεκία).^[6]

Έρευνες έχουν δείξει ότι αυξάνει την παραγωγή της πρωτεΐνης νευρικός αυξητικός παράγοντας (NGF).^[7]

Παραπομπές

1. ἀπόσπληνος , ἡ
2. http://www.theplantlist.org/browse/A/Lamiaceae/Rosmarinus/
3. A Dictionary of True Etymologies
4. Mengena, T., et al. Comparative evaluation of the antimicrobial activities of essential oils of Artemisia afra, Pteronia incana and Rosmarinus officinalis on selected bacteria and yeast strains. Lett Appl Microbiol. 28(4):291-296, 1999.
5. Boatto, G., et al. Composition and antibacterial activity of Inula helenium and Rosmarinus officinalis essential oils. Fitoterapia. 6:279-280, 1994.
6. al-Sereiti, M. R., et al. Pharmacology of rosemary (Rosmarinus officinalis Linn.) and its therapeutic potentials. Indian J Exp Biol. 37(2):124-130, 1999.
7. Kosaka, K., et al. Carnosic acid, a component of rosemary (Rosmarinus officinalis L.), promotes synthesis of nerve growth factor in T98G human glioblastoma cells. Biol Pharm Bull. 26(11):1620-1622, 2003.

Βιβλιογραφία

• ΡΗΓΑΤΟΣ Α. ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ. ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. ISBN 978-960-503-461-0.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεξιλογικός ορισμός του δεντρολίβανο στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Salvia rosmarinus στο Wikimedia Commons