Αστεροειδείς Αμόρ

Οι αστεροειδείς Αμόρ (Amor asteroids) είναι μία ομάδα γεωπλήσιων αστεροειδών, δηλαδή αστεροειδών που πλησιάζουν τη Γη. Πήραν το όνομά τους από τον αστεροειδή 1221 Αμόρ. Πλησιάζουν την τροχιά της Γης από την εξωτερική της πλευρά (την αντίθετη από την πλευρά του Ηλίου), αλλά δεν τη διασχίζουν. Οι περισσότεροι όμως αστεροειδείς Αμόρ διασχίζουν την τροχιά του πλανήτη `Αρη. Οι δύο φυσικοί δορυφόροι του `Αρη, ο Δείμος και ο Φόβος, ίσως να είναι αστεροειδείς Αμόρ που αιχμαλωτίσθηκαν κάποτε από την αρειανή βαρύτητα.

Η περιοχή του Ηλιακού Συστήματος που καλύπτουν οι τροχιές των αστεροειδών Αμόρ (με πράσινο χρώμα).

Το γνωστότερο μέλος της ομάδας των Αμόρ είναι ο 433 Έρως, ο οποίος είναι ο πρώτος αστεροειδής πάνω στον οποίο προσγειώθηκε ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα, το διαστημικό σκάφος NEAR.

Γενικός ορισμός

Υπάρχουν τρία γενικά κριτήρια που καθιστούν έναν αστεροειδή μέλος της ομάδας Αμόρ:

• Ο αστεροειδής πρέπει να μπορεί να πλησιάζει σχετικά κοντά στη Γη, δηλαδή εγγύτερα από οποιονδήποτε πλανήτη. Ο κοντινότερος πλανήτης στη Γη είναι η Αφροδίτη, που μπορεί να πλησιάσει σε ελάχιστη απόσταση 0,27 AU από τη Γη. Αυτός ο αριθμός στρογγυλοποιείται σε 0,30 AU. Επομένως, ένας αστεροειδής Αμόρ πρέπει να μπορεί να έλθει σε απόσταση μικρότερη των 0,30 AU από τη Γη.

• Η τροχιά του αστεροειδή πρέπει να βρίσκεται στην εξωτερική πλευρά της γήινης τροχιάς (όπως και όλες σχεδόν οι τροχιές αστεροειδών). Οι γεωπλήσιοι αστεροειδείς των οποίων οι τροχιές κείνται στο εσωτερικό της γήινης αποκαλούνται σήμερα «αποφελείς» (παρότι δεν πλησιάζουν τη Γη όλοι οι αποφελείς).

• Η τροχιά του αστεροειδή δεν πρέπει να τέμνει την τροχιά της Γης. Ο συχνότερος ορισμός αυτού (που χρησιμοποιείται από την αγγλόγλωσση Wikipedia) είναι ότι σε κανένα σημείο της τροχιάς του ο αστεροειδής δεν βρίσκεται πλησιέστερα στον `Ηλιο από ό,τι η μέση απόσταση των κέντρων Γης-Ηλίου (1,00 AU εξ ορισμού της AU). Αυστηρότερα, ορίζεται ως εξής: «Σε οποιοδήποτε σημείο της τροχιάς του αστεροειδή, η τροχιά της Γης είναι εγγύτερα στον `Ηλιο». Λαμβάνεται έτσι υπ' όψη το γεγονός ότι η γήινη τροχιά κυμαίνεται σε απόσταση από 0,983 ως 1,016 AU από το κέντρο του Ηλίου. Ωστόσο, είναι δυσκολότερο να ξεχωρίσει κάποιος τους αστεροειδείς Αμόρ από τους μη-Αμόρ χρησιμοποιώντας αυτό τον ορισμό.

Τα ανωτέρω τρία κριτήρια συγχωνεύονται σε ένα και μοναδικό: Αν ένας αστεροειδής έχει περιήλιο τροχιάς μεταξύ 1,00 AU και 1,30 AU, τότε ταξινομείται ως αστεροειδής Αμόρ. Αυτό ανεξάρτητα από τον μεγάλο ημιάξονα της τροχιάς του, την εκκεντρότητά της, την απόσταση του αφηλίου, την κλίση της, τις φυσικές ιδιότητες του σώματος, ή τη σταθερότητα της τροχιάς.

Αυστηρός ορισμός

Ο αστεροειδής Α είναι αστεροειδής Αμόρ αν και μόνο αν^[1]:

1. Η τροχιακή του περίοδος (περίοδος περιφοράς) είναι μεγαλύτερη του ενός γήινου αστρικού έτους. Αυτό είναι ισοδύναμο με το ότι ο μεγάλος ημιάξονας της τροχιάς του είναι μεγαλύτερος από 1,0 AU: a > 1,0 AU.

2. Η τροχιά του δεν τέμνει εκείνη της Γης. Δηλαδή η απόσταση περιηλίου της (q) είναι μεγαλύτερη από την απόσταση αφηλίου της γήινης τροχιάς (1,017 AU).

3. Είναι γεωπλήσιο αντικείμενο (NEO). Δηλαδή η απόσταση περιηλίου της τροχιάς του είναι q < 1,3 AU.

Συνοψίζοντας μαθηματικά: a > 1,0 AU και 1,017 AU < q < 1,3 AU.

Ο όρος a > 1,0 AU δεν είναι απαραίτητος, επειδή αν η απόσταση περιηλίου q είναι μεγαλύτερη από 1,017 AU, τότε ο μεγάλος ημιάξονας της τροχιάς θα είναι επίσης μεγαλύτερος από 1,017 AU, άρα και από 1,0 AU.

Πληθυσμοί

Σήμερα (19 Ιουλίου 2012) υπάρχουν 3385 βεβαιωμένοι αστεροειδείς Αμόρ, όπως προκύπτει από τη μηχανή αναζητήσεων της Βάσεως Δεδομένων Μικρών Σωμάτων του JPL^[2]. Οι 515 από αυτούς διαθέτουν αύξοντα αριθμό, ενώ οι 69 φέρουν επιπλέον και κάποιο όνομα^[3].

Υποδιαιρέσεις ανάλογα με τον μεγάλο ημιάξονα

Οι αστεροειδείς Αμόρ είναι δυνατό να υποδιαιρεθούν σε 4 υποομάδες ανάλογα με τη μέση απόστασή τους από το κέντρο του Ηλίου:

Αμόρ I

Η υποομάδα Amor I αποτελείται από τους αστεροειδείς Αμόρ των οποίων ο μεγάλος ημιάξονας της τροχιάς είναι ανάμεσα σε αυτούς της Γης και του `Αρη. Με άλλα λόγια, έχουν μεγάλος ημιάξονα μεταξύ 1,000 και 1,523 AU. Λιγότερο από το 20% του συνόλου των αστεροειδών Αμόρ ανήκουν σε αυτή την υποομάδα. Οι αστεροειδείς Αμόρ I έχουν μικρότερες εκκεντρότητες από αυτούς των άλλων υποομάδων.

Ορισμένοι αστεροειδείς Αμόρ I, όπως είναι ο 15817 Λουτσιανοτέζι, δεν τέμνουν την αρειανή τροχιά και θα μπορούσαν να θεωρηθούν μέλη μιας «ζώνης Γη-`Αρη». Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι αστεροειδείς που κινούνται αποκλειστικά ανάμεσα στη γήινη και την αρειανή τροχιά αστεροειδείς Αμόρ.

Οι αστεροειδείς Αμόρ I που τέμνουν την αρειανή τροχιά (όπως ο 433 Έρως), το κάνουν από την εσωτερική της πλευρά.

Οι αστεροειδείς Αμόρ I που έχουν μεγάλους ημιάξονες τροχιάς πολύ κοντά στον γήινο (όπως ο 1992 JD) μπορούν να θεωρηθούν Αστεροειδείς Αρούνα, καθώς έχουν πολύ μικρές εκκεντρότητες και άρα γεωειδείς τροχιές.

Αμόρ II

Η υποομάδα Amor II αποτελείται από τους αστεροειδείς Αμόρ των οποίων ο μεγάλος ημιάξονας τροχιάς είναι ανάμεσα στον `Αρη (1,52 AU) και στην Κύρια Ζώνη Αστεροειδών (2,12 AU). Περίπου το ένα τρίτο του συνόλου των αστεροειδών Αμόρ ανήκουν σε αυτή την υποομάδα, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του 1221 Αμόρ. Τα σώματα αυτά έχουν μέτριες εκκεντρότητες τροχιάς (από 0,17 μέχρι 0,52) και όλα διασχίζουν την αρειανή τροχιά από την εξωτερική της πλευρά. Οι τροχιές τους τα φέρνουν συνήθως μέσα από το εσωτερικό όριο της Κύριας Ζώνης.

Αμόρ III

Η υποομάδα αυτή αποτελείται από τους μισούς σχεδόν αστεροειδείς Αμόρ και τα μέλη της έχουν μεγάλο ημιάξονα καθαρά μέσα στην Κύρια Ζώνη, μεταξύ 2,12 και 3,57 AU. Μπορούν να θεωρηθούν σώματα της Κύριας Ζώνης με πολύ μεγάλες εκκεντρότητες τροχιάς (από 0,4 ως 0,6), ώστε να πλησιάζουν τον πλανήτη μας.

Επειδή οι εκκεντρότητες είναι πολύ μεγάλες, περίπου το ένα τρίτο των αστεροειδών Αμόρ III έχουν τροχιές που εκτείνονται πέρα από την Κύρια Ζώνη Αστεροειδών και πλησιάζουν τον πλανήτη Δία σε απόσταση μικρότερη της 1 AU. Οι αστεροειδείς 719 Αλβέρτος και 1036 Γκάνυμεντ είναι αστεροειδείς Αμόρ III. Οι πιο «ακραίοι» Αμόρ III (όπως ο 5370 Ταράνις) διασχίζουν την τροχιά του Δία.

Επειδή κείνται κατά ένα μέρος της τροχιάς τους μέσα στην Κύρια Ζώνη, αρκετοί Αμόρ III ανήκουν επίσης σε υποομάδες ή «οικογένειες» της Ζώνης αυτής. Π.χ. ο πρώτος αστεροειδής της Οικογένειας της Αλίντας που ανακαλύφθηκε ήταν ο αστεροειδής Αμόρ 887 Αλίντα.

Αμόρ IV

Υπάρχουν μόνο 14 γνωστοί αστεροειδείς Αμόρ IV. Αυτών η μέση απόσταση (μεγάλος ημιάξονας τροχιάς) από το κέντρο του Ηλίου είναι πέρα από την Κύρια Ζώνη Αστεροειδών, μεγαλύτερη από 3,57 AU^[4]. Φυσικά, και οι 14 τέμνουν την τροχιά του Δία. Παρότι έχουν εξαιρετικά μεγάλες εκκεντρότητες για αστεροειδείς (0,65 ως 0,75), οι τροχιές τους δεν είναι τόσο επιμήκεις όσο εκείνες των περισσότερων δαμοκλοειδών αστεροειδών και κομητών, σωμάτων που τείνουν να έχουν εκκεντρότητες περί το 0,9. Ο μοναδικός Αμόρ IV που έχει ονομασθεί μέχρι στιγμής είναι ο 3552 Δον Κιχώτης και ο μόνος άλλος Αμόρ IV που έχει αύξοντα αριθμό είναι ο (85490) 1997 SE₅. Μέχρι στιγμής, κανένας αστεροειδής Αμόρ που να τέμνει την τροχιά του Κρόνου δεν έχει ανακαλυφθεί.

Εξωτερικώς εφαπτόμενοι γεωπλήσιοι αστεροειδείς

Ως εξωτερικώς εφαπτόμενος γεωπλήσιος αστεροειδής (outer Earth-grazer asteroid) ορίζεται ένας αστεροειδής που κανονικά κείται εξωτερικώς της Γης, αλλά μπορεί να πλησιάσει τον `Ηλιο περισσότερο από ό,τι η Γη στο αφήλιο της δικής της τροχιάς (1,0167 AU), όχι όμως περισσότερο από όσο η Γη στο περιήλιό της (0,9833 AU). Με άλλα λόγια, το περιήλιο της τροχιάς του αστεροειδούς κείται μεταξύ του περιηλίου και του αφηλίου της τροχιάς της Γης. Οι εξωτερικώς εφαπτόμενοι γεωπλήσιοι ανήκουν είτε στους Απολλώνειους αστεροειδείς, είτε στους Αμόρ, αναλόγως με τον ορισμό που χρησιμοποιείται.

Αν κάποιος χρησιμοποιήσει τον απλό ορισμό του αστεροειδή Αμόρ (1,3000 AU > περιήλιο > 1,0000 AU), τότε οι αστεροειδείς των οποίων το περιήλιο κείται μεταξύ 1,0000 AU (ο μεγάλος ημιάξονας της γήινης τροχιάς) και 1,0167 AU (αφήλιο της γήινης τροχιάς) είναι εξωτερικώς εφαπτόμενοι Αμόρ, ενώ όσοι έχουν περιήλιο μεταξύ 0,9833 AU (περιήλιο της γήινης τροχιάς) και 1,0000 AU θεωρούνται Απολλώνειοι εξωτερικώς εφαπτόμενοι γεωπλήσιοι αστεροειδείς.

Αν χρησιμοποιηθεί ο αυστηρός ορισμός του Αμόρ, όσοι εξωτερικώς εφαπτόμενοι γεωπλήσιοι δεν πλησιάζουν ποτέ το κέντρο του Ηλίου περισσότερο από τη Γη (σε οποιαδήποτε γωνία κατά μήκος της τροχιάς της) είναι αστεροειδείς Αμόρ, ενώ όσοι το κάνουν είναι Απολλώνειοι.

Δυνητικά επικίνδυνοι αστεροειδείς

Οι περισσότεροι «δυνητικά επικίνδυνοι αστεροειδείς» (Potentially Hazardous Asteroids, PHAs) είναι είτε Αστεροειδείς Ατών, είτε Απολλώνειοι, διασχίζουν δηλαδή εξ ορισμού τη γήινη τροχιά.

Ωστόσο, με βάση τον γενικότερο ορισμό για τους αστεροειδείς Αμόρ, περίπου το ένα δέκατο των ταξινομούμενων ως δυνητικά επικίνδυνων αστεροειδών είναι αστεροειδείς Αμόρ. Προκειμένου να θεωρηθεί κάποιος αστεροειδής ως PHA, η τροχιά του πρέπει να πλησιάζει εγγύτερα από 0,05 AU τη γήινη και το σώμα πρέπει να είναι «αρκετά μεγάλο» ώστε να αποτελεί απειλή. Επομένως ένας αστεροειδής Αμόρ πρέπει να έχει απόσταση περιηλίου μικρότερη από 1,05 AU ώστε να ταξινομηθεί ως PHA. Περίπου το 1/5 των Αμόρ έρχονται τόσο κοντά στο κέντρο του Ηλίου, και από αυτούς περίπου το 1/5 και πάλι είναι στην πραγματικότητα δυνητικά επικίνδυνοι αστεροειδείς.

Αντίθετα, χρησιμοποιώντας τον αυστηρότερο ορισμό για τους Αμόρ, οι Αμόρ, εξ ορισμού, δεν τέμνουν την τροχιά της Γης.

Οι γνωστότεροι αστεροειδείς Αμόρ

Ονομασία	έτος ανακαλύψεως	ανακαλύψας
3908 Νυξ	1980	Χανς-Εμίλ Σούστερ
1221 Αμόρ	1932	Εζέν Ντελπόρτ
1036 Γκάνυμεντ	1924	Βάλτερ Μπάαντε
887 Αλίντα	1918	Μαξ Βολφ
719 Αλβέρτος	1911	Γιόχαν Παλίζα
433 Έρως	1898	Γκούσταβ Βιτ

Δείτε επίσης

• Γεωπλήσιοι αστεροειδείς
• Οικογένεια της Αλίντας

Σημειώσεις

1. «NEO Groups». NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2012.
2. List of Amor asteroids generated by the JPL Small-Body Database Search Engine Retrieved 2012-07-19
3. List of numbered Amor asteroids generated by the JPL Small-Body Database Search Engine Retrieved 2012-07-19
4. List of Amor asteroids with a>3.57 AU generated by the JPL Small-Body Database Search Engine Retrieved 2011-09-14

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κατάλογος των αστεροειδών Αμόρ