From Wikipedia, the free encyclopedia
Commonwealth abo oficielnje Commonwealth of Nations jo mjazystatny zwězk, kótaryž wobstoj pśedewšym ze Zjadnośonego kralojstwa Wjelikeje Britaniskeje a Pódpołnocneje Irskeje a jogo něgajšnych kolonijow. Załoženje a institucionalizacija toś togo zwězka zachopjeńk 20. lětstotka jo była reakcija Zjadnośonego kralojstwa na procowanja jogo teritorijow Kanada, Pódpołdnjowa Afrika, Awstralska a Nowoseelandska wó njewótwisnosć, aby toś te dalej z Britiskim mócnaŕstwom zwězała.
Pó pśistupach Indiskeje (1947), Ceylona (1948) a Pakistana (1949), kótarež do jich njewótwisnosći k Britiskemu mócnaŕstwu su słušali, jo nastał moderny Commonwealth (New Commonwealth). 1957 jo pśistupiła něgajšna kolonija Ghana ako prědny srjejźoafriski kraj. Commonwealth jo bywał gromaźišćo něgajšnych britiskich kolonijow; pśi tym njejo wót wuwołanja republiki južo trjebne, až pśipóznaju cłonske staty britisku kralowku teke ako swójsku statnu głowu. Dla dekolonizacije jo pśiběrała licba cłonkow wót wósym w lěśe 1955 na 20 w lěśe 1964. Z Commonwealtha jo nastała multietniska a multikulturna organizacija. 1995 jo pśistupił Mosambik ako prědny kraj, kótaryž žednje britiska kolonija njejo był; w lěśe 2009 jo slědowała Ruanda ako něgajšna belgiska kolonija.
Źinsa ma Commonwealth 53 cłonskich statow, z kótarychž su 16 (tak pomjenjowane Commonwealth Realms) w personalnej uniji ze sobu zwězane. W tych krajach płaśi pśecej hyšći britiska kralowka Hilžbjeta II. ako głowa stata. Až bychu swóju njewótwisnosć wuzběgnyli, pomjenjuju ju pak w jadnotliwych krajach oficielnje ako Queen of Canada, Queen of Australia, Queen of New Zealand atd.
Źinsa su pśisamem 30 % swětowego wobydlaŕstwa – cełkownje wěcej ako dwě miliardźe luźi – w statach Commonwealtha žywe.
Oficielna głowa Commonwealtha jo britiski kral abo britiska kralowka. Mimo togo eksistěrujo Commonwealth Office w Londonje, kótarež rědujo wšedne naležnosći. Šef toś togo zarěda jo generalny sekretaŕ.
| mě | rodny kraj | nastup zastojnstwa | kóńc zastojnstwa |
|---|---|---|---|
| Arnold Smith |  Kanada
| 1. julija 1965 | 30. junija 1975 |
| Shridath Ramphal |  Guyana
| 1. julija 1975 | 30. junija 1990 |
| Emeka Anyaoku |  Nigerija
| 1. julija 1990 | 31. měrca 2000 |
| Don McKinnon |  Nowoseelandska
| 1. apryla 2000 | 31. měrca 2008 |
| Kamalesh Sharma |  Indiska
| 1. apryla 2008 | w zastojnstwje |
| mě | rodny kraj | nastup zastojnstwa | kóńc zastojnstwa |
|---|---|---|---|
| Thabo Mbeki |  Pódpołdnjowa Afrika |
12. nowembra 1999 | 2. měrca 2002 |
| John Howard |  Awstralska |
2. měrca 2002 | 5. měrca 2003 |
| Olusegun Obasanjo | Nigerija |
5. decembra 2003 | 25. decembra 2005 |
| Lawrence Gonzi |  Malta |
25. nowembra 2005 | 23. nowembra 2007 |
| Yoweri Museveni |  Uganda |
23. nowembra 2007 | 27. nowembra 2009 |
| Patrick Manning |  Trinidad a Tobago |
27. nowembra 2009 | 25. maja 2010 |
| Kamla Persad-Bissessar | 26. maja 2010 | 28. oktobra 2011 | |
| Julia Gillard | Awstralska |
28. oktobra 2011 | 27. junija 2013 |
| Kevin Rudd | 27. junija 2013 | 18. septembra 2013 | |
| Tony Abbott | 18. septembra 2013 | 15. nowembra 2013 | |
| Mahinda Rajapaksa |  Sri Lanka |
15. nowembra 2013 | w zastojnstwje |
Antigua a Barbuda (1981) Awstralska (1931)
Bahamy (1973)
Bangladeš (1972)
Barbados (1966)
Belize (1981)
Botsuana (1966)
Brunei (1984)
Cypriska (1961)
Dominika (1978)
Fidži (1970) – 1987 wustupili a 1997 znowa pśistupili, 2000–01 suspenděrowane, wót septembra 2009 znowa suspenděrowane
Ghana (1957)
Grenada (1974) Guyana (1966) Indiska (1947)
Jamaika (1962)
Kamerun (1995) – jano mjeńša połojca jo był z britiskej koloniju Kanada (1931)
Kenija (1963)
Kiribati (1979)
Lesotho (1966)
Malawi (1964)
Malayzija (1957)
Malediwy (1982) Malta (1964)
Mauritius (1968)
Mosambik (1995) – žednje njejo był britiska, ale portugiziska kolonija
Namibija (1990) – jo był až do lěta 1919 nimska kolonija a stojał pótom pód pódpołdnjownoafriskim zarědnistwom. Jano strony wokoło Walvisbay jo byli z źělom britiskego mócnaŕstwa.
Nauru (1999) Nigerija (1960) – wót 1995 do 1999 suspenděrowana Nowoseelandska (1931)
Pakistan (1947) – 1972 wustupił, 1989 znowa pśistupił, wót 1999 do 2004 suspenděrowany, 2007–08 znowa suspenděrowany
Papua-Neuguinea (1975) Pódpołdnjowa Afrika (1931) – 1961 wustupiła, 1994 znowa pśistupiła
Ruanda (2009) – žednje njejo był britiska kolonija, ale nejpjerwjej nimska a pótom belgiska
Salomony (1978)
Sambija (1964)
Samoa (1970)
Seychelle (1976)
Sierra Leone (1961)
Singapur (1965) Sri Lanka (1948)
St. Kitts a Nevis (1983)
St. Lucia (1979)
St. Vincent a Grenadiny (1979)
Swaziska (1968)
Tansanija (1961)
Tonga (1970) Trinidad a Tobago (1962)
Tuvalu (1978) Uganda (1962)
Vanuatu (1980)
Wjelika Britaniska (1931)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
