From Wikipedia, the free encyclopedia
Dewleta İslami ya zi Dewleta İslami İraq u Şam de[1] (be Erebki: الدولة الاسلامية في العراق والشام; ad-Dawlat ul-islāmiyya(t) fī al-ʿirāq wa aš-Šām) yew organizasyono ke Suriya[2], İraq[3], Libya[4], Nicerya[5], Yemen[6] u Lubnan[7] de fealo u teroristo. Serra 2003ıne de vıraziyao u seba İraq u Suriya de vıraştena dewlet İslami atakanê teroristi fineno kar. 10ê Hezirane 2014ıne de eyaletê İraqi Ninowa u paytextê Ninowa sûka Musuli vısto xo dest.[8]
| Dewleta İslami الدولة الاسلامية في العراق والشام ad-Dawlat ul-islāmiyya(t) fī al-ʿirāq wa aš-Šām | |
|---|---|
 | |
| Şınasiye | |
| Vıraziyayış | 2003 |
| Merkez | Raqa, Suriya (de facto) |
| İdeolociye | Fundementalizmo İslami, Cihad |
| Lideri | Ebu Bekir Bağdadi (2010 – heta nıka) |
| Cayê operasyoni | Iraq, Suriya, Tırkiya |
| Quweti | 15.000+ (Texmini) |
| Mıtefıqi | El Qaide, Boko Haram |
| Reqibi | Suriya, İraq, Tırkiya, Taliban |
Lidero DİİŞ serê interneti ra vato ke hedefê mao newe, sûka Beğdadi u sûka Kerbelao. Dewleta İslami İraq u Şam de 11ê Hezirane 2014ıne de eşto konsolosiya Tırkiya Musul ser u 49 karkeri gırewtê rehin. Bedêna be şoferanê otobusan ra 80 teni pêro ki rehin gırewto. DİİŞ 21ê Hezirane 2014ıne de paytextê İraqi Beğdad hata 50 kilometre nezdi ameya.
Organizasyon xezinay sûka Musuli gırewta u uca ra 420 milyon Dolar vısto xo dest. DİİŞ be enê peran ra dınya de biye organizasyonanê dewletiyan ra yewê. DİİŞ amnanê serra 2014ıne de cayê cıyê işğalkerdışi zaf kerdo hera u vato ke, ê do hata sûka Kerbela şorê u uca de yew cengo gırd biyarê meydan. Ê cayê ke inan işğal kerdii tede camiy, turbey kerdi xırabe. Dewleta İslami İraq u Şam de, Tebaxa (Ağustosê) 2014ıne de pêşmergey Kurdıstani kerdo meğlub u sûkê Sincar, Mexmur, Telaferi u Qaraqoş Kurdan ra gırewtê, hata paytextê Kurdan sûka Erbili (Hewlêr) rê 35 km ameya.
Be waştena Barzani u Malıki ra Dewletê Yewbiyaey DİİŞ sero tarixê 8 u 9ê Tebaxe de hirê operasyoni vıraşti. 20ê Tebaxe 2014 de ju video pêl bi u video de yew militanê DİİŞ ju rocnamewano Amerikano, James Foley kışenoi sere cıra keno. Video de militan be İngilizkiyê İngılterey ra qali kerdo. Ney sero serwezirê Britanya Gırde David Cameron geyrayışê ho cê bırrnao u peyser ameo Britanya.[9][10]
Sereşarê (serewezır) Amerika Barack Obama vera Dewleta İslami İraq u Şam de jew koalisyon ilan kerd u jew deklerasyon akerd biyo. Deklerasyon rê 10 dewleti u 10 dewletê Erebi imza eşti emma hıkumatê AKP imza nêeşto.
Keşkelun 2014 de DAY u panc (5) dewletanê Ereban, Dewleta İslami sero operasyon vıraşt u hewa ra da cayanê Dewleta İslami hemıne ro. Nisane 2015 de, Dewleta İslami u Taliban yewbinan rê cihad ilan kerdo.[11][12][13]
Dewleta İslami serra 2015ıne de zafêrê erdê xo vıni kerdê. Ordiyê Iraqi Tikrit, Felluce, Beyci u paytextê wılayetê Enbari Ramadi vıstê xo dest ra, Dewleta İslami ra fılıtnê. [14] Zımeyê Suriya de zi Heseka, Tel Ebyad u Eyn el-Ereb destê organizasyoni ra veciyê.
Organizasyono terorist Dewleta İslami serra 2017 de xeylê herrê xo kerdê vıni, xo dest ra veciy. Polê Suriya ra leckeranê Suriya (ê hukmatê liderê Suriya Beşar Esedi u ê quwetanê demokratikan) pêro herri destê Dewleta İslami ra gırewti, paytextê cı Raqa zi kewta. Hetê İraqi ra zi hukmatê İraqi pêro militanê organizasyonê teroristi ê Dewleta İslami kerdi vêran, caê gırdi zey Musıl, Kerkuk, Enbar, Sincar u ê bini reyna vısti xo dest.
Cayê ke bınê işğalê Dewleta İslami de mendê, uca heqê merduman pêro cawiyeno. Dewleta İslami heqê merduman nêvınêna. Heta ınka, xeyê merduman terefê teroristanê Dewleta İslamiy ra kışiyayê. Dewleta İslami, cayê ke kontrol keno, gorey prensibê İslami ra merduman miyan de qerar dano. Ornag, xeylê cêniyan rê kerrey erziyayê u xeylê cêniyan kışiyayê.[15][16] Cêniyan teber de, merdumo ke ibadet nêkeno ê zi ceza gênê.[17] Merdumê ke hemcınsbazê, ê zi ceza gênê, be raya kerre eştışi ra kışiyenê.[18][19][20]
Serdari
| Dewlete | Tarix | Referans |
|---|---|---|
| İndonezya | 1 Ağustos 2014 | [21] |
| Dewletê Amerikayê Yewbiyayey | 17 Aralık 2004 | [22] |
| Britanyaya Gırde | 20 Haziran 2014 | [23] |
| Awıstralya | 2 Mart 2005 | [24] |
| Kanada | 20 Ağustos 2012 | [25] |
| Erebıstanê Seudi | 7 Mart 2014 | [26] |
| Tırkiya | 10 Ekim 2013 | [27] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
