Yr Ysgwrn

Ffermdy a'i leolir tua milltir i'r dwyrain o Drawsfynydd, Gwynedd, ydy Yr Ysgwrn. Mae'n dyddyn sydd wedi ei gosod ar ddau lawr â to llechi, arferai eiddew orchuddio'r waliau.^[1] Credir ei fod yn dyddio'n ôl i 1519.^[2]

Y Gadair Ddu

Yr Ysgwrn

Math	ffermdy, adeilad amgueddfa
Cysylltir gyda	Hedd Wyn
Sefydlwyd	1519
Daearyddiaeth
Lleoliad	Trawsfynydd
Sir	Trawsfynydd
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	263.5 metr
Cyfesurynnau	52.8942°N 3.89974°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Dyma hen gartref y bardd enwog Hedd Wyn, a'r teulu yw'r perchnogion hyd heddiw. Mae'r Gadair Ddu (cadair enwog yr Eisteddfod Genedlaethol ym Mhenbedw, 1917) yn cael ei chadw yn y parlwr. Cyrhaeddodd y Gadair ar dren o Lerpwl, gyda lliain du drosti.

Heddiw

Mae'r Ysgwrn bellach yn adeilad rhestredig^[3] Nid oes trydan na dŵr nac ystafell ymolchi yn y tŷ.^[4] ym meddiant Parc Cenedlaethol Eryri.

Gofalodd Gerald Williams, nai Hedd Wyn ar ôl y ffermdy a'r tir am flynyddoedd cyn iddo gael ei drosglwyddo i'r Parc. Am nifer o flynyddoedd roedd yn tywys ymwelwyr o gwmpas y tŷ lle dangoswyd holl gadeiriau Hedd Wyn, chwech i gyd. Ni dderbyniodd unrhyw dâl am dywys yr ymwelwyr ac nid oedd oriau agor ffurfiol, ond roedd ymwelwyr wastad yn cael eu croesawu.^[5] Ganwyd Gerald yn Yr Ysgwrn yn 1929 a bu farw yn 92 mlwydd oed, yn 2021.^[6]

Ers Mawrth 2012 y perchnogion newydd yw Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, sy'n gofalu am y cartref a'r ganolfan a chaffi, rhyw gan metr islaw'r ty. Gobeithiant ddatblygu'r ffermdy yn Nhrawsfynydd yn ganolfan i adrodd hanes Hedd Wyn ac erchyllterau’r Rhyfel Byd Cyntaf.^[7]

Ffilmio

Ffilmiwyd rhan o'r ffilm Hedd Wyn yn Yr Ysgwrn. Cafodd y ffilm ei henwebu ar gyfer Oscar.

Oriel

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Llyfryddiaeth

• Llyfrau Llafar Gwlad 61: Llyfr Lloffion Yr Ysgwrn, Mawrth 2005, Gwasg Carreg Gwalch, ISBN 9780863819537, llyfr sy'n adrodd hanes Hedd Wyn a thaith y Gadair Ddu i'r Ysgwrn

Cyfeiriadau

1. "Postcard of Hedd Wyn's home, 'Yr Ysgwrn', Trawsfynydd, and bardic chairs, 1918, Casglu'r Tlysau". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-11. Cyrchwyd 2009-11-24.
2.  Hwb fawr i gynllun Yr Ysgwrn. BBC (16 Tachwedd 2012). Adalwyd ar 19 Tachwedd 2012.
3. "Nodweddion Tirwedd Hanesyddol: Trawsfynydd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-12-01. Cyrchwyd 2009-11-24.
4. Pryder am gartre bardd, BBC, 31 Gorffennaf 2009
5. Keeper of Eisteddfod Icon Fears for Future, Daily Post, 30 Gorffennaf 2009
6. Gerald Williams, Ceidwad Yr Ysgwrn, wedi marw yn 92 , Golwg360, 11 Mehefin 2021.
7. http://www.alunffredjones.plaidcymru.org/news/2012/03/01/alun-ffred-yn-croesawu-achub-yr-ysgwrn/%5Bdolen+farw%5D