From Wikipedia, the free encyclopedia
Talaith Rufeinig (Lladin: provincia, ll. provinciae) oedd uned lywodraethol fwyaf yr Ymerodraeth Rufeinig am rai canrifoedd. Sefydlwyd y taleithiau cyntaf yng nghyfnod Gweriniaeth Rhufain. Y gyntaf o'r taleithiau tramor oedd ynys Sicilia.
Rheolid y taleithiau gan lywodraethwr, oedd fel rheol wedi dal swydd conswl neu praetor cyn cael eu penodi'n llywodraethwyr. Roedd talaith Aegyptus (yr Aifft) yn wahanol, gan fod ei llywodraethwr o safle cymdeithasol fymryn yn is, un o'r ecwestriaid. Yng ngyfnod y weriniaeth, dim ond am flwyddyn yr oedd llywodraethwr yn dal ei swydd, ac wedi hynny ni allai fod yn llywodraethwr eto am ddeng mlynedd. Rhennid y taleithiau ar dechrau'r flwyddyn gan y Senedd.
Newidiodd yr ymerawdwr cyntaf, Augustus, y drefn yma. Cymerodd ef yr hawl i benodi llywodraethwyr y taleithiau pwysicaf, yn enwedig y taleithiau ar ffiniau'r ymerodraeth, lle gwersyllid yn rhan fwyaf o'r llengoedd. Gelwid y rhain y taleithiau ymerodrol. Cadwodd y Senedd yr hawl i benodi llywodraethwyr y taleithiau llai pwysig, y taleithiau seneddol. Yng nghyfnod yr ymerodraeth, gallai llywodraethwyr fod yn eu swyddi am rai blynyddoedd.
Newidiwyd y drefn gan yr ymerawdwr Diocletian, a ddaeth yn ymerawdwr yn 284 ar ddiwedd y cyfnod a elwir yn argyfwng y drydedd ganrif. Tua 296, rhannodd ef rai o'r taleithiau, i greu 96 talaith, oedd wedi eu rhannu'n 12 rhanbarth diocesis.
| Taleithiau'r Ymerodraeth Rufeinig tua 120 OC |  |
|---|---|
| Achaea | Aegyptus | Affrica | Alpes Cottiae | Alpes Maritimae | Alpes Poenninae | Arabia Petraea | Armenia Inferior | Asia | Assyria | Bithynia | Britannia | Cappadocia | Cilicia | Commagene | Corsica et Sardinia | Creta et Cyrenaica | Cyprus | Dacia | Dalmatia | Epirus | Galatia | Gallia Aquitania | Gallia Belgica | Gallia Lugdunensis | Gallia Narbonensis | Germania Inferior | Germania Superior | Hispania Baetica | Hispania Lusitania | Hispania Tarraconensis | Italia | Iudaea | Lycaonia | Lycia | Macedonia | Mauretania Caesariensis | Mauretania Tingitana | Moesia | Noricum | Numidia | Osroene | Pannonia | Pamphylia | Pisidia | Pontus | Raetia | Sicilia | Sophene | Syria | Thracia | |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
