From Wikipedia, the free encyclopedia
Tair Talaith Cymru oedd tair prif deyrnas Cymru'r Oesoedd Canol a'r tair coron a berthynai iddynt (mae'r gair Cymraeg Canol 'talaith' yn gallu golygu 'coron' neu 'diadem' yn ogystal ag 'ardal' neu 'talaith'). Cynrychiolir y tair talaith gan ei phrif lysoedd, sef Aberffraw (teyrnas Gwynedd), Mathrafal (teyrnas Powys) a Dinefwr (Deheubarth).
Ceir un o'r cyfeiriadau cyntaf at y tair rhaniad sylfaenol hyn yn naearyddiaeth wleidyddol Cymru mewn rhai testunau o Gyfraith Hywel Dda. Yn y llawysgrifau o'r testun a adnabyddid fel Llyfr Blegywryd, disgrifir fel y galwodd y brenin Hywel Dda gyfreithwyr o bob rhan o'r wlad ato i adlunio'r gyfraith. Ar ôl iddynt drefnu'r gyfraith yn dri llyfr cyfraith ("Tair Colofn Cyfraith"), gorchmynodd Hywel i dri chopi gael ei wneud i'w dosbarthu i dair rhan Cymru:
Ymddengys mai datblygiad oedd hyn yn yr Oesoedd Canol cynnar o hen gysyniad, a geir mewn diwylliannau eraill yn ogystal. Yr ymraniad cynharaf, yn ôl rhai testunau o Drioedd Ynys Prydain, oedd tair talaith y Brythoniaid; un ym Mhen Rhionydd yn yr Hen Ogledd, yr ail yn Aberffraw a'r drydedd yng Nghernyw.[2]
Erbyn y 13g unwyd y tair talaith gan Llywelyn Fawr a Llywelyn ap Gruffudd. Mae'r bardd Llygad Gŵr yn disgrifio Llywelyn Ein Llyw Olaf fel
Roedd cyfundrefn y beirdd yn dilyn y patrwm hwn yn ogystal, gyda'r wlad wedi'i rhannu yn 'Dair Talaith Farddol'.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.