Singapôr
Gwlad sofran yn ne-ddwyrain Asia From Wikipedia, the free encyclopedia
Gwlad sofran, dinas ac ynys yn ne-ddwyrain Asia yw Singapôr (
ynganiad ). Fe'i lleolir oddi ar flaen deheuol Gorynys Malaya, 137 km i'r gogledd o'r Cyhydedd. Cysylltir yr ynys â Maleisia gan sarn ar draws Culfor Johor. Singapôr yw un o borthladdoedd prysuraf y byd ac mae wedi dod yn ganolfan ddiwydiannol ac ariannol bwysig ers ei hannibyniaeth oddi wrth Lloegr ym 1965.
 | |
 | |
| Arwyddair | Onward, Singapore |
|---|---|
| Math | gwladwriaeth sofran, dinas-wladwriaeth, ynys-genedl, dinas, dinas â phorthladd, dinas fawr, tref ar y ffin, gwlad, dinas global, national capital |
| Enwyd ar ôl | Sinha |
| Prifddinas | Singapôr |
| Poblogaeth | 5,866,139 |
| Sefydlwyd | |
| Anthem | Onward Singapore |
| Pennaeth llywodraeth | Lawrence Wong |
| Cylchfa amser | UTC+08:00, Singapore Standard Time, Asia/Singapore |
| Gefeilldref/i | Gibraltar, P'yŏngyang |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Saesneg, Maleieg, Mandarin safonol, Tamileg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | De-ddwyrain Asia |
| Gwlad | Singapôr |
| Arwynebedd | 719.1 km² |
| Gerllaw | Singapore Strait, Afon Singapore |
| Yn ffinio gyda | Maleisia, Indonesia |
| Cyfesurynnau | 1.3°N 103.8°E |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff gweithredol | Llywodraeth Singapôr |
| Corff deddfwriaethol | Senedd Singapôr |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Arlywydd Singapôr |
| Pennaeth y wladwriaeth | Tharman Shanmugaratnam |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Prif Weinidog Singapôr |
| Pennaeth y Llywodraeth | Lawrence Wong |
 | |
| Crefydd/Enwad | Bwdhaeth, Taoaeth, Cristnogaeth, Islam, Hindŵaeth |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $423,797 million, $466,789 million |
| Arian | Singapore dollar |
| Canran y diwaith | 2.1 canran |
| Cyfartaledd plant | 1.25 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.939 |
Gelwir hi weithiau'n 'Ddinas y Llewod', 'Dinas y Gerddi' neu'n 'Ddotyn Coch'. Hi yw'r unig wlad sofran sydd hefyd yn ynys. Saif un gradd (137 km) i'r gogledd o'r cyhydedd, i lawr i'r de, sydd y rhan mwyaf deheuol o gyfandir Asia. Mae ei thiriogaeth hefyd yn cynnwys 62 ynys arall ac ers ei hannibyniaeth adenillwyd llawer o dir newydd a gwelwyd gynnydd yn ei harwynebedd o 23% (130 km2) yn fwy a cheir gerddi cenedlaethol, er gwaetha dwysedd poblogaeth uchel. Ceir yma dyfiant trofannol hynod.
Sefydlwyd y Singapôr fodern yn 1819 gan Syr Stamford Raffles fel porthladd masnashu'r Ymerodraeth Brydeinig. Yn 1867, ad-drefnwyd cytrefi'r Ymerodraeth yn Ne-ddwyrain Asia a daeth Singapôr dan reolaeth uniongyrchol Lloegr fel rhan o Aneddiadau'r Culfor (Straits Settlements). Yn ystod yr Ail Ryfel Byd , meddiannwyd Singapôr gan Japan, a dychwelodd i reolaeth Prydain fel trefedigaeth y goron pan ildiodd Japan ym 1945. Enillodd Singapôr hunan-lywodraeth oddi wrth y DU ym 1959 ac ym 1963 daeth yn rhan o ffederasiwn newydd Malaysia, ochr yn ochr â Malaya, Gogledd Borneo, a Sarawak. Arweiniodd gwahaniaethau ideolegol at ddiarddel Singapore o'r ffederasiwn ddwy flynedd yn ddiweddarach a daeth yn wlad annibynnol.
Ar ôl blynyddoedd cynnar o gynnwrf ac er gwaethaf diffyg adnoddau naturiol a chefn gwlad, datblygodd y genedl yn gyflym i ddod yn un o'r "Pedwar Teigr Asiaidd" yn seiliedig ar fasnach allanol, gan ddod yn wlad ddatblygedig iawn; mae yn y nawfed safle ym Mynegai Datblygiad Dynol y Cenhedloedd Unedig ac mae ganddo'r CMC ail-uchaf y pen (PPP) yn y byd. Singapôr yw'r unig wlad yn Asia sydd â sgôr sofran AAA gan yr holl brif asiantaethau graddio. Mae'n ganolbwynt ariannol a morol o bwys, wedi'i rhestru'n gyson y ddinas ddrutaf i fyw ynddi ers 2013, ac mae wedi'i nodi fel hafan dreth. Mae Singapôr wedi'i osod yn uchel mewn dangosyddion cymdeithasol allweddol: addysg, gofal iechyd, ansawdd bywyd, diogelwch personol, a thai, gyda chyfradd perchentyaeth o 91%. Mae Singaporiaid yn mwynhau un o ddisgwyliadau oes hira'r byd, cyflymderau cysylltiad Rhyngrwyd cyflymaf ac un o'r cyfraddau marwolaethau babanod isaf yn y byd .
Mae Singapôr yn weriniaeth seneddol unedol gyda system o lywodraeth seneddol unochrog. Er bod etholiadau’n cael eu hystyried yn rhydd yn gyffredinol, mae’r llywodraeth yn arfer rheolaeth eitha llym dros wleidyddiaeth a chymdeithas, ac mae Plaid Weithredu’r Bobl wedi llywodraethu'n ddi-dor ers annibyniaeth. Mae'r wlad yn un o bum aelod sefydlol ASEAN, acyn bencadlys Ysgrifenyddiaeth Cydweithrediad Economaidd Asia-Môr Tawel (APEC) ac Ysgrifenyddiaeth Cyngor Cydweithrediad Economaidd y Môr Tawel (PECC), yn ogystal â llawer o gynadleddau a digwyddiadau rhyngwladol. Mae Singapôr hefyd yn aelod o'r Cenhedloedd Unedig, Sefydliad Masnach y Byd, Uwchgynhadledd Dwyrain Asia, Mudiad Heb Aliniad, a Chymanwlad y Cenhedloedd.
Geirdarddiad
Mae'r enw Cymraeg "Singapôr" (a nifer o ieithoedd eraill) yn dod o'r enw brodorol Maleieg am y wlad, Singapura, a oedd yn ei dro'n deillio o'r gair Sansgrit am "ddinas y llew" (a Ladineiddiwyd fel Siṃhapura; Brahmi : 𑀲𑀺𑀁𑀳𑀧𑀼𑀭; yn llythrennol "llew ddinas"; ystyr siṃha yw "llew", ystyr pura yw "dinas" neu "gaer").[1] Ceir cofnod Tsieineeaidd o'r 3g at Pú Luó Zhōng, sy'n swnio fel yMaleieg am "ynys ar ddiwedd penrhyn."[2]
Ceir cyfeiriadau cynnar i'r ew 'Temasek' hefyd, a hynny yn y Nagarakretagama (canu mawl mewn Jafaneg), a ysgrifennwyd yn 1365, ac mewn Fietnameg ceir ffynhonnell o'r un cyfnod. Mae'r enw o bosibl yn golygu "Tref Glan Môr", sy'n deillio o'r gair tasek Malay, sy'n golygu "môr" neu "lyn".[3] Oddeutu tua 1330 ymwelodd y teithiwr Tsieineaidd Wang Dayuan â lle o'r enw Danmaxi neu Tam ma siak, yn dibynnu ar ynganiad. Gall Danmaxi fod yn drawsgrifiad o Temasek (Tumasik), neu fe all fod yn gyfuniad o'r Malay Tanah golygu "tir" a'r gair Tseineeaidd Xi sy'n golygu "tun," a masnachwyd ar yr ynys.[3][4]
Defnyddiwyd amrywiadau o'r enw Siṃhapura ar gyfer nifer o ddinasoedd ledled y rhanbarth cyn sefydlu Teyrnas Singapura. Yn y diwylliant Hindŵaidd-Bwdhaidd, roedd llewod yn gysylltiedig â phŵer ac amddiffyniad (fel ag yr oedd gan Lywelyn Fawr) a allai esbonio atyniad enw o'r fath.[5][6][7]
O dan feddiannaeth Siapan, ailenwyd y wlad am ysbaid yn Syonan (昭 南 Shōnan) sy'n golygu "Golau o'r De." [8][9] Weithiau cyfeirir at Singapôr gan y llysenw "Gardd-Ddinas" gan gyfeirio at ei pharciau a'i strydoedd â'i choed.[10] Mabwysiadwyd enw anffurfiol arall, sef " Little Red Dot," ar ôl i cyhoeddi erthygl yn yr Asian Wall Street Journal ar 4 Awst 1998.[11][12][13][14]
Hanes
Yn 1299, yn ôl yr Malay Annals, y sefydlwyd Teyrnas Singapura ar yr ynys gan Sang Nila Utama.[15] Er bod hyn yn destun dadleuon academaidd,[5] mae'n hysbys serch hynny o amrywiol ddogfennau fod Singapôr yn y 14g, a elwid yr adeg honno yn Temasek, yn borthladd masnachu pwysig a rannwyd rhwng yr Ymerodraeth Majapahit a theyrnasoedd Siamese[5] ac roedd yn rhan o'r Indosffer.[16][17][18][19][20] Nodweddwyd y teyrnasoedd Indiaidd hyn gan wytnwch rhyfeddol, uniondeb gwleidyddol a sefydlogrwydd gweinyddol.[21] Dengys ffynonellau hanesyddol hefyd bod y Majapahit neu'r Siamese wedi ymosod ar ei reolwr Parameswara tua diwedd y 14g, gan ei orfodi i symud i Malacca lle sefydlodd Sultanate Malacca.[5] Mae tystiolaeth archaeolegol yn awgrymu bod y prif anheddiad ar Fort Canning wedi'i adael tua'r adeg hon, er i anheddiad masnachu bach barhau yn Singapôr am beth amser wedi hynny.[7] Yn 1613, llosgodd ysbeilwyr Portiwgal yr anheddiad, a diflannodd yr ynys i ebargofiant am y ddwy ganrif nesaf.[22] Erbyn hynny roedd Singapôr yn rhan o'r Sultanate Johor mewn enw.[23] Roedd y rhanbarth morwrol ehangach a llawer o fasnach o dan reolaeth yr Iseldiroedd am y cyfnod canlynol ar ôl concwest yr Iseldiroedd o Malacca.[24]
Gwladychu gan 'Brydain'
Cyrhaeddodd y llywodraethwr Seisnig Stamford Raffles Singapôr ar 28 Ionawr 1819 a chyn hir cydnabu'r ynys fel dewis naturiol ar gyfer porthladd newydd.[25] Yna rheolwyd yr ynys mewn enw gan Tengku Abdul Rahman, Swltan Johor, a oedd yn cael ei reoli gan yr Iseldiroedd a'r Bugis.[26] Fodd bynnag, gwanhawyd y Swltaniaeth: roedd Temenggong (Prif Weinidog) Tengku Abdul Rahman yn deyrngar i frawd hynaf y Sultan, Tengku Long, a oedd yn byw yn alltud yn Riau. Gyda chymorth y Temenggong, llwyddodd Raffles i smyglo Tengku Long yn ôl i Singapore. Cynigiodd Raffles gydnabod Tengku Long fel Sultan haeddiannol Johor, o dan y teitl Sultan Hussein, yn ogystal â darparu taliad blynyddol o $5000 a $3000 arall i'r Temenggong. Yn gyfnewid am hyn, byddai Sultan Hussein yn rhoi’r hawl i Loegr sefydlu porthladd i fasnachu ar Singapôr.[27] Llofnodwyd cytundeb ffurfiol ar 6 Chwefror 1819.[28][29]
.jpg)
Ar ôl y Rhyfel Byd Cyntaf, adeiladodd y Prydeinwyr canolfan i'w Llynges fawr yma fel rhan o'u strategaeth i ddal ei gafael yn Singapôr.[30] Cyhoeddwyd yn wreiddiol ym 1921, aeth y gwaith o adeiladu'r sylfaen ymlaen nes goresgyniad Manchuria gan Japan ym 1931. Costiodd $60 miliwn ac heb ei gwblhau'n llawn ym 1938, serch hynny, hwn oedd y doc sych mwyaf yn y byd, y doc arnofio trydydd-fwyaf, ac roedd ganddo ddigon o danciau tanwydd i gynnal llynges gyfan Prydain am chwe mis.[30][31][32] Amddiffynnwyd y porthladd yma gan ynna 15 modfedd (380 mm) a oedd wedi'u lleoli yn Fort Siloso, Fort Canning a Labrador, yn ogystal â maes awyr y Llu Awyr Brenhinol yng Nghanolfan Awyr Tengah.
Galwodd Winston Churchill y lle yn " Gibraltar y Dwyrain", ac roedd trafodaethau milwrol yn aml yn cyfeirio at y ganolfan yn syml fel " Dwyrain o Suez ". Fodd bynnag, roedd Fflyd Gartref Prydain wedi'i lleoli yn Ewrop, ac ni allai Lloegr fforddio adeiladu ail fflyd i amddiffyn eu buddiannau yn Asia. Y cynllun oedd i'r Fflyd Gartref hwylio yn gyflym i Singapore pe bai argyfwng. O ganlyniad, ar ôl i'r Ail Ryfel Byd ddechrau ym 1939, roedd y fflyd yn canolbwyntio ar amddiffyn Prydain, gan adael Singapôr yn agored i oresgyniad gan Japan.[33][34]
Yr Ail Ryfel Byd
Yn ystod Rhyfel y Môr Tawel, daeth goresgyniad Japan o Malaya i ben gyda Brwydr Singapôr. Pan ildiodd llu Prydain o 60,000 o filwyr ar 15 Chwefror 1942, galwodd prif weinidog Prydain Winston Churchill y gorchfygiad "y trychineb gwaethaf a'r capitiwleiddio mwyaf yn hanes Prydain".[35] Roedd colledion Prydain a'r Ymerodraeth yn ystod yr ymladd dros Singapôr yn drwm, gyda chyfanswm o bron i 85,000 o bersonél wedi'u cipio.[36] Lladdwyd neu anafwyd tua 5,000;[37] o Awstralia y daeth y mwyafrif. [38][39][40] Lladdwyd 1,714 o Japaneiaid a chlwyfwyd 3,378.[36]
Cyfnod ar ôl y rhyfel
Ar ôl ildio Japan i'r Cynghreiriaid ar 15 Awst 1945, aeth Singapôr gyflwr byr o anarchiaeth, trais ac anhrefn; roedd ysbeilio a lladd i ddial yn eang. Dychwelodd milwyr Prydain, Awstralia ac India dan arweiniad yr Arglwydd Louis Mountbatten i Singapôr i dderbyn ildiad ffurfiol lluoedd Japan yn y rhanbarth gan y Cadfridog Seishirō Itagaki ar ran y Cadfridog Hisaichi Terauchi ar 12 Medi 1945.[41][42] Rhoddwyd Tomoyuki Profwyd Yamashita gerbron y Llys gan gomisiwn milwrol yr Unol Daleithiau am droseddau rhyfel. Fe'i cafwyd yn euog a'i grogi yn Ynysoedd y Philipinau ar 23 Chwefror 1946. [43] [44]
Gweriniaeth Singapôr
Ar ôl cael eu diarddel o Malaysia, daeth yn annibynnol, dan yr enw 'Gweriniaeth Singapôr' Singapôr, ar 9 Awst 1965, gyda Lee Kuan Yew yn brif weinidog a Yusof bin Ishak yn arlywydd cyntaf.[45][46] Yn 1967, cyd-sefydlodd y wlad Gymdeithas Cenhedloedd De-ddwyrain Asia (ASEAN). Dechreuodd terfysgoedd hil unwaith eto ym 1969.[47] Pwysleisiodd Lee Kuan Yew yr ochr economaidd drwy entrepreneuriaeth busnes, a chyfyngiadau ar ddemocratiaeth fewnol, a llwyddodd yn ei ymgais.[48][49] Parhaodd twf economaidd trwy gydol yr 1980au, gyda'r gyfradd ddiweithdra yn gostwng i 3% a thwf CMC go iawn ar gyfartaledd tua 8% hyd at 1999. Yn ystod yr 1980au, dechreuodd Singapôr symud tuag at ddiwydiannau uwch-dechnoleg, er mwyn parhau i fod yn gystadleuol yn erbyn gwledydd cyfagos drwy gynhyrchu gyda llafur rhatach. Agorwyd Maes Awyr 'Changi Singapore' ym 1981 a ffurfiwyd Singapore Airlines.[50] Daeth Porthladd Singapôr yn un o borthladdoedd prysuraf y byd a thyfodd y diwydiannau gwasanaeth a thwristiaeth yn aruthrol yn ystod y cyfnod hwn.[51][52]
Llywodraeth a gwleidyddiaeth
.jpg)
Gweriniaeth seneddol yw Singapôr sy'n seiliedig ar system San Steffan, oherwydd y cysylltiad a fu yn y gorffennol. Cyfansoddiad y wlad yw cyfraith oruchaf y wlad, gan sefydlu strwythur a chyfrifoldeb y llywodraeth. Yr arlywydd yw pennaeth y wladwriaeth ac mae'n arfer pŵer gweithredol ar gyngor ei weinidogion. Y prif weinidog yw pennaeth y llywodraeth ac fe’i penodir gan yr arlywydd fel y person sydd fwyaf tebygol o ennyn hyder mwyafrif y Senedd. Dewisir y Cabinet gan y prif weinidog a'i benodi'n ffurfiol gan yr arlywydd.[53]
Milwrol
Mae byddin Singapôr, y gellir dadlau ei fod y mwyaf datblygedig, yn dechnolegol, yn Ne-ddwyrain Asia,[54] yn cynnwys y fyddin, y llynges, a'r llu awyr. Fe'i gwelir fel gwarantwr annibyniaeth y wlad.[55][56] Mae'r llywodraeth yn gwario 4.9% o Gynnyrch Mewnwladol Crynswth y wlad ar y fyddin - sy'n uchel yn ôl safonau rhanbarthol [54] - ac mae un o bob pedair doler o wariant y llywodraeth yn cael ei wario ar amddiffyn.[57]
Hawliau Dynol
Yn 2020, roedd Singapôr yn y 158fed safle allan o 180 o genhedloedd gan 'Ohebwyr Heb Ffinia'u ym Mynegai Rhyddid y Wasg 'Worldwide'.[58] Yn hanesyddol, mae'r llywodraeth wedi cyfyngu ar ryddid barn a rhyddid y wasg ac wedi cyfyngu rhai hawliau sifil a gwleidyddol.[59] Cyfyngir ar yr hawl i ryddid barn a chymdeithas a warantir gan Erthygl 14 (1) o Gyfansoddiad Singapôr gan is-adran (2) ddilynol yr un Erthygl.[60] Mae Freedom House yn graddio Singapôr fel "rhannol rydd" yn ei adroddiad Rhyddid yn y Byd,[61] ac mae Uned Cudd-wybodaeth yr Economegydd yn graddio Singapôr fel "democratiaeth ddiffygiol", yr ail reng orau o bedwar, yn ei " Mynegai Democratiaeth".[62][63] Yn etholiad cyffredinol 2015 Singapôr, enillodd Plaid Weithredu'r Bobl (PAP) 83 o 89 sedd a ymladdwyd â 70% o'r bleidlais boblogaidd.[64] Roedd yr etholiadau diweddaraf yng Ngorffennaf 2020, gyda Phlaid Gweithredu'r Bobl (PAP) yn ennill 83 o 93 sedd a ymladdwyd â 61% o'r bleidlais boblogaidd.
Mae Amnest Rhyngwladol wedi dweud bod rhai o ddarpariaethau cyfreithiol system Singapôr yn gwrthdaro â’r “hawl i gael eich rhagdybio’n ddieuog nes eich profi’n euog”.[65] Mae'r llywodraeth wedi dadlau yn erbyn honiadau Amnest, gan nodi nad yw eu "safbwynt ar ddileu'r gosb eithaf yn wrthwynebus yn rhyngwladol o bell ffordd" a bod yr Adroddiad yn cynnwys "gwallau difrifol o ffeithiau a chamddarluniadau".[66] Mae system farnwrol Singapore yn cael ei hystyried yn un o'r rhai mwyaf dibynadwy yn Asia.[67] Mae masnachu mewn rhyw yn Singapôr yn broblem sylweddol. Mae menywod a merched o Singapôr a merched tramor wedi cael eu gorfodi i buteindra mewn puteindai ac wedi cael eu cam-drin yn gorfforol ac yn seicolegol.[68][69][70] Mae deddf sy'n dyddio o 1938 yn gwahardd cysylltu rhywiol rhwng dynion, ond anaml y gorfodir y gyfraith. Ar y llaw arall, mae cysylltiadau rhywiol rhwng menywod yn gyfreithiol.[71]
Daearyddiaeth
Mae Singapôr yn cynnwys 63 o ynysoedd, gan gynnwys y brif ynys, Pulau Ujong.[72] Ynys Jurong, Pulau Tekong, Pulau Ubin a Sentosa yw'r mwyaf o ynysoedd Singapôr. Y pwynt naturiol uchaf yw Bryn Bukit Timah yn sy'n 163 metr o chder.[73] O dan lywodraeth Prydain, roedd Ynys y Nadolig a'r Ynysoedd Cocos yn rhan o Singapôr, ond trosglwyddwyd y ddau i Awstralia ym 1957.[74][75][76] Pedra Branca yw pwynt mwyaf dwyreiniol y genedl.[77]
Mae prosiectau adfer tir wedi cynyddu arwynebedd tir Singapore o 580 km sgwar yn y 1960au i 710 km sg erbyn 2015, cynnydd o ryw 22% (130 km 2).[78] Rhagwelir y bydd y wlad yn adennill 56 km sg yn y dyfodol agos.[79] Mae rhai prosiectau'n cynnwys uno ynysoedd llai trwy adfer tir i ffurfio ynysoedd mwy, fel y gellir byw arnynt, fel y gwnaed gydag Ynys Jurong.[80] Mae'r math o dywod a ddefnyddir wrth adfer i'w gael mewn afonydd a thraethau, yn hytrach nag anialwch, ac mae galw mawr amdano ledled y byd. Yn 2010 mewnforiodd Singapôr bron i 15 miliwn tunnell o dywod ar gyfer ei phrosiectau, gyda'r galw yn golygu bod Indonesia, Malaysia a Fietnam i gyd wedi cyfyngu neu wahardd allforio tywod i Singapôr yn ystod y blynyddoedd diwethaf. O ganlyniad, yn 2016 newidiodd Singapôr i ddefnyddio polderi ar gyfer adfer, lle mae ardal wedi'i hamgáu ac yna ei bwmpio'n sych.[81]
Natur
Mae trefoli Singapôr yn golygu ei bod wedi colli 95% o'i choedwigoedd hanesyddol,[82] ac erbyn hyn mae dros hanner y ffawna a'r fflora sy'n digwydd yn naturiol yn Singapôr yn bresennol mewn gwarchodfeydd natur yn unig, fel Gwarchodfa Natur Bukit Timah a Gwarchodfa Gwlyptir Sungei Buloh, sy'n cynnwys dim ond 0.25% o arwynebedd tir Singapôr.[82] Yn 1967, er mwyn brwydro yn erbyn y dirywiad hwn mewn gerddi a pharciau naturiol, cyflwynodd y llywodraeth y weledigaeth o wneud Singapôr yn "ardd-ddinas",[83] gyda'r nod o wella ansawdd bywyd i'w dinasyddion.[84] Ers hynny, mae bron i 10% o dir Singapore wedi'i neilltuo ar gyfer parciau a gwarchodfeydd natur[85] a cheir cynlluniau i warchod y bywyd gwyllt sy'n weddill yn y wlad gan y Llywodraeth.[86] Mae gerddi adnabyddus Singapôr yn cynnwys Gerddi Botaneg Singapôr, gardd drofannol 161 oed a Safle Treftadaeth y Byd UNESCO cyntaf yn Singapore.[87]
Hinsawdd
Mae gan Singapôr hinsawdd coedwig law drofannol (Köppen: Af ) heb dymhorau nodedig, tymheredd a gwasgedd unffurf, lleithder uchel, a glawiad toreithiog.[88][89] Mae'r tymheredd fel arfer yn amrywio o 23 to 32 °C (73 to 90 °F). Er nad yw'r tymheredd yn amrywio'n fawr trwy gydol y flwyddyn, ceir tymor monswn gwlypach rhwng Tachwedd a Chwefror.[90]
Rhwng Gorffennaf a mis Hydref, yn aml tawch a mwg a achosir gan danau yn Indonesia gyfagos, fel arfer o ynys Sumatra.[91] Mae Singapôr yn dilyn parth amser GMT + 8, awr o flaen y parth nodweddiadol ar gyfer ei leoliad daearyddol.[92] Mae hyn yn achosi i'r haul godi a machlud yn arbennig o hwyr yn ystod mis Chwefror, lle mae'r haul yn codi am 7:15 y bore ac yn machlud tua 7:20 yp. Yn ystod Gorffennaf, mae'r haul yn machlud tua 7:15 yp. Y cynharaf y bydd yr haul yn codi ac yn machlud yw ddiwedd mis Hydref a dechrau mis Tachwedd pan fydd yr haul yn codi am 6:46 am ac yn gosod am 6:50 yp.[93]
Economi
.jpg)
Mae gan Singapôr economi a marchnad ddatblygedig iawn. Ynghyd â Hong Kong, De Korea, a Taiwan, mae Singapore yn un o'r Pedwar Teigr Asiaidd, ac mae wedi rhagori ar y gwledydd eraill o ran Cynnyrch mewnwladol crynswth (GDP) y pen. Rhwng 1965 a 1995, roedd cyfraddau twf ar gyfartaledd oddeutu 6% y flwyddyn, a bu i'r cynnydd hwn drawsnewid safonau byw'r boblogaeth.[94]
Mae economi Singapôr yn cael ei ystyried yn rhydd,[95] yn arloesol,[96] yn ddeinamig [97] ac yn gyfeillgar i fusnes.[98] Am sawl blwyddyn, mae'r wlad wedi bod yn un o'r ychydig[99] sydd â statws credyd AAA, a'r unig wlad Asiaidd i gyflawni'r sgôr yma.[100] Mae wedi denu llawer iawn o fuddsoddiad tramor o ganlyniad i'w lleoliad, gweithlu medrus, cyfraddau treth isel, seilwaith datblygedig a dim goddefgarwch yn erbyn llygredd.[101] Hi yw economi fwyaf cystadleuol y byd, yn ôl safle Fforwm Economaidd y Byd o 141 o wledydd,[102] gyda'r ail GDP uchaf y pen.[103][104] Ceir mwy na 7,000 o gorfforaethau rhyngwladol o'r Unol Daleithiau, Japan ac Ewrop yn Singapôr.[105][106] Er gwaethaf rhyddid y farchnad, mae lywodraeth Singapore ei bus ym mrywes yr economi, gan gyfrannu 22% o'r CMC.[107] Dywedir fod y ddinas yn lleoliad poblogaidd ar gyfer cynadleddau a digwyddiadau crofforaethol mawr.[108]
Cyfeiriadau
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.