Rhirid Flaidd

Uchelwr a noddwr beirdd oedd Rhirid Flaidd (yn fyw tua 1160). Roedd yn byw yng ngogledd Powys ac yn noddwr i'r bardd Cynddelw Brydydd Mawr. Roedd yn fab i Gwrgenau a oedd â ach amheus yn mynd nôl at Gunedda Wledig. Priododd Gwenllian, ferch Ednyfed ap Rhiwallon, Brochdyn, a cawsont ddau fab, Einion a Madog^[1] Mae'r ychydig a wyddys amdano yn deillio o gyfeiriadau ato gan Gynddelw a gwybodaeth am ei deulu yn yr achau Cymreig.

Rhirid Flaidd
Ganwyd	12 g
Galwedigaeth	gwron
Blodeuodd	1160
Tad	Gwrgeor ap Collwyn ap Meurig ap Gwerystan
Mam	Generis ferch Cynfyn
Plant	Madog ap Rhirid Flaidd, Gwenllian ferch Rhirid, Einion ap Rhirid Flaidd, Dafydd ap Rhirid Fychan ap Gwrgeneu ap Collwyn

Madog ap Maredudd oedd brenin Powys yn oes Rhirid. Mae'n debyg i Ririd a'i frawd Arthen gael eu lladd mewn brwydr yn fuan ar ôl marwolaeth Madog yn 1160.

Mae'r achau yn dangos fod Rhirid yn fab i uchelwr o'r enw Gwrgenau a oedd yn arglwydd lleol gyda thir ym Mochnant, Pennant Melangell ac ardal Croesoswallt. Ei fam oedd Haer ferch Cynfyn Hirdref o Nefyn. Un o gyndeidiau Rhirid oedd Cillin y Blaidd Rhudd o Ddunoding ac ymddengys fod ei enw trawiadol yn deillio o enw ei hendaid. Gwraig Rhirid oedd Gwenllïan ferch Ednyfed ap Cynwrig ap Rhiwallon o Faelor. Brawd ei wraig oedd Einion ab Ednyfed, arglwydd Dinmael.

Mae Rhirid yn adnabyddus heddiw am fod Cynddelw, y mwyaf o'r Gogynfeirdd cynnar, wedi canu iddo a bod tair cerdd iddo ar glawr. Canodd Cynddelw gerdd i ddiolch iddo am anrheg o gleddyf arbennig. Ond ein prif ffynhonnell yw'r ddwy farwnad, un i Ririd ei hun a'r llall iddo a'i frawd Arthen ynghyd. Mae Rhirid yn enghraifft brin a chynnar o noddwr o uchelwr yn Oes y Tywysogion.

Cyfeiriadau

1.  RHIRID FLAIDD (fl. 1160). Y Bywgraffiadur Ar-lein.

Llyfryddiaeth

• Nerys Ann Jones ac Ann Parry Owen (gol.), Gwaith Cynddelw Brydydd Mawr, cyfrol I (Gwasg Prifysgol Cymru, 1991)