Peniarth 20

Llawysgrif Gymraeg gynnar yw Peniarth 20, sy'n perthyn i'r casgliad a elwir yn Llawysgrifau Peniarth. Cynigiodd J. Gwenogvryn Evans ddyddiad o tua'r 15g iddi ond bellach mae Daniel Huws, y prif arbenigwr ar lawysgrifau Cymreig cynnar, wedi dadlau o blaid dyddiad tuag 1330 i brif haen y llawysgrif. Mae'n llawysgrif femrwn.

Peniarth 20

Enghraifft o'r canlynol	llawysgrif, llenyddiaeth Cymru, gwaith llenyddol
Math	Brut y Tywysogion
Deunydd	memrwn, inc
Rhan o	Llawysgrifau Peniarth
Iaith	Cymraeg, Saesneg
Cysylltir gyda	Llyfr Du Basing
Dechrau/Sefydlu	c. 1330
Genre	prose poetry, ffeithiol
Lleoliad	Llyfrgell Genedlaethol Cymru
Prif bwnc	hanes
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Peniarth 20 yn llawysgrif bwysig sy'n cynnwys y copi cynharaf a feddwn o destun Brut y Tywysogion a chopi cynnar o un o'r testunau a elwir yn Ramadegau'r Penceirddiaid, sy'n fath o lawlyfr i feirdd proffesiynol. Credir mai golygiad gan Dafydd Ddu o Hiraddug o destun gan Einion Offeiriad ydyw.

Mae'n cynnwys yn ogystal testunau o waith rhai o'r Gogynfeirdd, yn cynnwys Iorwerth Fychan.

Dengys astudiaeth o nodweddion llawysgrifol a thestunol fod Peniarth 20 yn perthyn yn agos i lawysgrif gynnar arall, sef Llyfr Du Basing. Credir iddi gael ei llunio naill ai yn Abaty Dinas Basing neu, yn fwy tebygol, yn scriptorium Abaty Aberconwy. Mae'r hynafiaethydd Robert Vaughan (c.1592-1667) o'r Hengwrt (ger Dolgellau), casglwr gwreiddiol Llawysgrifau Peniarth, yn cyfeirio at un ohonynt fel 'Llyfr Conwy', a chredir gan rai mai Peniarth 20 yw'r llawysgrif honno. Yn sicr ddigon gellir dweud ei bod yn llawysgrif a ysgrifennwyd yng ngogledd Cymru.

Ffynonellau

• Daniel Huws, Llyfrau Cymraeg 1250-1400 (Llyfrgell Genedlaethol Cymru, 1992)
• Christine James yn, Rhian M. Andrews et al (gol.), Gwaith Bleddyn Fardd a beirdd eraill ail hanner y drydedd ganrif ar ddeg (Aberystwyth, 1996). Tud. 310-11.
• Thomas Jones (gol.), Brut y Tywysogion, Peniarth MS. 20 (Caerdydd, 1941).