Morthwyl y glust

Mae morthwyl y glust yn un o'r esgyrnynnau. Mae'n asgwrn bach siâp morthwyl yn y glust ganol sy'n cysylltu ag eingion y glust. Mae wedi'i gysylltu ag arwyneb mewnol drwm y glust. Mae'n trosglwyddo'r dirgryniadau sŵn o'r bilen i'r eingion. Weithau bydd yr asgwrn yn cael ei alw'n maliws o'r Lladin am forthwyl malleus^[1] .

Morthwyl y glust

Enghraifft o'r canlynol	chiral bone type, dosbarth o endidau anatomegol
Math	esgyrnyn, endid anatomegol arbennig
Rhan o	esgyrnyn
Cysylltir gyda	drwm y glust, Eingion y glust, tensor tympani muscle
Yn cynnwys	handle of malleus, head of malleus, neck of malleus, lateral process of malleus, anterior process of malleus
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Strwythur

Mae'r morthwyl yn asgwrn yn y glust ganol. Dyma'r cyntaf o'r tri esgyrnyn. Mae ynghlwm wrth drwm y glust (y bilen dympanig). Pen y morthwyl yw'r adran fawr sy'n cysylltu â'r eingion. Mae'r pen yn cysylltu â gwddf y morthwyl, mae'r gwddf yn cysylltu â choes y morthwyl sydd yn ei dro yn cysylltu â drwm y glust. Rhwng y gwddf a'r goes mae'r cnap blaen a'r cnap cefn yn ymwthio allan o'r asgwrn.

Mae'r morthwyl yn unigryw i famaliaid, fe esblygodd allan o'r asgwrn cymalol yn rhan isaf yr ên yn yr amniotau cynharaf. Mae'r asgwrn cymalol yn parhau i fod yn rhan o'r ên mewn ymlusgiaid ac adar^[2].

Swyddogaeth

Mae'r morthwyl yn un o dri esgyrnyn yn y glust ganol sy'n trosglwyddo sain o'r bilen dympanig (drwm y glust) i'r glust fewnol. Mae'r morthwyl yn derbyn dirgryniadau o'r bilen dympanig ac yn eu trosglwyddo i'r eingion.

Hanes

Mae sawl ffynhonnell yn priodoli darganfyddiad morthwyl y glust i'r anatomegydd a'r athronydd Alessandro Achillini. Mae'r disgrifiad ysgrifenedig cyntaf o'r morthwyl gan Berengario da Carpi yn ei lyfr Commentaria super anatomia Mundini (1521)^[3]. Disgrifiodd llyfr Niccolo Massa Liber introductorius anatomiae^[4] y morthwyl mewn ychydig mwy o fanylder ac fe'i cyffelybodd ef a'r eingion â morthwylion bychan gan eu galw'n malleoli.

Cyfeiriadau

1. Mitchell, Richard L. Drake, Wayne Vogl, Adam W. M. (2005). Gray's anatomy for students. Philadelphia, Pa.: Elsevier. t. 862. ISBN 978-0-8089-2306-0.
2. Allin EF (December 1975). "Evolution of the mammalian middle ear". J. Morphol. 147 (4): 403–37. doi:10.1002/jmor.1051470404. PMID 1202224.
3. Jacopo Berengario da Carpi,Commentaria super anatomia Mundini, Bologna, 1521. https://archive.org/details/ita-bnc-mag-00001056-001
4. Niccolo Massa, Liber introductorius anatomiae, Venice, 1536. p.166. http://reader.digitale-sammlungen.de/en/fs1/object/display/bsb10151904_00001.html