Leo Varadkar

Gwleidydd Gwyddelig a meddyg yw Leo Eric Varadkar (ganwyd 18 Ionawr 1979) oedd yn arweinydd Fine Gael rhwng 2017 a 2024. Drwy gytundeb clymbleidiol daeth yn Brif Weinidog Iwerddon a Gweinidog Amddiffyn rhwng Mehefin 2017 a Mehefin 2020 cyn dod yn Ddirprwy Brif Weinidog rhwng Mehefin 2020 a Rhagfyr 2022. Ailgymerodd swydd y Prif Weinidog yn Rhagfyr 2022 ond ymddiswyddodd yn Mawrth 2024.^[1]

Leo Varadkar TD
Varadkar yn 2020
Tánaiste
Deiliad
Cychwyn y swydd 27 Mehefin 2020
Taoiseach	Micheál Martin
Rhagflaenwyd gan	Simon Coveney
14eg Taoiseach
Yn ei swydd 14 Mehefin 2017 – 27 Mehefin 2020
Arlywydd	Michael D. Higgins
Tánaiste	Frances Fitzgerald Simon Coveney
Rhagflaenwyd gan	Enda Kenny
Dilynwyd gan	Micheál Martin
Arweinydd Fine Gael
Deiliad
Cychwyn y swydd 2 Mehefin 2017
Dirprwy	Simon Coveney
Rhagflaenwyd gan	Enda Kenny
Gweinidog Amddiffyn
Yn ei swydd 14 Mehefin 2017 – 27 Mehefin 2020
Rhagflaenwyd gan	Enda Kenny
Gweinidog dros Faterion Cyflogaeth ac Amddiffyn Cymdeithasol
Yn ei swydd 6 Mai 2016 – 14 Mehefin 2017
Taoiseach	Enda Kenny
Rhagflaenwyd gan	Joan Burton
Dilynwyd gan	Regina Doherty
Gweinidog Iechyd
Yn ei swydd 11 Gorffennaf 2014 – 6 Mai 2016
Taoiseach	Enda Kenny
Rhagflaenwyd gan	James Reilly
Dilynwyd gan	Simon Harris
Gweinidog dros Drafnidiaeth, Twristiaeth a Chwaraeon
Yn ei swydd 9 Mawrth 2011 – 11 Gorffennaf 2014
Taoiseach	Enda Kenny
Rhagflaenwyd gan	Pat Carey
Dilynwyd gan	Paschal Donohoe
Teachta Dála
Deiliad
Cychwyn y swydd Mehefin 2007
Etholaeth	Gorllewin Dulyn
Manylion personol
Ganwyd	Leo Eric Varadkar (1979-01-18) 18 Ionawr 1979 (45 oed) Ysbyty Rotunda, Dulyn
Cenedligrwydd	Irish
Plaid wleidyddol	Fine Gael
Cymar	Matthew Barrett (2015–presennol)
Addysg	The King's Hospital
Alma mater	Coleg y Drindod, Dulyn
Gwefan	Gwefan etholaethaol

Fe'i ganwyd yn Ysbyty Rotunda, Dulyn, yn fab i'r meddyg Ashok Varadkar o Mumbai a'i wraig Miriam (née Howell) oedd yn nyrs. Cyfarfu eu rhieni tra'n gweithio yn Slough yn Lloegr. Er bod ei dad yn Hindŵ, magwyd ef yn Gatholig. Cafodd ei addysg yng Ngholeg y Drindod, Dulyn.

Mae'n aelod o blaid Fine Gael, plaid a ystyrir yn fwy asgell dde a mwy cymodlon at gyd-weithio â'r Deyrnas Unedig, na'r blaid fawr arall, Fianna Fail.

Roedd yn gefnogwr brwd dros gyfreithloni priodas hoyw yn y refferendwm yn newid Cyfansoddiad Iwerddon yn 2015.^[2]

Etholwyd ef yn Taoiseach (Prif Weinidog) Iwerddon ym mis Mehefin 2017. Ef oedd y Taoiseach gyntaf i fod o dras Indiaidd ac yn agored hoyw. Cafodd ei ddewis i fod yn Ddirprwy Prif Weinidog ar ôl i etholiad Dáil Éireann, 2020, achosi trafodaethau clymbleidiol rhwng Fianna Fail, Fine Gael a'r Gwyrddion. Mi fydd llywodraeth Micheál Martin yn arwain am dymor o 1 flynedd ac hanner, wedyn bydd Varadkar yn cymryd yr awenau fel Taoiseach eto am weddill y tymor.^[3][4]

Ymddiswyddodd yn annisgwyl ar 20 Mawrth 2024 gan ddweud "Ar ôl saith mlynedd yn y swydd, dydw i ddim yn teimlo mai fi yw’r person gorau ar gyfer y swydd hon bellach". Bydd yn parhau fel Prif Weinidog nes i Taoiseach newydd gael eu hethol.^[1]

Cyfeiriadau

1. "Gweriniaeth Iwerddon: Y Taoiseach Leo Varadkar yn camu o'r neilltu". newyddion.s4c.cymru. 2024-03-24. Cyrchwyd 2024-03-24.
2. https://www.irishtimes.com/news/politics/leo-varadkar-i-wanted-to-be-an-equal-citizen-and-today-i-am-1.2223688
3. O'Halloran, Marie. "The Fine Gael members who are in the new cabinet". Irish Times (yn Saesneg).^{[dolen farw]}
4. "Disgwyl mai Micheal Martin fydd arweinydd newydd Iwerddon". Golwg360.