Cob Cymreig

Math o ferlyn, (hy Ceffyl bach ysgafn) sy'n frodorol o Gymru yw'r Cob Cymreig. Mae'n un o bedwar adran y Merlyn Cymreig, Adran D yn nosbarthiad Cymdeithas y Merlod a'r Cobiau Cymreig.

Cob Cymreig

Cob Cymreig yn tynnu trol

Y cob yw'r mwyaf o bedair adran y Merlyn Cymreig; rhaid iddo fod yn dalach na 13.2 llaw, ac fel arfer maent yn mesur rhwn 14 ac 15 llaw. Maent yn boblogaidd fel ceffylau i'w marchogaeth neu i dynnu troliau ysgafn. Dywed Gwyddoniadur Cymru (Gwasg Prifysgol Cymru; 2008) Disgrifir y cob Cymreig yn aml fel 'yr anifail marchogaeth a gyrru gorau yn y byd', ac mae'n enwog am ei ddewrder, ei natur hydrin ei ystwythder a'i dygnwch. Nid oes ffynhonnell i'r dyfyniad, fodd bynnag.^[1][2][3] Maent yn arbenig o ddof a chryf.^[1][4]

Roedd pedigrî ceffyl mor bwysig yn yr Oesoedd Canol ag y mae heddiw. Canodd Guto'r Glyn (c.1435 – c.1493) gywydd i ofyn march gan Faredudd ab Ifan o Gedewain dros Reinallt ap Rhys Gruffudd:

Mab i’r Du ym mhob erw deg

O Brydyn, o bai redeg;

Merch ei fam i’r march o Fôn

Aeth i ddwyn wyth o ddynion;

Mae wyrion i Ddu’r Moroedd,

Gwn mai un onaddun oedd.

Mae yngo nai Myngwyn Iâl

Ym Mhowys, nis rhwym hual.

Mae câr i farch Ffwg Gwarin,

A’i gâr a fâl gwair â’i fin.

Ucha’ march ei iachau ’m Môn,

O baladr Talebolion.

Dewis lwdn, nid oes ledach,

A’i draed yw ei bedair iach.^[5]

Defnyddia Guto sawl enw am y cob, gan gynnwys [m]arch, ebol, gorwydd, eddestr a [p]lanc. Ar wefan gutorglyn.net, mae R. Iestyn Daniel wedi addasu'r cywydd i iaith heddiw:

Mab yw ef i’r Du o Brydyn

ym mhob erw deg, pe bai’n rhedeg;

merch yw ei fam i’r march o Fôn

a aeth i gludo wyth o ddynion;

mae yna wyrion gan Ddu’r Moroedd,

gwn mai un ohonynt oedd ef.

Mae Myngwyn Iâl yno

ym Mhowys, ni all hual ei rwymo.

Mae yna berthynas i farch Ffwg Gwarin,

ac mae ei berthynas yn malu gwair â’i geg.

Y march uchaf ei achau ym Môn ydyw,

o linach Talybolion.

Mae’n llwdn rhagorol, nid oes tras gymysg iddo,

a’i draed yw ei bedair ach.

Mewn cywydd arall mae'n disgrifio'r Abad Dafydd ab Owain o Ystrad Marchell fel bridiwr ceffylau arbennig o dda. Roedd Powys yn enwog am ei cheffylau ers dyddiau Gerallt Gymro, a chanmolodd Cynddelw Brydydd Mawr geffylau tywysogion Powys yn 12g.^[6]

Dolen allanol

• (Saesneg) Cymdeithas y Merlod a'r Cobiau Cymreig

Cyfeiriadau

1. "Characteristics". United States Equestrian Federation. Cyrchwyd 2009-07-01.
2. Ponies and Cobs, Sections C and D Archifwyd 2008-01-08 yn y Peiriant Wayback Adalwyd Awst 2009
3. Welsh Pony and Cob Society of America: Section D Archifwyd 2008-03-22 yn y Peiriant Wayback adalwyd 14 Medi 2007
4. "Origins". United States Equestrian Federation. Cyrchwyd 2009-07-01.
5. gutorglyn.net; Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd; adalwyd 7 Ionawr 2017.
6. [http://www.gutorglyn.net/gutorglyn/poem/?poem-selection=115 gutorglyn.net; Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd; adalwyd 7 Ionawr 2017.

Eginyn erthygl sydd uchod am Gymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.