Chwarel Ratgoed

Chwarel lechi gerllaw Aberllefenni yn ne Gwynedd oedd Chwarel (y) Ratgoed^[1][2] neu Chwarel (y) Ralltgoed^[3][4] (ffurfiau amgen: yr Atgoed^[5]; yr Alltgoed^[6]). Hi yw'r fwyaf gogleddol o'r chwareli a wasanaethir gan Reilffordd Corris.

Chwarel Ratgoed

Math	chwarel
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.6897°N 3.8004°W

Enw

'Yr Atgoed' yw'r enw gwreiddiol ar yr ardal. Ystyr 'atgoed' yw coed sydd wedi aildyfu ar ôl cael eu torri. Cymharol gyfoes yw'r enwau sy'n cynnwys yr elfen 'allt'.^[7][8]

Hanes

Dechreuodd gweithio llechi yma cyn 1840, pan grybwyllir y chwarel yn ewyllys Horatio Nelson Hughes. Caeodd y chwarel am gyfnod tua diwedd y 1840au, cyn ail-agor yn 1851. Yn y 1850au, roedd yn cael ei rhedeg gan John Rowlands fel rhan o Alltgoed Consols, partneriaeth oedd hefyd yn berchen ar Chwarel Braich Goch. Tua dechrau'r 1860au, diswyddwyd Rowlands a dychwelodd y chwarel i feddiant Horatio Nelson Hughes.

Agorwyd Tramffordd Ratgoed yn 1859 i gysylltu â Rheilffordd Corris. Roedd wedi cau erbyn 1900; ail-agorodd yn 1901 ond roedd wedi cau eto erbyn 1903. Ail-agorodd eto yn 1907. Yn 1924, prynwyd y chwarel gan Harber & Thomas Ltd., perchenogion Chwarel Llwyngwern. Caeodd yn derfynol yn 1946.

Llyfryddiaeth

• Alun John Richards, Slate Quarrying at Corris (Gwasg Carreg Gwalch, 1994)